Rijksarchivaris Google?

Begin deze week berichtte de NRC (d.d. 1 oktober) in een hoofdredactioneel commentaar, met als kop 'Goede oude harde schijf', over de mondiale ambities van Google (plus Apple en Microsoft). De eerste zin luidt: 'Google wil de rijksarchivaris van de hele wereld worden.'

Summary
In a recent editorial, the Dutch newspaper NRC Handelsblad called the American corporation Google 'archivist of the world'. It mainly warns of the dangers of cloud computing with an increase in cyber criminality. Yet sharing information through computers, has massively changed the way archival collections are made accessible: there is no turning back.

Cloudcomputing

De hoofdredactie deed dat mede aan de hand van een stuk (voorpagina) in de krant van zaterdag 29 september over de gevolgen van onbeveiligde systemen. Daarin wordt vooral gewezen op de gevaren van centrale en onveilige opslag in de cloud en de hoofdredactie bepleit daarom voor veilige privé-opslag thuis. 'De veiligheid in de cloud heeft dus [wegens onveilige toegang] talloze repercussies, zelfs strafrechtelijke consequenties.'
Elders in het hoofdredactioneel stuk is sprake van 'de digitale archivarissen bij Google, Apple en Microsoft' die alles toegankelijk willen maken. En vervolgens weer over 'de mondiale archivarissen bij de ict-concerns' bij wie 'functionaliteit' voorop staat.

'Undulus asperatus', de eerste nieuwe wolkensoort ontdekt in meer dan 50 jaar
en voorwerp van hevige discussie in de Cloud Appreciation Society.

Cybercriminaliteit

Het afgelopen jaar (2011/12) heeft de gevolgen van cybercriminaliteit ook in Nederland (o.a. Diginotar) steeds dichterbij gebracht. Sommige overheidsdiensten waren als gevolg hiervan enkele dagen tot een week uit de lucht, terwijl de overheid juist steeds meer inzet op elektronische dienstverlening oftewel e-overheid.
Het steeds afhankelijker worden van de overheid van computersystemen is een onweerlegbaar feit. Sinds begin 2012 is er dan ook een Nationaal Cyber Security Centrum (NCSC) operationeel. Eind 2011 produceerde het reeds een zogeheten 'white paper' over cloudcomputing inzake de inrichting van de overheidscloud. Digitale spionage en digitale criminaliteit worden als de twee grootste bedreigingen gezien voor Nederland: niet de mondiale ambities van Google.

Bron: website NCSC

Onderhand mag tevens verondersteld worden dat elke computergebruiker (ook archivarissen) zich bewust is van het periodiek maken van back-ups en een veilige opslag op twee verschillende plekken i.v.m. mogelijke (bedrijfs)ongelukken. En natuurlijk niet al te voor de hand liggende wachtwoorden te gebruiken.

Informatie

Google ziet in 'archieven' (lees bestanden van allerlei formaat) vooral informatie die kan worden gedeeld. Of dat nu hele bibliotheken zijn, enkelvoudige collecties, analoog of digitaal: Google wil het allemaal.
Zelf beweert het daarbij vooral de mensheid te dienen onder het motto het gemak dient de mens. En toegegeven: we maken heel veel gebruik van allerlei diensten, vooral dankzij de mobiele telefoon en tablet.
Archieven (lees archiefinstellingen) 'zaten' daarentegen tot voor kort bovenop hun informatie; van informatiedeling was weinig sprake. In dat opzicht heeft het computertijdperk (lees digitalisering) vooral veel goeds gebracht binnen de culturele sector en is er dus veel eerder sprake van een positieve dan een negatieve invloed.

Open data

Ondertussen is Google als bedrijf een monopolist geworden, net zoals eerder IBM of Microsoft dat was. Monopolisten worden op den duur, na misbruik en schandalen, altijd een halt toegeroepen d.m.v. antitrustwetgeving zo leert de geschiedenis. De Europese Unie heeft in de afgelopen jaren bijvoorbeeld al harde maatregelen genomen tegen Microsoft. Aanvankelijk exclusieve technologie moet dan alsnog worden gedeeld of geopenbaard.
Open informatiearchitectuur en open standaarden komen in principe de consument altijd ten goede, ook al weifelt de overheid op dit punt nog omdat het graag (nationale) controle wil kunnen blijven uitoefenen. Maar de trend naar meer open data lijkt niet meer terug te kunnen worden gedraaid, ook al kunnen bezuinigingen (bv. GenLias) soms nog wel roet in het eten gooien. Een en ander vraagt dus wel permanent onderhoud (en niet alleen projectmatige inzet) plus een duidelijke toegangspoort: dit i.t.t. het huidige, versplinterde aanbod.

Terminologie

Welke de mondiale rijksarchivarisambities van Google precies zijn en wat dit bedrijf dan voorheeft met het archiefwezen - anders dan centrale opslag van informatie in de cloud - wordt ondertussen in het stuk in het geheel niet duidelijk gemaakt. De recente activiteiten van de Mormonen op dit terrein vormen waarschijnlijk een veel reëelere bedreiging.
Er bestaan (bij mijn weten) daarnaast maar twee rijksarchivarissen: in Nederland en in België; wellicht dat deze term ook nog wordt gebruikt in Zweden (Riksarkivet). Voor het overige zijn er louter nationale archivarissen operationeel. En het 'rijks'archivaris-zijn in Nederland is dan nog op zijn best nominaal, d.w.z. formeel m.b.t. het koninkrijksdeel (zie hierover bijdrage Aike), en betreft minder het nationale deel.
Het archiefwezen in Nederland is, in weerwil van de term algemeen rijksarchivaris, in feite juist sterk gedecentraliseerd en volgt daarmee op enige afstand de bestuurlijke ontwikkelingen (bv. opheffing en samenvoeging gemeenten). Ook de provinciale archiefinspecteur is inmiddels opgehouden te bestaan nadat dit al eerder het geval was met de provinciaal rijksarchivaris. Toekomstige bestuurlijke ontwikkelingen (schaalvergroting) en het inter-bestuurlijk toezicht zijn in dat opzicht dus veel relevanter dan de mondiale ambities van Google.

ICA

Elders ter wereld is het archiefwezen in eerste instantie ook sterk nationaal ingericht. Tevens heeft het slechts beperkte internationale ambities: regelgeving vindt overwegend op landelijk niveau plaats, met als gevolg soms opvallende verschillen (bijvoorbeeld omtrent openbaarheid of selectie). Het ICA - International Council on Archives - probeert wel afspraken over internationale standaarden te maken.
In de afgelopen jaren is de koers wat meer richting het democratische recht op informatie opgeschoven: na de eerdere Universele Verklaring over Archieven in 2010, zijn er nu sinds kort ook The Principles of Access to Archives (zie blog Ingmar).
Grappig genoeg is de huidig algemene rijksarchivaris Martin Berendse tevens president van de ICA en dit jaar in die hoedanigheid zelfs herbenoemd tot 2014: in zoverre klopt de uitspraak van de NRC over de mondiale ambities van de (Nederlandse algemene) rijksarchivaris dus weer wel.