Berichten uit het diepe: RMS Titanic (3) / Titanic 1912-2012

This year marks the centenary of Titanic's memorable sinking in the middle of the Atlantic Ocean on April 15. RMS Titanic is without doubt the world's most famous shipwreck. Some 1.500 people of the roughly 2.200 on board died. And already some interesting bits of news have appeared in the past couple of weeks.

Auction in April

In the past ten years or so a huge trove of artifacts has been recovered from the bottom of the ocean by RMS Titanic Inc., a court appointed salvaging company. A federal judge in Virginia has now finally ruled that these items can be auctioned off by way of compensation.

href="http://www.nytimes.com/2011/12/05/science/celebrating-the-titanic-at-100-by-going-to-see-it.html?ref=science"

RMS Titanic owns the rights to these discoveries and the resulting information coming from research, but not the artifacts or the wreck itself. The estimated value of the 5,500 objects is $189 million, but as usual auction estimates are conservative. Over the years, record prices have been achieved for even the smallest of objects.
In the past several years a parent company has organized a travelling exhibition of some of the objects. The scheduled date for the auction is April 1 at Guernsey's, the New York auction house.

Titanic Memorial Cruise

Almost nothing still seems to stir the imagination quite as much as the sinking of the supposedly unsinkable ship. Countless lives were cut tragically short.
If you want to visit the wreck, then you are probably out of luck. A British Company organizing a memorial cruise, recently announced it has almost sold out two cruises for people to mark the anniversary. Some of the guests will appear in period costume. So far, more than 2,000 Titanic enthusiasts from 24 different countries have booked.

MS Balmoral of Fred Olsen Cruise Line will leave from Southampton on April 8, retrace the route of RMS Titanic and carry the same amount of passengers as the original ship. A second vessel will leave from New York; both ships will meet at the approximate site of the sinking. Among those on board will be relatives of victims and survivors. Guests will dine from the same menus as in 1912.

http://titanicmemorialcruise.co.uk/

http://www.independent.co.uk/travel/news-and-advice/watch-out-for-the-icebergs-cruise-recreating-titanics-fateful-voyage-is-sold-out-6281801.html

Another travelling company offers the chance to visit the wreck in a Russian-built submarine during the summer. Places are 'limited' despite the pricetag of $59.000 per person.

'Disaster voyeurism'

The cruise has been criticised in some corners as 'disaster voyeurism' or even Thanatourism, meaning tourism to places of death and destruction. In Dutch this would translate into 'rampentoerisme', though this is usually restricted to current affairs.
In recent years Google has made this kind of tourism even possible without the actual need to travel by using techniques from Google Streetview, like in Haiti (2005), or comparing satellite photographs before and after of Fukujima (2011).
Twenty five years after its accident in 1986 officially guided tours
were announced for the Chernobyl area, ahead of the European Football Championship taking place in the Ukraine in the summer of 2012. These tours were however temporarily suspended in the middle of 2011. The tours were hugely popular.

http://www.guardian.co.uk/world/2010/dec/13/chernobyl-now-open-to-tourists

http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/8363569/Chernobyl-The-toxic-tourist-attraction.html

Archieftrends in 2012

Aan de hand van diverse gerenommeerde trendwatchers wederom een verfrissende blik op wat de archiefsector zoal te wachten staat in 2012 (niet zonder hele en halve knipoog natuurlijk).

Combi's en grotere verpakkingen

Volgens Esmée Schönfeldt zijn hot de combinaties binnen een event (netwerken, ontspannen, workshops) i.p.v. het event zelf. De cursus paleografie of oud schrift, waar archiefdiensten altijd maar weer mee komen aanzetten, kan nu toch echt niet meer anno 2012! Dit moet voortaan op zijn minst een combi worden bv. met iets wellness-achtigs.
Ook haar idee van grote(re) verpakkingen vraagt wel wat aanpassingen in het archiefwezen. De Amsterdamse archiefdoos heeft daarmee zo mogelijk zijn langste tijd gehad.

Welke stad vestigt de nieuwe norm? Of heeft de recente restauratie van de grootboeken van de Amsterdamse Wisselbank soms een hele andere reden?

Plentitude en Kleinschaligheid

Andrea Wiegman is niet voor niets genomineerd als Trendwatcher of the Year, zo blijkt. Ik kan haar bijdrage Plentitude (1) en Kleinschaligheid (2) niet tekort doen dus daarom in haar eigen woorden:

We hebben te maken met een veelheid aan alles, een veelheid aan informatie, een veelheid aan keuzes. Er is veel ruimte voor veel verschillende visies, merken en bedrijven. Het gaat meer en meer om toegang tot de juiste bronnen en informatie en hoe de punten met elkaar verbinden. Daarom in 2012 nog meer mash-ups en pop-up stores.
Een compleet nieuwe benadering waarin consumenten ook zelf produceren, zelf leveren en zelf doen (DIY). Daardoor ontstaan er allerlei nieuwe concepten, winkels etc. Het lijkt crisis, maar het geeft mensen ook een gevoel dat ze bijdragen aan de economie en dat maakt gelukkig.
Er is ook niet één bron, er zijn er heel veel. We gaan van één waarheid naar veel waarheden en van een mono-benadering naar een multi-benadering. Er zullen meer kleine samenwerkingsverbanden ontstaan. Daarom zal volgens mij de trend kleinschaligheid zich nog verder door ontwikkelen de komende jaren. En hierbij hoort een andere marktbenadering.

DIY? Self-service!

DIY (Do It Yourself, oftewel klussen) in het archief? Archieven zijn natuurlijk al geweldige werkplaatsen voor de bezoekers, waar zij zoveel mogelijk zelf mogen doen. Eigenlijk alles behalve zelf de stukken halen.
Wellicht dat dit dan ook de nieuwe, toekomstige trend wordt: zelf je archiefstukken ophalen en mee naar huis nemen! Dan kunnen de studiezalen gelijk helemaal dicht, in aansluiting op een andere trend.

