Rijksarchivaris Google?

Begin deze week berichtte de NRC (d.d. 1 oktober) in een hoofdredactioneel commentaar, met als kop 'Goede oude harde schijf', over de mondiale ambities van Google (plus Apple en Microsoft). De eerste zin luidt: 'Google wil de rijksarchivaris van de hele wereld worden.'

Summary
In a recent editorial, the Dutch newspaper NRC Handelsblad called the American corporation Google 'archivist of the world'. It mainly warns of the dangers of cloud computing with an increase in cyber criminality. Yet sharing information through computers, has massively changed the way archival collections are made accessible: there is no turning back.

Cloudcomputing

De hoofdredactie deed dat mede aan de hand van een stuk (voorpagina) in de krant van zaterdag 29 september over de gevolgen van onbeveiligde systemen. Daarin wordt vooral gewezen op de gevaren van centrale en onveilige opslag in de cloud en de hoofdredactie bepleit daarom voor veilige privé-opslag thuis. 'De veiligheid in de cloud heeft dus [wegens onveilige toegang] talloze repercussies, zelfs strafrechtelijke consequenties.'
Elders in het hoofdredactioneel stuk is sprake van 'de digitale archivarissen bij Google, Apple en Microsoft' die alles toegankelijk willen maken. En vervolgens weer over 'de mondiale archivarissen bij de ict-concerns' bij wie 'functionaliteit' voorop staat.

'Undulus asperatus', de eerste nieuwe wolkensoort ontdekt in meer dan 50 jaar
en voorwerp van hevige discussie in de Cloud Appreciation Society.

Cybercriminaliteit

Het afgelopen jaar (2011/12) heeft de gevolgen van cybercriminaliteit ook in Nederland (o.a. Diginotar) steeds dichterbij gebracht. Sommige overheidsdiensten waren als gevolg hiervan enkele dagen tot een week uit de lucht, terwijl de overheid juist steeds meer inzet op elektronische dienstverlening oftewel e-overheid.
Het steeds afhankelijker worden van de overheid van computersystemen is een onweerlegbaar feit. Sinds begin 2012 is er dan ook een Nationaal Cyber Security Centrum (NCSC) operationeel. Eind 2011 produceerde het reeds een zogeheten 'white paper' over cloudcomputing inzake de inrichting van de overheidscloud. Digitale spionage en digitale criminaliteit worden als de twee grootste bedreigingen gezien voor Nederland: niet de mondiale ambities van Google.

Bron: website NCSC

Onderhand mag tevens verondersteld worden dat elke computergebruiker (ook archivarissen) zich bewust is van het periodiek maken van back-ups en een veilige opslag op twee verschillende plekken i.v.m. mogelijke (bedrijfs)ongelukken. En natuurlijk niet al te voor de hand liggende wachtwoorden te gebruiken.

Informatie

Google ziet in 'archieven' (lees bestanden van allerlei formaat) vooral informatie die kan worden gedeeld. Of dat nu hele bibliotheken zijn, enkelvoudige collecties, analoog of digitaal: Google wil het allemaal.
Zelf beweert het daarbij vooral de mensheid te dienen onder het motto het gemak dient de mens. En toegegeven: we maken heel veel gebruik van allerlei diensten, vooral dankzij de mobiele telefoon en tablet.
Archieven (lees archiefinstellingen) 'zaten' daarentegen tot voor kort bovenop hun informatie; van informatiedeling was weinig sprake. In dat opzicht heeft het computertijdperk (lees digitalisering) vooral veel goeds gebracht binnen de culturele sector en is er dus veel eerder sprake van een positieve dan een negatieve invloed.

Open data

Ondertussen is Google als bedrijf een monopolist geworden, net zoals eerder IBM of Microsoft dat was. Monopolisten worden op den duur, na misbruik en schandalen, altijd een halt toegeroepen d.m.v. antitrustwetgeving zo leert de geschiedenis. De Europese Unie heeft in de afgelopen jaren bijvoorbeeld al harde maatregelen genomen tegen Microsoft. Aanvankelijk exclusieve technologie moet dan alsnog worden gedeeld of geopenbaard.
Open informatiearchitectuur en open standaarden komen in principe de consument altijd ten goede, ook al weifelt de overheid op dit punt nog omdat het graag (nationale) controle wil kunnen blijven uitoefenen. Maar de trend naar meer open data lijkt niet meer terug te kunnen worden gedraaid, ook al kunnen bezuinigingen (bv. GenLias) soms nog wel roet in het eten gooien. Een en ander vraagt dus wel permanent onderhoud (en niet alleen projectmatige inzet) plus een duidelijke toegangspoort: dit i.t.t. het huidige, versplinterde aanbod.

