Wereldwandelen (14): de eerste vrouw

Vrouwen lagen in de 19e eeuw deels ten grondslag aan de popularisering van de wandelsport (zie mijn eerdere bijdrage over pedestriennes). Maar wie was nu eigenlijk de eerste echte wereldwandelaarster?

'Kelsey Kids'

In juli 1911 vertrok het echtpaar Humphries uit New York voor 'a walking tour of 48.000 miles around the world in forty-eight months'. Voor wie het nog niet duidelijk was: het betrof hier inderdaad een weddenschap (in Amerika was en is men gek van getallen en statistieken, speciaal in de sport). Een niet met name genoemd blad had hen 10.000 dollar in het vooruitzicht gesteld.
Het echtpaar wordt benoemd als Mr. en Mrs. Harry Humphries oftewel de 'Kelsey Kids'. Na eerst 1.000 mijl door de Verenigde Staten, 1.500 mijl door Canada, 275 mijl door Labrador en 1.100 mijl door Newfoundland te hebben afgelegd, arriveerden ze eind november 1911 in Londen. Zijn vrouw wordt bij die gelegenheid omschreven als 'a fair, fluffy-haired woman, with a bright, laughing face'.

Maatschappelijke doelstellingen

Het verkopen van ansichten met hun portret was wederom de enig toegestane manier om geld te verdienen; andere transportmiddelen of 'rides' mochten onderweg niet worden aanvaard.

'The tour is really a test of woman's endurance, for a similar feat has never before been attempted by a woman. My wife is standing the strain of the journey splendidly. We are practically vegetarians, but sometimes we have been hardpressed for food.'

Behalve het te voet aantonen van de gelijkheid der sexe, bestond er dus ook een toenemend verband tussen wereldwandelaars en veganisme (zie eerdere blog wereldverbeteraars).

Mrs. Harry Humphries 'de koene wereldreizigster'

In de N.R.C. van 4 december 1913 staat een advertentie van de Bioscoop Americain aan de Hoogstraat 161 te Rotterdam. Aangekondigd wordt een voordracht van Mrs. Harry Humphries - met filmbeelden - 'van hare avonturen en reizen'. Gedurende vier dagen (van 5 t/m 9 december) trad ze in de bioscoop op.
Enkele dagen later trad 'de koene wereldreizigster' tevens op in de zusterbioscoop te Middelburg; in Rotterdam had zij veel succes geoogst. Na twee jaar en vier maanden had zij inmiddels 35.000 van de 48.000 K.M. afgelegd, waardoor de hoofdprijs binnen bereik leek te liggen.

De eerste wereldwandelaarster

Bijna tien jaar later, eind mei 1923, verbleef mevrouw Harry Humphries opnieuw te Rotterdam. Ze was in juli 1921 vertrokken van New York.
Na door de Verenigde Staten, Canada en Newfoundland te hebben gelopen, was ze de oceaan overgestoken. Vervolgens ging de route via Schotland, Engeland, Noorwegen, Denemarken, Zweden, Finland, Rusland, Polen, Duitsland, Nederland, België en Frankrijk. 'Het heeft haar blijkbaar niet geschaad, want ze zag er gezond en welgedaan uit.'

'Ze wil nu voor het wandelen propaganda maken en zal hier in Holland de film van haar wandeltocht in verschillende bioscooptheaters vertoonen en voorts zal ze wandelclub oprichten.
Zondagochtend zal ze met de Rotterdamsche padvinders een wandeltocht maken naar Delft, waar 's middags in de Stadsdoelen haar film draait.
Mevrouw Humphries acht het wandelen een sterk wapen tegen de tuberculose en ze is ook van oordeel, dat de wandelsport nog beter dan de danssport tegen zwaarlijvigheid weert.'

Medische doelstellingen

Tuberculose of TBC (een bateriële infectie van de luchtwegen) was de grote volksziekte van die tijd zonder medische remedie. De behandelmethode bestond vooral uit voorgeschreven rust, vaak in kuuroorden of sanatoria. Het opdoen van frisse lucht door middel van wandelen is daar natuurlijk een afgeleide van.
Met haar strijd tegen obesitas liep mevrouw Humphries hoe dan ook ver vooruit! Pas in de afgelopen jaren wordt dit steeds meer als ziekte en gevaar voor de volksgezondheid onderkend.

Bronnen
New York Times 26-11-1911
Vlissingse Courant 09/10/11-12-1913
Nieuwe Rotterdamsche Courant 04-12-1913; 30-05-1923

Wereldwandelen (4): Wandelsport (19e eeuw)

Het wandelen ging in de loop van de 19e eeuw in wezen twee kanten op: het wedstrijdwandelen of de populaire wandelsport versus het lange afstandswandelen. Kees Dudok de Wit was dan ook een bekende wandelaar met een 'ouden roem van wereldwandelaar', die hij deels gebruikte voor de popularisering van de wandelsport in Nederland.

Origine wandelsport

De wandelsport of 'pedestrianism' was in eerste instantie een typisch Britse aangelegenheid die met name in de 19e eeuw tot bloei kwam. Gewandeld werd er daarvoor ook al in dit eilandenrijk, maar vooral ter bezichtiging van de natuur of het land zelf. Bekend was vooral Daniel Defoe's A Tour Through the Whole Island of Great Britain (1724-1726).

