Strijd om de tijd (3): wintertijd versus zomertijd

Vandaag - of beter gezegd eigenlijk pas vannacht - is het weer zover: dan gaan we er één uur op achteruit. Gisteravond probeerde het programma De Rekenkamer de kosten te berekenen, zonder overigens (helaas) tot een daadwerkelijke eindsom te komen. De benadering was toch enigszins die van een lacherig onderwerp, dat nog altijd vooral verwarring wekt: moet die klok nou voor-of achteruit?



Historie

Helaas werd aan de historische dimensie van het onderwerp weinig aandacht besteed. Veel verder dan het tonen van wat kranten uit 1977 - het jaar van invoering van de zogeheten zomertijd in Nederland - kwam men eigenlijk niet. Tevens werd nog een bezoek gebracht aan de, overigens prachtige, Handelingenruimte van de Tweede Kamer. Die handelingen zijn echter inmiddels gedigitaliseerd dus dit had strikt genomen, behalve voor de mooie plaatjes, niet gehoeven.
Het is belangrijk om te beseffen dat de wettelijk genomen maatregel in 1977 tot aansluiting bij de Midden-Europese Tijd(zone) slechts het voorlopige eindpunt was in een al decennialang lopend debat. Een debat dat bovendien sinds die tijd ook niet heeft stilgestaan en deels is geëvolueerd.

Voor-en nadelen

Hoewel de publieke beleving uitgaat van een invoering in 1977 om hoofdzakelijk economische redenen (het lagere energieverbruik), lag die daarentegen op een aanverwant vlak: de recreatie. De verwachtte extra toeristische inkomsten zijn echter marginaal gebleken, hoewel dat nog niet wil zeggen dat de recreatie in het algemeen niet wezenlijk profiteert van een uurtje daglicht extra.
Het vaak gebruikte argument van besparing op het energie-of stroomverbruik is inmiddels sterk achterhaald vanwege een algeheel toegenomen verbruik, met name dankzij het internet en de airco (oftewel veel meer extra koeling in de zomer).
Daar tegenover staat dat nieuw onderzoek, bijvoorbeeld omtrent onze biologische klok, heeft aangetoond dat de maatregel daadwerkelijk mensenlevens kost wegens toenemende hartritmestoornissen. Daar staat dan wel weer een algemene gezondheidsverbetering (zonlicht, buitenlucht etc) tegenover. Vroeger werd aangenomen dat een toename in het dodental vooral door het verkeer zou komen i.v.m. schoolgaande kinderen - een argument waar in het programma geheel aan voorbij werd gegaan, behalve dan aanrijdingen met wild en de meeropbrengsten voor de plaatselijke poelier.

Timemanagement

Als dit thema dan toch op een luchtige manier moet worden benaderd - en het absurdistische element binnen de geschiedenis kan zeker op mijn aandacht rekenen - dan is het volgende korte filmpje van timemanagementgoeroe C.G.P. Grey wel zo veel leuker.




Nawoord 26-10-2010:
Slotpassage in paragraaf 'Historie' verwijderd. 

Schootbriefjes, blootbriefjes of spiekbriefjes?

Eind augustus twitterde ik over een Engelse minister die, in het zicht van de camera's, per ongeluk een brief toonde met gevoelige informatie. Bij het verlaten van Downing Street werd Andrew Mitchell, minister voor Internationele Ontwikkeling (oftewel ontwikkelingssamenwerking), gefotografeerd met een document in zijn hand. Simpele uitvergroting van de foto's bleek voldoende om de inhoud ervan te ontcijferen.

In de brief werd o.a. het bericht verwelkomd dat president Karzai van Afghanistan in 2014 geen derde termijn zou zoeken, iets dat overigens ook onconstitutioneel zou zijn. Later werd door het ministerie bericht dat het document niet 'top secret' was; de gelekte informatie viel dus alleszins mee. Het document was vertrouwelijk, maar niet topgeheim.
Volgens de minister van Buitenlandse Zaken William Hague ging het zelfs om een memo van 'pretty low level', in een duidelijke poging de diplomatieke schade te minimaliseren - met als verdere vergoelijking 'dat dit soort dingen nu eenmaal gebeuren.'

