Kiezen? Natuurlijke selectie!

Archiveren betekent - in principe - keuzes maken. Maar wat als die keuzes al voor ons gemaakt zijn? Zijn we dan beter of slechter af?

Willard Suitcases

In New York loopt al enige tijd een fascinerend project: de documentatie van ruim 400 achtergebleven koffers van psychiatrisch patiënten. De reiskoffers of valiezen bevatten hun persoonlijke bezittingen bij binnenkomst van de inrichting. Het betreft spullen waarvan zij of hun familieleden dachten die het meest nodig te hebben. Of gewoon willekeurige memento's (vaak foto's) ter herinnering om iemand of iets lief te hebben.
De meesten verlieten de inrichting, het Willard Asylum te Finger Lakes, niet meer; in totaal 5.776 personen werden in naamloze, maar genummerde graven begraven aan de overkant.

Graf van patiënt nummer 4

In New York zijn overigens maar liefst in totaal 50.000 (!) van dit soort anonieme graven. De meesten van hen liggen op het beroemde Hart Island, de algemene begraafplaats voor de ongewenste elementen uit de stedelijke samenleving.

John Crispin

De koffers lagen vergeten op zolder tot 1995 toen de inrichting werd gesloten en het gebouw werd ontruimd. Tegenwoordig is er een revalidatiecentrum voor drugsverslaafden in gevestigd.

De koffers werden overgebracht naar het New York State Museum en geïnventariseerd. Fotograaf John Crispin is sinds enige tijd begonnen met de documentaire vastlegging van de inhoud ervan d.m.v. crowdfunding. Inmiddels heeft hij 80 koffers verwerkt. De koffers (of valiezen) dateren van de periode 1910-1960.
Crispin heeft een fascinatie voor verlaten objecten. In de jaren tachtig documenteerde hij verlaten inrichtingen in de staat van New York. Later heeft hij ook meegewerkt aan de preservatie van objecten wegens 9/11.
Zijn fascinatie voor verlatenheid doet onder meer denken aan het werk van fotograaf Christopher Payne, wiens tentoonstelling 'Architectuur van een ideaal' over verlaten inrichtingen in Amerika onlangs ook te zien was in het Dolhuys in Haarlem.

Inhoud

De koffers bevatten overwegend persoonlijke spullen. Volgens regelgeving van de staat New York mag Crispin de koffers niet relateren aan de dossiers van de patiënten; vandaar de gebruikte naamsafkortingen. De persoonsgeschiedenis blijft zodoende achterwege. Duidelijk is dat hierdoor een incompleet beeld ontstaat omdat we deels moeten gissen naar de betekenis van een deel van de inhoud, zoals bijvoorbeeld in het geval van drugsnaalden, maar tegelijk werkt dit ook tot de verbeelding.
Crispin volgt telkens een vast stramien bij de vastlegging: van de archivalische berging tot enscenering van de inhoud.

Ingepakte valies.

Geopende valies met ingepakte inhoud.

Gestolen levens

Ter gelegenheid van de samenstelling van een eerste tentoonstelling in Albany in 2003, getiteld 'The Lives they left behind', werd een poging ondernomen de koffers te retourneren door contact te zoeken met nabestaanden. Dat bleek echter een lastige opgave: de persoonsgeschiedenis van veel van deze mensen is waarschijnlijk bij de nazaten onbekend (of wordt onder de noemer zwarte schaap in de familie liever verzwegen). Aan de hand van de tentoonstelling meldde zich overigens één familie.
De koffers tonen bovenal deels geleefde en deels vernietigde levens van mensen gedeeltelijk aan de rand van een samenleving die hen niet altijd goed begreep, of andersom. De psychiatrie van de 19e en 20e eeuw staat inmiddels in een kwaad daglicht: veel van deze mensen (toen vaak als zogeheten 'social misfits' aangeduid, enigszins vergelijkbaar met bij ons de asocialen) zouden vandaag de dag waarschijnlijk niet eens zijn opgenomen.

Systeemkaart van patiënt Ethel uit het Willard Asylum.

Het recht om te vergeten

Hebben deze mensen erom gevraagd dat de inhoud van de koffers op een dergelijke wijze publiek wordt gemaakt? Het antwoord hierop is nee; de eigenaars hebben als zodanig geen papiertje ondertekend met hun toestemming daarvoor. Hadden de koffers dus niet gewoon vernietigd moeten worden, net zoals in het geval van bijvoorbeeld niet-opgehaalde verloren voorwerpen?
Tegelijk valt niet te ontkennen dat juist de inhoud van deze koffers hun eigenaren tot leven brengen als nooit tevoren. Dit is een van de meest ontroerende collecties die ik ooit heb gezien, vergelijkbaar met de 'love tokens' bij wezen te Londen (ook in Nederland vond in 1997 overigens een dergelijke tentoonstelling plaats over joods textiel).

Selectie

Personen die bewust met hun eigen archivering (en nalatenschap) bezig zijn laten vaak wezenlijk mindere interessante archieven na omdat er eigenlijk al een voorselectie heeft plaatsgevonden d.m.v. zelfcensuur: briefwisselingen worden vernietigd, gevoelige passages uit dagboeken geschrapt, ex-partners uit foto's weggeknipt etc. Of juist alles wordt bewaard - tot aan zwemdiploma's en oude,vernietigde paspoorten aan toe.
Een willekeurige momentopname als dit, inclusief objecten, blijkt dan toch treffender deels omdat het meer tot de verbeelding spreekt. De koffers zijn als het ware een tijdscapsule geworden waar onze betekenis of waardering - bij gebrek aan informatie - zo mogelijk nog belangrijker is dan de objecten zelf.

Inhoud

Ik weet nu in ieder geval wat mij te doen staat: een simpel koffertje (met inhoud, maar liefst zo weinig mogelijk papier), ergens goed weggepakt op zolder, volstaat dus wezenlijk. Gelukkig heb ik jaren geleden al eens zo'n ouderwets exemplaar langs de kant van de weg in Zwitserland gevonden. En wie wat bewaard, die heeft wat. Nu alleen nog de voorwerpen selecteren ...

Eigen exemplaar (vooralsnog leeg).

Gerelateerde blogs:
Love tokens: an extraordinary exhibition at The Foundling Museum
Kasteel Amerongen of zijn bewoners: dood of springlevend?
Gestolen levens
Archiveren: selectie zonder eind?
Het groeiend belang van persoonsarchieven