V.O.C. verslaat Apple
In de zomer van 2012 werd met trots verkondigt dat Apple het grootste beursgenoteerde bedrijf ter wereld was. Behalve dat dit maar van kortstondige duur bleek, is het historisch perspectief minstens zo interessant zij het een stuk lastiger te berekenen.Het blijft altijd enigszins appels met peren vergelijken, mede op basis van onder meer aspecten als geldontwaarding, correctie voor inflatie en dagkoersen van beursgenoteerde bedrijven en wisselkoersen. De onderstaande waarde is telkens uitgedrukt in dollars anno 2012, evenals de omrekening. De omrekening naar euro's is op basis van de gemiddelde dollar-euro koers gedurende datzelfde jaar. De huidige beurswaarde in dollars is die van de Fortune 500 over 2012.
Ranglijst
- 10. Shell: waarde 2012: 481,7 miljard dollar
Royal Dutch Shell is een van oorsprong Nederlands-Britse multinational. De olie-en gasproducent wordt bij herhaling (2011 en 2012) het grootste bedrijf ter wereld genoemd in de Fortune 500 qua jaaromzet.
Shell strijdt al enige jaren met detailhandelsconcern Wal-Mart en branchegenoot Exxon Mobil om de titel grootste bedrijf ter wereld. Ik zet het hier daarom onder enig voorbehoud op nummer tien: sinds 2008 is het groter dan Wal-Mart en in 2012 was het tevens korte tijd groter dan Exxon Mobil.
Het private aandeel of grootaandeelhouderschap van de Nederlandse koninklijke familie leidt immer weer tot speculaties over hun eigen grote (of vermeende) rijkdom.
 |
| De ontwikkeling van het Shell embleem. |
- 9. Exxon Mobil: (record)waarde 2007: $513,3 miljard / 397 miljard euro (omgerekend $572,9 miljard) [huidig 449,9 miljard dollar]
Olie-en gasproducent; eigenaar van o.a. de merken Exxon, Mobil en Esso. Grootste beursgenoteerde energiebedrijf ter wereld anno 2013.
Berucht geworden vanwege de milieuramp in Alaska met de olietanker Exxon Valdez in 1989.
- 8. Apple: (record)waarde aug. 2012: 662 miljard dollar / 612 miljard euro [huidig 156,6 miljard dollar]
Technologieproducent. De recordhoogte qua beurswaarde werd bereikt in augustus 2012 n.a.v. de lancering van de iPhone 5. Sindsdien gaat het met Apple minder goed en zit het aandeel in een glijvlucht. Het overlijden van medeoprichter en topman Steve Jobbs in 2011 leidt tot een gebrek aan innovatie.
- 7. Microsoft: (record)waarde juli 1999: $620,6 / 480 miljard euro (omgerekend 851 miljard) [huidig 73,7 miljard dollar]
Technologieproducent. Oprichter Bill Gates stond aan de wieg van de revolutie rond personal computers. Hij werd later vooral bekend vanwege het bijna-monopolie van besturingssysteem Windows op pc's.
Sinds 2007 is het bedrijf, hoewel nog steeds winstgevend, in verval geraakt door aantasting van dit monopolie (o.a. hoge boetes in de Verenigde Staten en Europa; ontwikkeling van android) en de snelle opkomst van smartphones en tablets.
 |
| Bill Gates. |
- 6. PetroChina: (record)waarde 2007: $1.000 / 773 miljard euro (omgerekend $1.120 miljard / 866 miljard euro)
Olieconcern; exponent van de opkomst van China als economische grootmacht sinds eind 20e eeuw. Ging in 2007 naar de beurs.
- 5. IBM: (record)waarde 1967: $193 miljard / 149 miljard euro (omgerekend $1.300 miljard) [huidig 104,5 miljard dollar]
International Business Machines Corporation (1911) legde de basis voor de kantoorautomatisering, d.w.z. de computerrevolutie vóór de opkomst van de pc. Beroemd vanwege de nadruk op Research & Development en introductie van nieuwe technologieën.
O.a. bekend vanwege de introductie van ponskaarten en de schaakcomputer. Maar bijvoorbeeld ook het Amerikaanse ruimtevaartprogramma in de jaren 1960 en 1970 of het reserveren van luchtvaartstoelen.
 |
| De IBM-360. |
- 4. Saudi Aramco: waarde 2012: $3.600 miljard / 2.783 miljard euro (schatting)
Het staatsoliebedrijf (niet-beursgenoteerd dus) van de belangrijkste olieproducent ter wereld, met nog onnoemelijke olie-en gasreserves in het vat.
