Wereldwandelen (14): de eerste vrouw

Vrouwen lagen in de 19e eeuw deels ten grondslag aan de popularisering van de wandelsport (zie mijn eerdere bijdrage over pedestriennes). Maar wie was nu eigenlijk de eerste echte wereldwandelaarster?

'Kelsey Kids'

In juli 1911 vertrok het echtpaar Humphries uit New York voor 'a walking tour of 48.000 miles around the world in forty-eight months'. Voor wie het nog niet duidelijk was: het betrof hier inderdaad een weddenschap (in Amerika was en is men gek van getallen en statistieken, speciaal in de sport). Een niet met name genoemd blad had hen 10.000 dollar in het vooruitzicht gesteld.
Het echtpaar wordt benoemd als Mr. en Mrs. Harry Humphries oftewel de 'Kelsey Kids'. Na eerst 1.000 mijl door de Verenigde Staten, 1.500 mijl door Canada, 275 mijl door Labrador en 1.100 mijl door Newfoundland te hebben afgelegd, arriveerden ze eind november 1911 in Londen. Zijn vrouw wordt bij die gelegenheid omschreven als 'a fair, fluffy-haired woman, with a bright, laughing face'.

Maatschappelijke doelstellingen

Het verkopen van ansichten met hun portret was wederom de enig toegestane manier om geld te verdienen; andere transportmiddelen of 'rides' mochten onderweg niet worden aanvaard.

'The tour is really a test of woman's endurance, for a similar feat has never before been attempted by a woman. My wife is standing the strain of the journey splendidly. We are practically vegetarians, but sometimes we have been hardpressed for food.'

Behalve het te voet aantonen van de gelijkheid der sexe, bestond er dus ook een toenemend verband tussen wereldwandelaars en veganisme (zie eerdere blog wereldverbeteraars).

Mrs. Harry Humphries 'de koene wereldreizigster'

In de N.R.C. van 4 december 1913 staat een advertentie van de Bioscoop Americain aan de Hoogstraat 161 te Rotterdam. Aangekondigd wordt een voordracht van Mrs. Harry Humphries - met filmbeelden - 'van hare avonturen en reizen'. Gedurende vier dagen (van 5 t/m 9 december) trad ze in de bioscoop op.
Enkele dagen later trad 'de koene wereldreizigster' tevens op in de zusterbioscoop te Middelburg; in Rotterdam had zij veel succes geoogst. Na twee jaar en vier maanden had zij inmiddels 35.000 van de 48.000 K.M. afgelegd, waardoor de hoofdprijs binnen bereik leek te liggen.

De eerste wereldwandelaarster

Bijna tien jaar later, eind mei 1923, verbleef mevrouw Harry Humphries opnieuw te Rotterdam. Ze was in juli 1921 vertrokken van New York.
Na door de Verenigde Staten, Canada en Newfoundland te hebben gelopen, was ze de oceaan overgestoken. Vervolgens ging de route via Schotland, Engeland, Noorwegen, Denemarken, Zweden, Finland, Rusland, Polen, Duitsland, Nederland, België en Frankrijk. 'Het heeft haar blijkbaar niet geschaad, want ze zag er gezond en welgedaan uit.'

'Ze wil nu voor het wandelen propaganda maken en zal hier in Holland de film van haar wandeltocht in verschillende bioscooptheaters vertoonen en voorts zal ze wandelclub oprichten.
Zondagochtend zal ze met de Rotterdamsche padvinders een wandeltocht maken naar Delft, waar 's middags in de Stadsdoelen haar film draait.
Mevrouw Humphries acht het wandelen een sterk wapen tegen de tuberculose en ze is ook van oordeel, dat de wandelsport nog beter dan de danssport tegen zwaarlijvigheid weert.'

Medische doelstellingen

Tuberculose of TBC (een bateriële infectie van de luchtwegen) was de grote volksziekte van die tijd zonder medische remedie. De behandelmethode bestond vooral uit voorgeschreven rust, vaak in kuuroorden of sanatoria. Het opdoen van frisse lucht door middel van wandelen is daar natuurlijk een afgeleide van.
Met haar strijd tegen obesitas liep mevrouw Humphries hoe dan ook ver vooruit! Pas in de afgelopen jaren wordt dit steeds meer als ziekte en gevaar voor de volksgezondheid onderkend.