Tegen weddenschappen werden nu wedstrijden georganiseerd meestal verbonden aan een bepaalde afstand of tijdsduur. Dankzij de zich snel uitbreidende pers, werd de interesse vanuit het publiek tevens aangewakkerd. Die interesse breidde zich verder uit naar de (voormalige) koloniën van Amerika, Canada en Australië. In Amerika kwam de sport in de jaren zeventig tot grote bloei.

'Pedestrianism gone mad'

In de New York Times van 14 februari 1879 verscheen onder bovenstaande titel een opzienbarend stuk over het inmiddels compleet uit de hand gelopen wandelen in competitief verband ('foot racing') in de stad New York, speciaal in het district van de Bowery. Dat jaar zag het hoogtepunt van een manie. 'Of course it is only a question of time before they walk themselves to death, but some of them hold out well.' Wat was hier aan de hand?
Evenals eerder met de brugspringers bleek het stellen en verbeteren van records (hoeveel mijl in een uur etc.) in Amerika gedurende dat decennium een doel op zichzelf geworden. De 'pedestrian match', waarbij in music halls of andere gelegenheid tegen elkaar werd gelopen in cirkels op houten planken, had inmiddels een eigen amusementswaarde gelijk aan de vele circusacts.

Annie Bartell

Ook vrouwen deden hier volop mee. Een van hen was Annie Bartell die ook wel bekend stond als de 'Westchester Milkmaid'. 'Annie Bartell is as broad-shouldered as a man, strong and muscular, and walks with a firm thread. She is dressed in a showy black velvet bodice, heavily trimmed with blue silk; flys several blue ribbons in her hair, and wears a bright little bouquet in what would be the upper part of her vest, if she were a man. What she wears below the black may best be described as what comes in mysterious boxes marked "Ladies' Hose".
Zij was ook degene van wie Kees Dudok de Wit in 1896 een portret schonk aan de president van de Utrechtsche Wandelvereeniging "Annie Bartell" gedurende hun eerste officiële tocht. De tocht leidde langs de Vecht tot Breukelen, alwaar gestopt werd voor een bezoek aan 'den welbekenden wandelaar'. Na een vriendelijke ontvangst en een bezichtiging van diens museum, werd het portret 'van de groote Amerikaanse loopster overhandigd. Vervolgens werd Dudok het beschermheerschap van de vereniging aangeboden, dat hij accepteerde. Dudok de Wit was reeds ere-voorzitter van de op 7 februari 1894 opgerichte wandelvereniging "Dudok de Wit".

Pedestriennes

Annie Bartell maakte deel uit van een heel legertje van honderden vrouwelijke wandelaars in het decennium 1870-1880. Dit waren de jaren van wat elders ook wel 'the rise of American sporting entertainment' wordt genoemd. Lees een artikel uit het Journal of Sport History (1999) over deze vrouwenbeweging en de sociaal-politieke en biologisch-fysieke connotaties of lees lees een ouder artikel uit de Sports Illustrated (1967).

http://www.ultralegends.com/women-of-achievement/

Volgens de folklore liepen vrouwen al gedurende enkele eeuwen korte wedstrijdjes over enkele kilometers in hun wijde rokken, bij wijze van handicap, als een vorm van entertainment. Met name het aspect van 'endurance' of uithoudingsvermogen was nieuw voor de 19e eeuw.

Wandelsport

Wandelwedstrijden om het kampioenschap van Nederland werden in ieder geval eind 19e eeuw ook in Nederland gehouden. Die uit 1897 telde slechts 29 deelnemers. Start-en eindpunt was Amsterdam waarbij men over Hilversum naar Utrecht liep en weer terug onder begeleiding en controle van wielrijders. De kampioen van 1896 deed eveneens mee.
'Wij vragen, met het oog op de napret der kermis, aan allen, die eenigen dezer sportliefhebbers mochten ontmoeten, hen op straat niet te hinderen, en hen zoveel mogelijk ruimte tot doorloopen te geven, enz.; daarmede zal men veel kunnen bijdragen tot het welslagen van den wedstrijd.'

U.W.V. "Annie Bartell"

De U.W.V. "Annie Bartell" schreef in 1897 haar eigen wedstrijd uit over 20,6 kilometer. Deelname stond alleen open aan leden en kandidaat-leden. De start was op 19 september om half vijf en de maximum toegestane tijd voor het traject bedroeg 2 uur en 40 minuten. De geplande wedstrijd ging overigens niet door vanwege het slechte weer 'en bijkomende omstandigheden' en werd daarom verplaatst naar de zondag daarop.
Bij het tweejarig bestaan 'van deze nog jonge en krachtige vereeniging' - 'want hoeveel vereenigingen worden opgericht, welke slechts korten tijd bloeien' - werd wederom een bezoek gebracht aan Dudok de Wit. Die kreeg een fraai vloeiblok, waarop een van de leden met gouden letters de naam der vereniging had geschilderd.
Na een gezellig samenzijn van enkele uren ging men per bootje naar Utrecht terug. De U.W.V. Annie Bartell verdwijnt daarmee, na slechts twee jaar, uit de geschiedenis.