- 3. South Sea Company: waarde 1720: 200 miljoen pond (omgerekend $4.000 miljard / 3.091 miljard euro)
De grootste historische zeepbel op de beurs tot op de dag van vandaag. Na afloop van de Vrede van Utrecht (1713) kreeg Groot-Brittannië het zogeheten asiento, ofwel het recht op de handel in Afrikaanse slaven voor de Spaanse koloniën.
Dit monopolie werd belegd bij de South Sea Company (1711) die zich tot dan toe vooral met de leniging van de Britse staatsschuld bezighield. Vervolgens werden de vooruitzichten veel te rooskleurig ingeschat. In 1720 werden talloze lokale vennootschappen opgericht, waaronder bijvoorbeeld ook eentje in Den Haag.
Door ongekende speculatie gingen bijna alle beleggers, waaronder vele Britse parlementariërs en beroemdheden als Sir Isaac Newton, het schip in. De neerval leidde tevens tot een aantal prachtige satirische prenten.
 |
| Een aandeel South Sea Company. |
- 2. Mississipi Company: waarde 1720: 300 miljoen pond (omgerekend $6.000 miljard / 4.636 miljard euro)
De Franse tegenhanger van de South Sea Company was de Mississippi Company (opgericht in 1684), met als brein de Schotse econoom John Law. Ter leniging van de staatsschuld werd door hem in eerste instantie te veel briefpapier om omloop gebracht. Daarnaast propageerde hij grootschalige investeringen in Louisiana. Een speculatieve zeepbel in 1720 maakte een einde aan dit sprookje.
- 1. Verenigde Oostindische Compagnie: recordwaarde 1637: 78 miljoen gulden (omgerekend $7.400 miljard / 5.719 miljard euro)
Er wordt vaak beweerd dat de VOC (opgericht in 1602) de eerste naamloze vennootschap was waarvan aandelen op een beurs werden verhandeld, maar dat klopt niet helemaal. De Britse East India Company was hen in 1600 voor. In 2010 werd wel het oudste VOC-aandeel (uit 1606) gevonden in het Westfries Archief.
De VOC had van staatswege een monopolie op de specerijenhandel uit Azië en stelde alles in het werk om die in de eerste decennia van haar bestaan ook te effectueren. Deze handelsoorlogen met andere Europese grootmachten gingen, behalve ten koste van de lokale bevolking, aanvankelijk ook ten laste van de winstgevendheid: het bedrijf kwam in de eerste decennia nauwelijks uit de rode cijfers zo heeft recent onderzoek van historicus Oscar Gelderblom uitgewezen.
 |
| Een VOC factorij in India. Bron: Rijksmuseum. |
Het meetpunt van 1637 is overigens discutabel: op diverse momenten in de 17e eeuw lag de koers hoger. Maar voor het internationale publiek is de tulpenmanie vooral als beurszeepbel bekend. De VOC zou pas in de loop van haar bestaan echt winstgevend worden door invoering van de zogeheten intra-aziatische handel, oftewel ruilhandel in goederen.
Analyse
Opmerkelijk genoeg bestaat de Top-3 louter uit historische bedrijven en wordt hun waarde op het hoogtepunt deels gevoed door een beurszeepbel. Beschikking over een monopolie, natuurlijke hulpbronnen of een technologische voorsprong blijkt onontbeerlijk. Een goede vergelijking kan bijvoorbeeld worden gemaakt tussen de VOC en de WIC: ondanks de beschikking over goud, ivoor en slaven - maar geen monopolie - werd het laatste bedrijf nooit winstgevend.
De eerste plaats van de VOC doet verlangen naar de waarde van de Britse EIC. Daar zijn geen cijfers van voorhanden. Maar de bedrijfsomvang qua personeel was groter dan de VOC en de schatten die uit India werden gehaald eveneens: behalve letterlijk in de vorm van diamanten en andere edelstenen, had het tevens een lucratief belastingmonopolie.
De EIC heeft verder grote invloed gehad op de Britse politiek en economie (zie dit kerstartikel in de Economist). En niet in het minst ook daar waar het gaat om archivering: 'The Company pioneered the art of government by writing and government by record.' Dit geldt gedeeltelijk ook voor de VOC en haar prachtige archief van 1,2 kilometer. Een scriptie over het informatiesysteem-en netwerk van de VOC won recent dan ook een prijs.
 |
| Generale Missiven van de VOC. Bron: Huygens ING. |
Gerelateerde blogs:
De 25 rijksten uit de geschiedenis ooit
