Zoeken in deze blog

Translate

woensdag 14 september 2011

De confettiparade van 9/11

Het lijkt zo'n simpele, en voor eenieder behalve archivarissen, redelijk overbodige vraag: wat is er gebeurd met al het neerdwarrelende papier in de omgeving van de Twin Towers op 11 september 2001?


Bergen papier

Wie goed kijkt naar de eerste inslag in de zuidelijke toren ziet na de impact en de explosie vrijwel meteen een grote papierwolk uit het gebouw ontsnappen. De papierwolk daalt langzaam neer over de East River richting Brooklyn en Staten Island.
Niet alleen dat. Terwijl beide gebouwen grotendeels tot stof verwerden, bleven er bergen papier achter op de straten soms tot wel 15 centimer dik. Beelden van na de ramp laten zien dat die letterlijk bezaaid liggen met allerlei documenten, meer nog dan enig ander soort puin zo lijkt het.


Sceptici vragen zich in dit verband af hoe het überhaupt mogelijk is dat er zoveel papier intact overbleef. Bekijk de merkwaardige video 'paper & powder' over een theorie, inzake de aanwezigheid van een 'thermo-nuclear device' in de kelders van de torens.

Confettiparade

In de documentaire 102 minutes that changed America wordt gewag gemaakt van een 'confettiparade' als treffende metafoor voor het neerdwarrelend papier. Voor New Yorkers is dat een logische beeldspraak: zij zijn haast niet anders gewend. In de stad worden van oudsher bij speciale evenementen zogeheten 'ticker tape parades' gehouden: de eerste vond plaats in 1886.
De term verwijst naar de lange papieren linten die de elektrische telegraaf produceerde, met name in de beurshandel van Wall Street. Later werden dit de moderne telexen, gevolgd door de komst van de papiervernietiger (of shredder).
Het hoogtepunt van de 'ticker tapes' lag in de jaren vijftig en zestig van de 20e eeuw, al vinden ze nog altijd eens in de zoveel jaar plaats. Bekijk een lijst van 'ticker tape parades'.



Papierregen

Naast het onmiddellijke drama van de 'jumpers' (zie vorige blog) was er dus de vrijwel constante neerdwarreling van papier, heel veel papier. Een enkele ooggetuige meldde dat ze het idee had alsof er actief papier uit kantoorramen werd gegooid. Andere ooggetuigen hebben het over 'paper floating around like confetti'. Volgens sommigen regende het een week lang papier.



Brandstof

In de onmiddellijke omgeving van de Twin Towers lagen uiteindelijk tonnen papier op straat. Deels raakte dit in brand na de val van de torens en zorgde voor nog eens extra vuur op de grond waardoor menige auto in vlammen opging. In combinatie met het cementstof en bluswater werd het gedeeltelijk een soort glibberige koek.


Papieren spoor

Elk stuk papier stond als het ware voor een onderbroken handeling: iemand was ergens mee bezig geweest in een van de gebouwen. De bekende fotograaf Joel Sternfeld maakte de volgende dagen foto's van documenten, ordners etc. op straat: hij volgde als het ware het papieren spoor. Later voelde hij zich hierover toch ongemakkelijk (ik heb de foto's ook niet kunnen terugvinden).
Ook de radiojournalist Robert Siegel achtervolgde dit spoor van 'paper memories' zoals hij dit noemde en belde zelfs mensen op die hij kon traceren waaronder een sollicitant:

http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=5788438

In sommige buurten, bv. in Brooklyn, bleef het papier in de kruinen van bomen hangen. Ook er bleef veel papier in open ruimtes als kapotte ramen of trappen achter; puntige of uitstekende voorwerpen met daarop papier gespiest. Bekijk de kunstzinnige video van de Blue Man Group over enkele gevonden documenten in Carroll Gardens, Broolyn:

http://www.exhibit13.com/home.html

Afval

Het vele papier achtergebleven in de torens zelf, in combinatie met andere kantoorspullen, zorgde in belangrijke mate voor de hevigheid van het vuur op Ground Zero waardoor zelfs staal werd verbogen. Pas op 20 december 2001 was de brand definitief geblust.
Al in de uren volgend op de ineenstorting ging men aan het werk met opruimen. Ground Zero was een crime scene en het puin bewijsmateriaal. Het puin is eerst tot twee keer toe ter plekke doorzocht door het simpelweg over de grond uit te spreiden; de site werd hiertoe in vier sectoren verdeeld en elk stuk weer onderverdeeld in een raster.