Terminologie

Welke de mondiale rijksarchivarisambities van Google precies zijn en wat dit bedrijf dan voorheeft met het archiefwezen - anders dan centrale opslag van informatie in de cloud - wordt ondertussen in het stuk in het geheel niet duidelijk gemaakt. De recente activiteiten van de Mormonen op dit terrein vormen waarschijnlijk een veel reëelere bedreiging.
Er bestaan (bij mijn weten) daarnaast maar twee rijksarchivarissen: in Nederland en in België; wellicht dat deze term ook nog wordt gebruikt in Zweden (Riksarkivet). Voor het overige zijn er louter nationale archivarissen operationeel. En het 'rijks'archivaris-zijn in Nederland is dan nog op zijn best nominaal, d.w.z. formeel m.b.t. het koninkrijksdeel (zie hierover bijdrage Aike), en betreft minder het nationale deel.
Het archiefwezen in Nederland is, in weerwil van de term algemeen rijksarchivaris, in feite juist sterk gedecentraliseerd en volgt daarmee op enige afstand de bestuurlijke ontwikkelingen (bv. opheffing en samenvoeging gemeenten). Ook de provinciale archiefinspecteur is inmiddels opgehouden te bestaan nadat dit al eerder het geval was met de provinciaal rijksarchivaris. Toekomstige bestuurlijke ontwikkelingen (schaalvergroting) en het inter-bestuurlijk toezicht zijn in dat opzicht dus veel relevanter dan de mondiale ambities van Google.

ICA

Elders ter wereld is het archiefwezen in eerste instantie ook sterk nationaal ingericht. Tevens heeft het slechts beperkte internationale ambities: regelgeving vindt overwegend op landelijk niveau plaats, met als gevolg soms opvallende verschillen (bijvoorbeeld omtrent openbaarheid of selectie). Het ICA - International Council on Archives - probeert wel afspraken over internationale standaarden te maken.
In de afgelopen jaren is de koers wat meer richting het democratische recht op informatie opgeschoven: na de eerdere Universele Verklaring over Archieven in 2010, zijn er nu sinds kort ook The Principles of Access to Archives (zie blog Ingmar).
Grappig genoeg is de huidig algemene rijksarchivaris Martin Berendse tevens president van de ICA en dit jaar in die hoedanigheid zelfs herbenoemd tot 2014: in zoverre klopt de uitspraak van de NRC over de mondiale ambities van de (Nederlandse algemene) rijksarchivaris dus weer wel.

Census in Groot-Brittannië

Vorig jaar werd een census gehouden in Groot-Brittannië en wat blijkt? Sinds hier gegevens van worden bijgehouden, groeide de bevolking nog nooit zo hard!

Omvang

De teller qua bevolking staat voor Engeland en Wales nu op 56.075.900 miljoen mensen, zo onthulde het National Office of Statistics deze week. De census werd gehouden in 2001 en leverde een groei op van maar liefst 7%, oftewel 3.7 miljoen mensen.
De populatie is daarmee 1% groter dan men op basis van eerdere berekeningen had verwacht.
Ook in Noord-Ierland (1.8 miljoen) was de groei navenant. De bevolking van Wales bedraagt iets meer dan 3 miljoen mensen. De cijfers voor Schotland verschijnen later dit jaar.

De totale bevolking van Groot-Brittannie zal daarmee naar verwachting 63 miljoen mensen bedragen. Ter vergelijking: in 1801 bedroeg de totale bevolking iets minder dan 10 miljoen. Volgens de krant de Daily Mail is G-B nu (na Malta) het dichtstbevolkte land van Europa en heeft het daarmee Nederland van de tweede plaats verstoten. Als de metropool Londen niet in de cijfers zou worden meegenomen, komt het na Nederland en België.

Immigratie

De cijfers laten vooral recente trends zien. De groei wordt voor maar liefst 55% voor zijn rekening genomen door immigratie. Het nieuws in G-B is in het afgelopen decennium deels gedomineerd door de - onverwachte - immigratie, met name vanuit Oost-Europa (speciaal de zogeheten A8 landen, waaronder Polen, die lid werden in 2004). Door het lidmaatschap van de Europese Unie zijn de eens harde landsgrenzen van G-B, dat als eiland vele invasies heeft weerstaan, zogezegd 'zacht' geworden.
'Inaccurate migration data' wordt als de belangrijkste oorzaak gezien voor de onderregistratie. Afgelopen najaar werd dit nog eens pijnlijk duidelijk in de affaire rond de UK Border Agency, die grote moeite heeft deze mensenstroom bij te houden (zie mijn eerdere blog over dit onderwerp).

De immigratie is in de afgelopen jaren wel weer wat afgezwakt. De regeringscoalitie heeft overigens beloofd de migratie omlaag te brengen. De groei van de bevolking stelt de openbare voorzieningen op proef en zorgt voor hogere overheidsuitgaven, terwijl er stevig bezuinigd moet worden.

Geboorte

Het geboortecijfer ligt gelukkig nog altijd hoger dan het sterftecijfer, waardoor er een natuurlijke groei plaatsvond van 1.6 miljoen mensen. In onder meer grote Europese landen als Duitsland en Italië is deze groei vrijwel tot stilstand gekomen. Hier worden reeds premies gegeven ter aanmoediging van het krijgen van kinderen. Ook deze groei is deels te danken aan migranten, maar meer nog aan de vruchtbaarheid van Britse vrouwen zo blijkt.

