Bert Haanstra en de autosport: de Grand Prix van België in 1955

Bert Haanstra wordt ook wel beschouwd als de filmer van Nederland in de 20e eeuw. Hij begon zijn carrière als (pers)fotograaf. Na de Tweede Wereldoorlog waarin hij in het verzet diende realiseerde hij zijn droom en werd eerst cameraman en vervolgens producent.

Summary

As a young cinematographer Bert Haanstra (1916-1997) worked for Shell's Film Unit which was an important proving ground for documentary film makers. As part of his work for Shell Haanstra also collaborated on a documentary about the Belgian Grand Prix at Spa-Francorchamps in 1955. 

Shell

Naast de Nederlandse overheid was in de jaren vijftig en zestig een van zijn belangrijkste opdrachtgevers het Brits-Nederlandse olieconglomeraat Shell dat hem onder andere naar Indonesië en Venezuela stuurde. Het bedrijf leverde met zijn Shell Film Unit, opgericht in 1933, een grote bijdrage aan het documentaire filmmedium.

In 1956 produceerde, begeleidde of monteerde Haanstra diverse films voor de Venezolaanse Shell Film Unit. Daarnaast verrichtte hij van midden jaren vijftig tot midden jaren zestig in Nederland en Groot-Brittannië vergelijkbaar werk aan verschillende films voor Shell. Een goed overzicht hiervan was tot op heden ook met behulp van de Shell-archieven niet samen te stellen.

Autosport

Voor Shell was de autosport een belangrijk testbed voor haar (motorolie)producten. Vanaf het begin van het wereldkampioenschap Formule 1 in 1950 onderhield zij daarbij een exclusieve relatie met het team van Ferrari.
Bij het bekijken van enkele zeer nostalgische beelden van de Grand Prix van België uit 1955 (in een bedrijfspromotiefilm van Shell) viel mij pas in tweede instantie, bij het herbekijken, de naam van B. Haanstra op. Zijn naam staat aldus keurig netjes vermeld op de titelrol, maar wie verwacht dat nou in een bijdrage over de flitsende autosport (of wie leest er altijd aandachtig de aftiteling, ook al zit die ditmaal aan het begin)?

Stijl

De fotografische bijdrage van Bert Haanstra is stilistisch gezien onmiskenbaar. Aan het begin van de documentaire wordt er enige tijd genomen voor invulling van de couleur locale. De aandacht voor gewone mensen in hun dagelijkse bezigheden, badend in een bijzonder daglicht (Haanstra was een meester van de zwartwit-film), staat even voorop - alvorens het aanstormende geluid van racemonsters zich aandient en het feitelijke raceverslag begint. Of Haanstra ook aan enkele latere passages heeft meegewerkt is minder duidelijk.
Het zeer filmische begin maakt de documentaire nog net iets nostalgischer en authentieker dan zij toch al is, om over de beelden van de racerij uit de jaren vijftig nog maar te zwijgen (zeker bekeken vanuit de autosportbril anno 2015, waar veiligheid en techniek allesoverheersend zijn geworden ten koste van de spanning en sensatie).

Film

Beelden uit de oude doos dus, speciaal bestemd voor autosportliefhebbers, maar met aan het begin een bijzondere bijrol voor de Nederlandse cinematografie. En een kleine toevoeging aan de filmografie van Nederlands belangrijkste filmer.