Reeks blunders

In dat laatste had ie alvast gelijk. Mitchell was namelijk niet de eerste Engelse hoge ambtsdrager die zich op een dergelijke, compromitterende wijze liet fotograferen. In 2009 werd bijvoorbeeld een belangrijke functionaris van de Metropolitan Police, Bob Quick (hoofd contraterrorisme), gesnapt met een document over terrorisme.

Dit document was wel degelijk geheim (het was ook zo aangemerkt). Door het uitlekken ervan moest een operatie of inval tegen al-Qaeda daarom naar voren worden gebracht. Dit incident kostte Quick tevens zijn baan; hij nam ontslag.
Ook Danny Alexander, staatssecretaris van financiën, werd in oktober 2010 gesnapt met een document op zijn schoot over de aanstaande bezuinigingen bij de overheid die een half miljoen ambtenaren (een op de tien) hun baan zou kunnen kostten. Hij was het concept van het betreffende rapport in zijn dienstauto aan het lezen aan de vooravond van de bekendmaking over een grote bezuinigingsronde. Iets soortgelijks was premier Cameron ook al eens overkomen.

In mei 2008 werd staatssecretaris van woningbouw Caroline Flint gefotografeerd op weg naar Downing Street. In haar hand hield zij duidelijk leesbaar een document dat sprak over een op handen zijnde crisis op de huizenmarkt, met een verwachte daling van de huizenprijzen met 5 à 10 procent. Het document was door ambtenaren gemaakt ten behoeve van een presentatie voor het kabinet.

Hazel Blears

De vrijwel niet aflatende reeks incidenten begon in mei 2008 met Hazel Blears, de ietwat zelfgenoegzame staatssecretaris voor de gemeenschappen. Per ongeluk toonde ze een email met daarin een vrij bizar voorstel: een uitnodiging aan de premier, Gordon Brown, voor een rol als panellid in een realityshow getiteld Junior PM.

Dit zou, althans volgens de producer namens de staatsomroep BBC, Brown populairder kunnen maken dan Sir Alan Sugar, hoofdrolspeler van het soortgelijke (en erg populaire) The Apprentice. Brown werd gedurende zijn ambtstermijn continue achtervolgd door verhalen over zijn eigen impopulariteit. Nog dezelfde dag werd overigens mevrouw Flint eveneens op de gevoelige plaat vastgelegd.

Bijna een jaar later overkwam Blears iets soortgelijks. Ditmaal hield ze een voorstel in haar hand omklemd met daarin de aankondiging over het schrappen van de toelage aan parlementariërs voor tweede huizen. Dit was ten tijde van het zogenaamde 'expenses' schandaal van Britse parlementariërs. Zelf zou zij notabene enkele weken later vanwege het profiteren van die regeling worden gekapitteld. De blunder volgde bovendien enkele dagen na het incident rondom Bob Quick. Binnen twee weken viel alsnog het doek voor mevrouw Blears, in toenemende mate ook gezien als een criticus van Gordon Brown.

Archivering

Geen van de ministers of staatssecretarissen kostte dit hun baan. Is een en ander desondanks indicatief voor de archiveringspraktijken van Engelse ministers en staatssecretarissen van beide politieke partijen? Het niet goed afschermen van vertrouwelijke documenten kan tenslotte eenvoudig worden voorkomen door het gebruik van een portefeuille of (niet-doorzichtige) omslag.
Ministers krijgen deze ook keurig uitgereikt: een rode, vermoedelijk lederen exemplaar met het logo van de koningin (ER) erop plus de titel van de ambthouder.

Aan officiële voorzorgsmaatregelen dus geen gebrek. Een mogelijke verklaring zou nog kunnen zijn dat bezoekers snel Downing Street moeten verlaten, en daardoor geen tijd hebben om ordentelijk hun paperassen bij elkaar te vergaren. Evenzeer hebben ze de papieren al ter hand bij het betreden van de ambtswoning van de premier.
Aan de overkant in Downing Street liggen echter dag en nacht fotografen op de loer. Zelfs de meest ervaren politicus kan zodoende worden verrast, zoals bleek in het najaar van 2009 met Peter Mandelson.
De wind kreeg vat op zijn dossier (met omslag) waardoor in elk geval de inhoudsopgave ervan werd onthuld. Het dossier leek een strategie te bevatten hoe de Tories aan te vallen. Dit was ietwat merkwaardig aangezien Mandelson op dat moment minister voor handelszaken was, maar in feite bekend staat als de grote partijstrateeg van Labour (lees meer over de Prince of Darkness in een eerder blog).

