Bij de dood van een filmster: Elizabeth Taylor en Henry Wijnberg

De vorige maand overleden actrice Elizabeth Taylor (1932-2011), die begonnen was als kindsterretje, was eigenlijk op haar best in filmrollen als ze boos werd. Wellicht had dit te maken met haar eigen, vrij tumultueuze leven. Zelden zijn er op het doek op heftigere wijze emoties uitgegooid, des te indrukwekkender vanwege haar mooie stem en het prachtige, ingehouden Engelse taalgebruik. Ze werd nooit vals en schel zeg maar.

Henry Wijnberg

Tussen huwelijk nummer vijf en zes (met dezelfde man, de Engelse acteur Richard Burton, met wie ze een haat-liefde relatie koesterde) had zij ruim anderhalf jaar lang een Nederlandse vriend: Henry Wijnberg (geb. 1935). Deze relatie wordt overigens niet vermeld op zowel de Engelstalige als Nederlandstalige Wikipedia; een kleine omissie.
Hij was zoon van Nicolaas Wijnberg, kwam uit een arbeidersmilieu en verkocht tweedehands auto's in de Verenigde Staten. Eerder was hij al eens veroordeeld voor het terugdraaien van de kilometertellers (veel klassieker kan het niet voor een autohandelaar). Tot zijn familiekring behoren de volkszangers Ronnie Tober en Dries Roelvink.

[De aankomst op Schiphol op 3 november 1973 van Henry Wijnberg met Elizabeth Taylor. Op de foto onder links van Henry zijn vader Nicolaas Wijnberg en rechts van hem de journalist Henk van der Meyden. Coll. Nationaal Archief]

Driehoeksrelatie

Wijnberg was gescheiden en had een zoon genaamd Brad (die later door een ongeluk zou komen te overlijden). Hij en Liz hadden elkaar ontmoet in een nachtclub in Los Angeles met de acteur Peter Lawford als koppelaar. Henry hield erg van dansen en uitgaan.
Van liefde op het eerste gezicht was geen sprake; wel was er een sterke aantrekkingskracht. Het feit dat hij niet uit de filmbusiness kwam, maakte de relatie voor haar stukken minder gecompliceerd. Tevens was hij drie jaar jonger dan haar.
Gedurende hun relatie waren er verzoeningsgesprekken gaande tussen Liz en Burton: dit maakte de situatie extra gecompliceerd. Ook lag Liz tussendoor diverse malen in het ziekenhuis (ze had een vrij zwakke gezondheid, mede als gevolg van de val van een paard tijdens de opnamen voor haar eerste grote film National Velvet in 1944), waardoor Burton duidelijk in beeld bleef. In die zin was er eerder sprake van een driehoeksrelatie.
Na de definitieve scheiding van Burton op 26 juni 1974 woonde ze enige tijd samen met Wijnberg in Californië. Op 10 oktober 1975 trouwde Taylor opnieuw met Burton. Achteraf zou ze zeggen dat ze Henry nodig had om haar huwelijk met Burton te verwerken. Op de familie Wijnberg, die ze o.a. in Nederland ontmoette, kwam ze bovenal over als een zorgzame vrouw. Henry zelf vond haar 'een fantastische vrouw': ze gingen als vrienden uit elkaar.

Monaco 1974

We zien Liz en Henry hand in hand; hij geniet duidelijk van de media-aandacht. De datum wordt gegeven als 26 mei: de dag van de wedstrijd zelf. Dit zou kunnen betekenen dat ze voor de start over de startopstelling (of startgrid) lopen of anders door de pitsstraat wandelen.

[Van l.n.r.: Nina Rindt (?), Elizabeth Taylor en Henry Wijnberg. Coll. Nationaal Archief]

Liz is druk in gesprek met een niet nader geïdentificeerde vrouw. Dit is waarschijnlijk Nina Rindt, weduwe van de in 1970 overleden autocoureur Jochen Rindt (die daarmee tevens de enige posthume wereldkampioen uit de F1 is geweest).