Fresh Kills

Vervolgens is het puin per truck en pontons naar Fresh Kills Landfall gebracht op Staten Island voor nadere verwerking. De naam klinkt in dit verband erg ongelukkig, maar hier moet gedacht worden aan de Nederlandse oorsprong van New York: kil of rivierbedding (denk bijvoorbeeld aan Dordtse kil).
Het zal voor zich spreken dat de aandacht daarbij vooral uitging naar menselijke resten, gevolgd door persoonlijke bezittingen en eventueel bewijsmateriaal. Er ontwikkelde zich een bepaald schiftingsproces tussen grotere stukken (staal, auto's e.d.) en kleinere stukken; verdere selectie geschiedde met de hand vanachter een lopende band.

http://www.nysm.nysed.gov/exhibits/longterm/documents/recovery.pdf

Vondsten

Bij de operatie om 1.8 miljoen ton materiaal te sorteren en doorzoeken waren tientallen diensten en duizenden personen betrokken. Dit duurde uiteindelijk tien maanden: op tijd en binnen de begroting.
De FBI Evidence Response Team plus een speciale eenheid van de NYPD onderzocht de persoonlijke bezittingen. Er zijn bijvoorbeeld circa 4.000 foto's gevonden en in totaal zo'n 54.000 persoonlijke bezittingen, waaronder bijvoorbeeld identiteitsbewijzen.
Eerder al vond iemand op straat het paspoort van een van de kapers (Satam al Suqami) en gaf dat aan een politieagent mee nog voor het instorten van WTC2. Dit voorval staat in nogal wat 'conspiracy theories' hoog aangeschreven.

Recycling

Veel van de inzet was gericht op een snelle verwerking van al het afval: New York wilde door; de plek was een open wond in de stad. Zo werd veel van het staal bijvoorbeeld onmiddellijk doorverkocht om o.a. in China en India door de firma Baosteel te worden gerecycled.
De snelheid waarmee e.e.a gebeurd is roept wel vragen op. Over de grondigheid van de eerste reeks (forensische) doorzoekingen is dan ook kritiek gekomen. Herhaaldelijk zijn in latere jaren - ook op Ground Zero zelf - alsnog (tientallen) lichamelijke resten gevonden, dit tot groot ontzet van de nabestaanden. Nog in 2010 werd daarom een nieuwe zoektocht afgekondigd.

'Salvaged memories'

Voor zover mogelijk is geprobeerd persoonlijke bezittingen te retourneren. Zonder naam of adres leek dit een vrijwel onbegonnen taak. Maar de Property Clerk Division van de NYPD wist van ca. 26.700 voorwerpen (stand december 2006) die door hun handen ging meer dan 86% terug te geven aan nabestaanden. Bekijk een selectie van gevonden voorwerpen, zoals trouwringen, en het persoonlijke verhaal erachter:

http://www.theaustralian.com.au/in-depth/september-11-anniversary/gallery-fn9q9rth-1226132943488?page=4

Hangar 17

De bewaarde objecten zijn ondertussen in een nieuwe fase aanbeland: een proces van musealisering. Ze zijn immers nationaal erfgoed geworden. Het belangrijkste materiaal wordt bewaard in Hangar 17 op de luchthaven JFK en wordt nu stukje bij beetje verdeeld over het land. Uit heel het land komen verzoeken binnen voor stukken staal of andere objecten voor de bouw van eigen monumenten (bv. van de brandweer) of om tentoon te stellen in musea. Lees de blog van correspondent Tom Kleijn of bekijk diens reportage over Hangar 17:



Kunstenaar Francesc Torres maakte uit Hangar 17 een eigen selectie voor enkele tentoonstellingen in Engeland o.a. in het Imperial War Museum:

http://www.channel4.com/news/how-survival-and-identity-emerged-from-the-debris-of-9-11

Musea

De grootste collectie objecten, bijna 3.000 items, wordt beheerd door het New York State Museum te Albany (zie hun website). De collectie is groeiende mede doordat nabestaanden of overlevenden alsnog besluiten hun bezittingen of memento's van geliefden af te staan. Tot de collectie behoort o.a. deze archiefla.


[foto's Eric Collagan]


Memorial

Sinds kort is er daarnaast het National September 11 Memorial & Museum geopend t.g.v. de tienjarige herdenking op de plek van de gebeurtenis zelf (zie hun website). Dit museum staat gedeeltelijk in het teken van de reddingswerkers: het vertelt vooral hun heroïsche verhaal.
In feite is dit museum eveneens een modern ossuarium of knekelhuis. Achter een van de muren, met een quote van Vergilius ('No day shall erase you from the memory of time') liggen straks - onzichtbaar - 9.041 botresten en ander menselijk (huid)materiaal. Dit vormt ook het meest controversiële deel ervan.

http://www.911memorial.org/remains-repository-world-trade-center-site

De namen op het memorial zijn op hun beurt of een bijzondere wijze ('meaningful' volgens de architect) gerangschikt: eerst in groepen (bv. locatie) en vervolgens een aantal subgroepen (bv. bedrijven). Er is, kortom, veel onderscheid gemaakt in de dood; dit is niet erg gebruikelijk.