Dienstverlening nieuwe stijl

Wellicht is het daarnaast tevens een goed idee een landelijke 24-uurs online hulparchivarissendienst op te zetten (net als de noodposten van huisartsen), waarbij men tevens elkaars (regio)gebied afvangt.
De digitale archivaris, die het gat van de digitale paradox zou kunnen ondervangen, is in ieder geval nog veels te weinig zichtbaar bij de archiefdiensten. Andere vormen van dienstverlening - waar men momenteel sterk op inzet - vragen om een navenante aanpassing van de organisatie.

2012: Re-set

Christine Boland, eveneens genomineerd voor Trendwatcher of the Year, beziet 2012 onder de noemer Re-value, Re-balance en Re-charge (het moet natuurlijk ook altijd in het engels, om het nog interessanter te doen klinken). Zij heeft het in het kader van 'Re-value' - waarin alles op de helling gaat - o.a. over 'Nostalgie en cultureel erfgoed in een moderne setting': her-waarderen wat goed is geweest.
Ik weet eerlijk gezegd niet of er nog meer nostalgie nodig is in de archiefsector. Dit is juist een van de makkes van de cultureel erfgoed benadering, waardoor het blikveld vernauwt tot enge vormen van nationalisme en toenemend regionalisme. Ik zou dan ook liever willen pleiten voor een Archivaris des vaderlands als morele en intellectuele pleitbezorger tegen het algehele vergeten.

Re-balance is ook enigszins wat koningin Beatrix benadrukte in haar Kerstrede: geef de aarde een stem.
Archieven moeten hoe dan ook, in het kader van duurzaamheid, met hun ecologische voetafdruk aan de slag. Nou hebben archieven natuurlijk geweldige voorraden papier ten behoeve van recyling in huis; wie durft er als eerste? Maar niet allemaal tegelijk, want dat drukt dan weer de prijs van oud papier zo.

Bakas: 'Slowbalisering'

Adjiedj Bakas is al enkele jaren toonaangevend op het gebied van trendwatching. Hij beziet allereerst 'groeiende sociale onrust'. De computer maakt vooral administratieve banen overbodig. Banken gaan in brand (red de archieven eerst, zou ik zeggen) voorspelt hij. Digitalisering maakt ook veel slachtoffers - juist in onze sector; het is wellicht goed om daar nog eens bij stil te staan.
Daarentegen groeit de parallele (of alternatieve) economie. De ruileconomie kan op zich goed uitpakken binnen de archiefsector; het zou veeleer een oude traditie van onderlinge uitruil van stukken doen herleven. Vele archieven bevinden zich immers op onlogische plaatsen: door meer concentratie van (thematische) bronnen op één plek, valt zeker winst te behalen.
Ook nostalgie komt bij Bakas weer om de hoek kijken: 'Oude Hollandse spelletjes keren terug en ook de Oudhollandse keuken wordt populair, neergang Euro versterkt nationalisme en regionalisme wat we gaan zien in tv-aanbod (”Ik Houd van Holland’ etc.).' Zoals gezegd: archieven kunnen hier zeker munt uit slaan door vastigheid te bieden in een zee van verandering.
Tot slot is er nog de ondergangsgedachte voor 2012 dankzij de Maya-kalender. Al die veranderingen bieden zeker kansen, maar zullen door anderen worden gewantrouwd. Het is dan ook wellicht beter om er eerst met elkaar uit te zien komen, alvorens het roer radicaal om te gooien. Ondanks het doemdenken overleven we het trouwens weer, is zijn voorspelling - dat wel.

Zeitgeist

Een nieuwe speler op de trendwatchersmarkt is bureau Zeitgeist.
De oprichter ervan, Farid Tabarki, beschouwt 2012 in drie trends: Radicale decentralisatie, Radicale transparantie en een grote push voor de civil society.
Centraal georganiseerde instituties zijn op de verkeerde modellen gebouwd; de macht is aan de burger. Hoe staat het in dat opzicht eigenlijk met de bezoekersraden bij de diverse archieven? Of wordt het soms eerder tijd voor actiecomité's?
Eén ding valt niet te voorkomen in het digitale tijdperk: 'Vele geheimen komen massaal op straat te liggen.' De wereld wordt transparanter. Nog deze maand komt de Nationale Ombudsman alvast met zijn visie op het thema openbaarbeid. En later dit jaar debatteren archivarissen - hopelijk niet alleen met elkaar - over het thema 'Open'! Wat gaat de archiefsector nu eindelijk eens echt doen, i.p.v. louter woorden (diverse handvesten; Archiefvisie; Universele Verklaring over de Archieven), om e.e.a. te bewerkstelligen?

Communities

In de archiefwetenschap is m.b.t. het buitenland al herhaaldelijk geconstateerd dat 'communities' van gelijkgestemden steeds meer op zelfstandige wijze aan archivering doen. Dit past alvast in de trend kleinschaligheid. De social media hebben vorming van dergelijke (sociale) netwerken enorm bevorderd.
Archiefdiensten moeten in dat opzicht nadrukkelijker gaan zoeken naar waardevolle archieven voortgekomen uit de samenleving nieuwe stijl (en minder denken in termen van de oude vertrouwde organisaties, die sowieso op de schop gaan), ter aanvulling op de eigen collectie en ter vervanging van de officiële geschiedschrijving.

Slot

Dit alles overziend wordt het in de woorden van Andrea Wiegman - denkt ze - 'een spannend, leuk en zwaar jaar. Alles is in beweging.' Veel sterkte en wijsheid dus.