Monaco

Monaco stond (en staat) synoniem voor glitter en glamour, iets dat mede in de hand geholpen werd door het huwelijk van prins Rainier in 1956 met de Amerikaanse filmster Grace Kelly. Zij overleed in 1982 aan de gevolgen van een auto-ongeluk. Ook de vader van Henry Wijnberg zou bij een auto-ongeluk om het leven komen.
Al sinds 1929 worden er wegwedstrijden georganiseerd in het kleine prinsdom. Sinds de instelling van een wereldkampioenschap voor de Formule 1 in 1950 staat de race op de agenda. Algemeen wordt erkend dat de grote prijs van Monaco het jaarlijkse hoogtepunt is van de Formule 1 en dat de winnaars ervan tot een klein elitegroepje behoren.

Koele Zweed

De wedstrijd zelf in 1974 werd gewonnen door Ronnie Peterson.

Zo extrovert als Ronnie op de baan was, zo introvert was hij daarbuiten. Dit maakte hem waarschijnlijk nog enigmatischer en tot een van de sterren uit de F1 in de jaren zeventig.

[Ronnie ontspannen voor de race met naast zich zijn vrouw Barbro. De vrouw rechts op de foto is mogelijk eveneens Nina Rindt. Coll. Heritage Images]

Koninklijke loge

Na afloop van de race wordt de winnaar altijd in de koninklijke loge uitgenodigd voor de huldiging. Waarschijnlijk hebben Liz en Henry tevens van hieruit de wedstrijd bekeken.

[Ronnie Peterson, met bokaal in de lucht, op het bordes voor de koninklijke loge met links prinses Gracia en prins Rainier en rechts Barbro Edwardsson. Coll. Heritage Images]

Ronnie zou enkele weken later, als kersverse winnaar van de Grand Prix van Monaco, zijn bolide over het duinencircuit van Zandvoort sturen met bijna fatale gevolgen ... Over deze crash heb ik al eens eerder geschreven.

Literatuur

J.R. Taraborrelli, Elizabeth. Het levensverhaal van Elizabeth Taylor (2006).

Brand en de autorensport 1: Zandvoort

Enkele weken geleden, op zo maar een doordeweekse dag (29 juli), overleed een 51-jarige man uit Friesland. Hij reed met zijn Formule Ford tijdens een Experience Day ('beleef de autosport') op het circuit van Zandvoort toen zijn auto reeds in de eerste ronde in brand vloog.
Eenmaal tot stilstand gekomen wist de man zich niet meer uit de bolide te bevrijden. Zijn lichaam moest notabene later elders (te Beverwijk) uit het wrak worden gehaald. De politie is een onderzoek gestart. Bekijk het journaalbericht (in het fries, met ondertiteling).

Summary

The race track of Zandvoort has an unfortunate reputation when it comes to deadly accidents in the early 1970s. The tragic and unnecessary death of Roger Williamson in 1973 was more or less followed by a cover up in the immediate aftermath of the event, and even to this day the authorities are circumspect when describing the nature of the accident.


Ongeluk 1973

Het fameuze circuit te Zandvoort, gelegen in de duinen, heeft een ongelukkige historie als het gaat om dood door verbranding. Op exact dezelfde dag, 37 jaar geleden, verongelukte namelijk de getalenteerde Engelse autocoureur Roger Williamson. Het circuit was net vernieuwd en aangepast met ondermeer vangrails (daarvoor stonden er alleen hekken met kippengaas langs de baan) na een eerder dodelijk ongeluk in 1970, eveneens door verbranding, in dezelfde bocht met Piers Courage. Bekijk de beelden, overigens zonder enig commentaar:



De race van 1973 werd voor het eerst live uitgezonden door de NOS.



Het incident met Williamson in 1973 leidde tot misschien wel de meest afschuwelijke beelden die de Formule 1 ooit heeft geproduceerd. Terwijl David Purley wanhopig probeert Williamson te bevrijden uit het brandende wrak (hij hoorde hem om hulp schreeuwen), kijken de baanposten hulpeloos toe. Mensen die wilden helpen werden zelfs door de politie tegengehouden. Extra wrang was dat Purley goed bevriend was met Williamson; zo deelden zij een hotelkamer te Bloemendaal dat weekend. Bekijk meer expliciete beelden vanaf de plaats van het ongeluk:



Cover-up

De race ging ondertussen gewoon door, ondanks dat er onheilspellende rookwolken boven het circuit hingen. Na afloop was er min of meer sprake van een cover-up. Schuldigen werden er nooit aangewezen; wel werd een soort geheimhoudingsverklaring getekend omtrent de falende hulpverlening.
Of er destijds een onderzoek is ingesteld door de politie is mij niet bekend, maar dat ligt wel voor de hand. Volgens de lijkschouwing was Williamson door inademing van gassen om het leven gekomen. Het technisch rapport van de FIA verklaarde de leeglopende linker voorband tot oorzaak van het ongeluk. Hierdoor schoot de wagen vol gas met 220 kilometer per uur rechtdoor in de bocht. Wel werd geconstateerd dat de vangrail verkeerd was geplaatst.
Dood door inademing toonde volgens teameigenaar Tom Wheatcroft aan dat de schuld wezenlijk bij de organisatoren lag met hun trage reactie. Purley kreeg de George Medal toegekend: de hoogste onderscheiding voor burgers wegens betoonde moed. Het programma Andere Tijden besteedde al eens in 2004 een prima uitzending aan dit ongeluk.


Cor Mooij

De foto's van de aanwezige Cor Mooij wonnen hem in 1973 de 1e prijs van de prestigieuze organisatie World Press Photo in de reeks Series. Ik haal er hier twee beelden uit die symbool moeten staan voor de wanhoop enerzijds en de afschuw anderzijds.




Zelfs de huidige omgang van Circuitpark Zandvoort met het ongeluk getuigt niet van heel veel tact: 'On lap eight, Roger Williamson had the misfortune of testing one of the new Armco barriers.' Een verkeerd soort understatement bij een dodelijk ongeluk mijns inziens. Wel geeft men op de website ronduit toe dat de baanposten niets deden.

Ronnie Peterson

Zelf koesterde ik jarenlang een stukje van de prachtige Lotus bolide van Ronnie Peterson, nadat deze tijdens trainingen in 1974 uit wederom dezelfde bocht bij Tunnel-Oost was gevlogen. Wij woonden namelijk pal achter het circuit in de Lorentzstraat. Met watten in mijn oren en een luier over mijn hoofd (volgens mijn moeder had ik een hekel aan het racegeluid) stond ik al vroeg langs de baan. Of ik de crash toen ook daadwerkelijk gezien heb, weet ik eigenlijk niet meer; wel dat ik nog rondom het wrak heb gelopen. Helaas ging dit reliek bij een verhuizing verloren.



Ronnie Peterson was, waarschijnlijk mede daardoor, mijn grote held tot dat hij in 1978 tijdens de start van de Grote Prijs van Italië crashte. Ook zijn wagen vloog in de brand na een aanrijding maar hij werd gelukkig snel bevrijd door andere coureurs. Desondanks overleed hij een dag later toch wegens medische complicaties.

Barbro Edwardsson

Pas zeer recent kwam ik erachter dat zijn wonderschone vrouw Barbro Edwardsson zo'n tien jaar later zelfmoord heeft gepleegd. Dit stukje is dan ook eigenlijk een klein eerbetoon aan haar, want zij was zonder twijfel het mooiste wezen dat ik tot dan toe ooit had gezien. Slechts mijn jeugdvriendinnetje Annemieke van Wijk kon daar tegenop.




Nawoord d.d. 17 januari 2011
Ik wist in eerste instantie niet zeker of de trainingscrash van Peterson in 1974 of 1975 was gebeurd. Raadpleging van de bekende naslagwerken van Ulrich Schwab getiteld Grand Prix heeft geleerd dat het inderdaad in 1974 is geweest. Daarmee betreft dit incident een van mijn vroegste persoonlijke herinneringen.
Vergeet echter  niet het vervolg te lezen, want ook in 1973 crashte er een soortgelijke Lotus op Zandvoort!

Welke crash zag ik precies? Context, authenticiteit en herinnering: Zandvoort (2)


Gerelateerde blogs

Brand en autorensport (2): Le Mans 1955
Bij de dood van een filmster: Elizabeth Taylor en Henry Wijnberg
De geschiedenis van de racehelm (4): de jaren zeventig