http://www.911memorial.org/learn-how-names-are-arranged

Documenten

Uit bovenstaande valt op te maken dat de talloze documenten uit het WTC dus eerst en vooral objecten of museumstukken ('historical artifacts') zijn geworden. Hun bewijswaarde ter neerslag van een bepaalde handeling is die dag vrijwel direct verloren gegaan. Met de ineenstorting van de gebouwen, verdwenen tegelijk tientallen bedrijven. Hiermee kwam automatisch een einde aan de primaire functie van talloze documenten; in die zin hadden ze geen archiefwaarde meer.
Gelet op de aard van de werkzaamheden in het WTC, een zakencentrum, zal veel van het papier dan ook hier betrekking op hebben gehad. Financiële transacties dus bijvoorbeeld van beleggingsfirma's, verzekeringsinstanties e.d. met een navenant beperkte houdbaarheidsdatum. Dit geldt tevens voor de dienstverlenende industrie (restaurants e.d.).
Er waren eveneens overheidsorganen in het WTC gevestigd, zoals de douane, die wel zijn blijven voortbestaan. Hier zal zeker een operationeel verlies hebben gegolden op het administratieve vlak.

Papieren objecten?

Het ging bij de ramp uiteindelijk niet zozeer om de bedrijven, organisaties of hun administratieve structuur - waarvan een archief een weergave vormt - maar om de namen van omgekomen mensen. Bijna drieduizend mensen kwamen om op Ground Zero, van wie velen ongeïdentificeerd (zullen) blijven. Aangezien documenten vaak de enige objecten waren die de ramp wisten te doorstaan, werden zij onmiddellijk sacrale memento's voor nabestaanden en overlevenden. Het was vaak de enige link met een dode en dus van grote sentimentele waarde. Reeds op de dag zelf werden documenten door wildvreemde omstanders ook als zodanig opgepikt, bewaard en of doorgegeven.
Het lijkt er al met al niet op dat aan de documenten bij wijze van archief (aparte berging? conservering?) bijzondere aandacht is geschonken. Wellicht zijn veel documenten, als onderdeel van het puin, in de fase van recycling eerst nog door een shredder gegaan alvorens hun definitieve rustplaats te vinden als fijn stof ergens op een afvalberg.

Post

Voor zover bekend zijn er twee brieven bezorgd die aan boord waren van de vliegtuigen die zich in de torens van het WTC boorden. Eén brief werd op 12 oktober bezorgd bij de afzender, Mrs. Snyder. Bij de brief was een ander briefje gevoegd: 'To whom it may concern. This was found floating around the street in downtown New York. I am sorry if you suffered any loss in this tragedy. Sincerely, a friend in New York!'
Over dit soort nabezorgde post bij rampen valt overigens een aparte blogreeks te schrijven; dat zal ik hier niet doen, al sta ik open voor bijdragen. Dit soort brieven brengt vaak vanwege het brievenhoofd of de gedateerde poststempel grote bedragen op bij veilingen.


http://www.nytimes.com/2001/12/20/us/a-nation-challenged-aftermath-one-letter-s-odyssey-helps-mend-a-wound.html?scp=1&sq=one%20letter's%20odyssey&st=cse


Een bundel met correspondentie bleef ook bewaard van Hazem Gamal die in de zuidtoren werkte. Hij wist te ontsnappen en kreeg de bundel later toegestuurd door een constructiewerker die het zo had gevonden.


Nawoord d.d. 18 september

Voor wie het effect van een papierregen eens goed in een Hollywood-film wil zien, zie Die Hard (1988). Hier lijkt het er overigens wel heel erg op alsof er gewoon schone pakken papier uit het gebouw worden gegooid, zonder enige blus-of brandschade!

Nawoord d.d. 16 september 2014

Het verhaal achter 1 gevonden huwelijksfoto op straat:
http://www.independent.co.uk/news/world/americas/the-wedding-photo-from-ground-zero-a-shot-in-the-dark-9734537.html

3 opmerkingen:

Ingmario zei

Ik wist dat ik eerder ergens iets had gelezen over de archieven die verloren waren gegaan op 9/11. Maar moest even zoeken...
Op 31 juli van dit jaar schreef de Huffington Post:
Letters written by Helen Keller. Forty-thousand photographic negatives of John F. Kennedy taken by the president's personal cameraman. Sculptures by Alexander Calder and Auguste Rodin. The 1921 agreement that created the agency that built the World Trade Center.

Besides ending nearly 3,000 lives, destroying planes and reducing buildings to tons of rubble and ash, the Sept. 11, 2001, attacks destroyed tens of thousands of records, irreplaceable historical documents and art.

En over de stortplaats op Staten Island:
In New York, CIA and Secret Service personnel sifted through debris carted from the trade center to a Staten Island landfill for lost documents, hard drives with classified information and intelligence reports. The CIA declined to comment.

Historicus zei
Deze reactie is verwijderd door de auteur.
Historicus zei

Bedankt voor de aanvulling. Over de vernielde kunst heb ik wel eea gelezen. Standbeelden van Rodin zijn (de laatste jaren) kennelijk aan vernieling onderhevig (Singer Museum te Laren). Er ontbreekt overigens ook nog een grote partij goud ...