Bronnen
New York Times 26-11-1911
Vlissingse Courant 09/10/11-12-1913
Nieuwe Rotterdamsche Courant 04-12-1913; 30-05-1923

Wereldwandelen (12): wereldverbeteraars

Het wereldwandelen begon in het begin van de 20e eeuw o.a. via de padvinderij steeds meer door te dringen tot de populaire cultuur. Tevens was er sprake van een duidelijke tijdgeest. Eerst was dat nog louter een hang naar avontuur, een vlucht ook uit het toenemende gereguleerde burgerlijk bestaan. Maar allengs werd dit gekoppeld aan meer vooruitstrevende, socialistische motieven: iets gaan zien van de wereld deed je niet alleen puur en alleen voor jezelf.

Cor Bruijn

In 1908 bijvoorbeeld maakte de onderwijzer Cor Bruijn (1883-1978) met zijn vrouw en acht kinderen een voetreis naar Sneek vanuit Laren; het verslag van deze reis verscheen pas in 2004. Cor Bruijn werd later een schrijver van voornamelijk streekromans en kinderboeken: pedagogie behoorde tot zijn stokpaardjes.
Het boek geeft tegelijk een fraai beeld van Nederland aan het begin van de 20e eeuw: in wezen is het dus een soort opvolger van het werk van Jacob van Lennep uit 1823.

Abraham Mossel

In 1917 verscheen het eerste, eigentijdse boek op het terrein van het wereldwandelen: dat van Abraham Mossel (1891-1944) getiteld De wereldwandelaars: een zwerftocht door Europa. Deze joodse idealist (het geloof had hij inmiddels afgezworen) vertrok, samen met twee anderen, in 1911 op negentienjarige leeftijd voor een geplande voetreis van 10 jaar.

'Het vegetarische trio'

Het gezelschap, voor de gelegenheid herdoopt tot 'het Vegetarische trio', bestond naast Mossel tevens uit Gerard Perfors (1890-1964) en Frans van der Hoorn (1886-1946). Platzak vertrokken zij op 19 juli 1911 uit Amsterdam voor een journalistieke studiereis zoals het heette.

['Het vegetarische trio' met van links naar rechts: Gerard Perfors, Frans van de Hoorn en Abraham Mossel. Coll. Joods Historisch Museum]

Wereldverbeteraars

Behalve vegetariërs, waren zij tevens geheelonthouders, atheïst, Esperantist, antikapitalist en pacifist. De zogeheten studiereis moest dan ook een reis worden van verbroedering tussen culturen. Onder invloed van de tijdgeest waren in ieder geval deze wereldwandelaars tevens een beetje wereldverbeteraars. Bij het gezelschap voegde zich later ook nog een vrouw: Marie Zwarts (1890-1962). Zij is daarmee een van de eerste wereldwandelaarsters geweest.

Reisverslagen

Van hun reistocht maakten zij voor diverse dag-en weekbladen, waaronder De Vegetarische Bode, reisverslagen; op deze wijze voorzien zij in hun levensonderhoud. Daarnaast verkopen zij ook prentbriefkaarten (zie onderstaand) met hun portretten.

De route verliep via Duitsland, de Alpen, Italië, Oostenrijk-Hongarije, de Balkanlanden, Egypte, Syrië, Libanon en Palestina. In 1913 verbleven zij een jaar lang in Palestina (deels om als dagloner schulden af te betalen). Mossel reisde alleen door naar Afrika; binnen het gezelschap waren inmiddels tevens conflicten gerezen. Vanwege het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog moest hij in 1914 terugkeren.

Bijzondere collectie

Het Joods Historisch Museum heeft een bijzondere collectie foto's, dagboeken en documenten van dit gezelschap dankzij een nalatenschap van de kleindochter van Gerard Perfors en Marie Zwarts. Bekijk een virtuele tentoonstelling:

http://www.jhm.nl/actueel/tentoonstellingen/virtueel/abraham-travels

Abraham Mossel zou later in 1925 nog een fietstocht door Spanje en Spaans-Marokko maken. In 1929 trouwde hij; inmiddels was hij gevestigd als fotograaf in Soest.