Het gemiddelde gezin telt nog steeds 2.4 kinderen, ondanks eerdere voorspellingen van het tegendeel wegens veranderingen in levensstijl. Dit is daarom al twee decennia een gevleugelde uitdrukking in het Engels ('2.4 children').
Naast meer jongeren zijn er ook steeds meer ouderen: een op de zes personen is inmiddels gepensioneerd.

Formulieren

De census werd op 27 maart 2011 gehouden en heeft bijna 500 miljoen pond gekost. De formulieren werden (in Engeland) verstuurd aan 26 miljoen huishoudens; ongeveer 1,5 miljoen formulieren zijn niet geretourneerd. De nadere gegevens van 3,5 miljoen mensen zouden hierdoor onbekend zijn: een officieel bevolkingscijfer is daarom, voor het eerst, niet gegeven.
Korte tijd na het versturen van de formulieren werden deze en andere boosdoeners ter aansporing nog eens door 30.000 medewerkers bezocht. Op het niet invullen van de formulieren staat een boete van duizend pond; tot nog toe zijn er 200 vervolgingen geweest.

Het formulier was de meest gedetailleerde ooit en telde 32 pagina's met een reeks van vragen over werk, gezondheid, opleiding, afkomst etc. Een vraag over religie was optioneel ter invulling. De formulieren konden voor het eerst ook online worden ingevuld: dit leverde uiteindelijk zestien procent van de verwerkte gegevens op.

Papier of elekronische data?

De gegevens van de census worden gebruikt voor de financiering van de (lokale) overheidsuitgaven aan onderwijs, vervoer en gezondheid. Het niet invullen van gegevens of onduidelijke cijfers kan dus voor sommige regio's nadelig uitpakken. De vorige census, in 2001, wordt enigszins als een fiasco beschouwd omdat veel mensen werden overgeslagen. Er is nu berekend dat men toen 1.2 miljoen mensen naast het eigenlijke bevolkingscijfer zat.
Hoewel 19 van de 20 personen in Engeland en Wales meewerkte en het ONS in dat opzicht zijn doelstelling haalde, worden er telkens door diverse belangengroepen campagnes gehouden om de census te saboteren of ten hun gunste te beïnvloeden. Volgens de census van 2001 waren er bv. 390.000 Jedi Knights, en was Star Wars daarmee het vierde geloof.

Big brother

Tegen het verzamelen van data over iemands privé-leven door de overheid bestaat van oudsher verzet. Elke census wordt altijd geboycot door een kleine minderheid van gewetensbezwaarden. De gegevens van de census blijven in principe honderd jaar geheim, hoewel diverse overheidsinstanties ze mogen gebruiken.
Vermoedelijk was dit de laatste census in de huidige, papieren vorm. De regering vertrouwd liever op andere data uit het publieke domein, de zogeheten open data. Voor de toekomst wil men dan ook een mix van officiële cijfers, als geboortecijfers, belastingopgaven en ziekenhuizen, gebruiken naast particuliere data (onder meer klantenkaarten van supermarkten en andere winkelketens). Deze "Tesco count" kan echter ongetwijfeld weer op andere privacy bezwaren rekenen en of gebreken vertonen.

Geschiedenis volkstelling

De census van 2011 was voor de British Library reden voor een zeer informatieve tentoonstelling getiteld Census & Society: why everyone counts, over de historische achtergronden van het tellen.

Census data zijn een van de populairste bronnen voor genealogen in met name de Verenigde Staten en G-B. De census is daar zelfs in toenemende mate een profijtelijk commercieel product geworden, zo blijkt uit een recente blog van Bob Coret. En Christian van de Ven blogde recent over de geschiedenis van de Amerikaanse census.

Swan Upping

Naast mensen worden ook sommige dieren (jaarlijks) geteld in Groot-Brittannië. Voor zwanen geldt dit bijvoorbeeld al sinds de 12e eeuw. De monarch komt als grondbezitter de zogeheten zwanendrift toe, volgens welke zwanen kunnen worden gevangen en gehouden; zwanen werden vroeger ook gegeten.
In G-B waren alle ongemerkte zwanen in open water daarom bezit van de monarch. Dit heerlijk recht wordt echter alleen op sommige delen van de rivier de Theems actief uitgeoefend.

Vanwege de exceptionele regenval in de afgelopen weken is de telling, die traditioneel plaatsvindt in de derde week van juli, voor het eerst in al die eeuwen vertraagd. Eerdere regenval afgelopen voorjaar doet vermoeden dat de aantallen zullen zijn gedaald. Het tellen is uiteraard met veel ceremonieel omgeven (zoals bijna alles in het Verenigd Koninkrijk inzake de geschiedenis) en volgt een vaste route over de rivier. In 2009 woonde koningin Elizabeth II de ceremonie voor het eerst ook zelf bij.

Bronnen

http://www.ons.gov.uk/ons/guide-method/census/2011/index.html

http://www.censusfinder.com/england.htm

http://www.nationalarchives.gov.uk/records/census-records.htm

http://www.1911census.co.uk/

http://www.1901censusonline.com/