Andere incidenten

Desondanks zijn er ook andere incidenten rond Engelse ministers gebeurd. Andy Burnham bestond het in 2009 vertrouwelijke stukken in een koffer te laten liggen in de trein.
En zeer recent raakte staatssecretaris Oliver Letwin in opspraak omdat hij documenten maar gewoon bij het vuilnis had gegooid. Aangezien hij volgens zijn secretariaat soms in het openbaar werkt in St. James Park, gooit hij daar ook wel eens wat in een prullenbak weg. In geen geval zou het regeringsdocumenten betreffen.

Risicoanalyse

De slordige omgang met archieven is helaas al zo oud als het archiefwezen zelf. Daar helpt ook het nieuwste wapen, de zogeheten risicoanalyse ontwikkeld voor de werkvloer, niet tegen: de mens is en blijft de zwakste schakel binnen elk archiveringssysteem.
De ontwikkeling van deze nieuwe selectiemethodiek kan tevens als een verlaat antwoord worden gezien op een ontwikkeling die in de afgelopen decennia steeds prominenter is geworden: het bewust lekken van vertrouwelijke informatie. Ministers of departementen proberen op die manier de journalistiek voor hun karretje te spannen in de politieke strijd tegen andere ministers of departementen. Timing is daarbij vaak van het grootste belang om bijvoorbeeld lopende onderhandelingen stevig onder druk te zetten.

Schootbriefjes

In de NRC Handelsblad van 8 september 2011 wordt in dit verband ook wel gesproken van 'schootbriefjes'. Schootbriefjes zijn brieven die in de schoot (of hand) van - in dit geval - Belgische politici liggen, waarmee zij zich bewust laten fotograferen opdat de boodschap overkomt zonder dat zij die voor de camera hoeven uit te spreken. Het zijn dan ook vaak harde boodschappen.
Caroline Genneze, voorzitter van de Vlaamse sociaal-democraten SP.A. schreef op 7 september 2011 (451 dagen na de verkiezingen): 'We zijn compleet nutteloze discussies aan het voeren'. Sommigen vonden de 'krabbel' (lees ductus of handschrift) van Gennez overigens niet makkelijk te lezen, en ook niet duidelijk was of Gennez zelf de auteur is. Volgens de SP.A. stelde de nota, tot stand gekomen n.a.v. informeel overleg, hoe dan ook niets voor.

Oud-premier Jean-Luc Dehaene begon deze trend ten tijde van de politieke crisis in het najaar van 2007 door 'Quid N-VA' onderaan een nota te schrijven. Hiermee werd hij in de auto gefotografeerd. Dehaene reageerde aanvankelijk verbolgen; pas achteraf werd de vraag gesteld of het geen bewuste actie was geweest van deze sluwe vos.

Sindsdien valt voor België een reeks van voorbeelden te geven waardoor men in de Belgische pers eigenlijk al van 'obligaat' spreekt inzake deze nota's. Bekijk de voorbeelden.

Schootnota's

In België zelf spreekt men overigens van schootnota's. Een schootnota is volgens één bron 'een nota die men ter lering en informatie op de eigen schoot houdt. Om de aandacht, onverwijld, te fixeren op de hoofdpunten van de boodschap.' De schootnota's zijn in principe particuliere uitingen en horen dus ook thuis in een particulier archief.
Soms worden ze ook wel als spiekbriefjes aangeduid oftewel persoonlijke notities in de vorm van een kort geheugensteuntje. Hoewel inhoudelijk gezien juist, ligt onze (Nederlandse) connotatie met spiekbriefje toch vornamelijk op een ander vlak: de schooltijd.
In een van de schootnota's werd notabene de spot gedreven met het fenomeen zelf: N-VA voorzitter Bart De Wever legde eerder dit jaar op zijn schoot een handgeschreven briefje, met daarop de tekst 'curieuzeneuzemosterdpot' (wat zoveel betekent als nieuwsgierig aagje).

Blootbriefjes?

Als we dit nu vergelijken met de situatie in Groot-Brittannië dan gaat het daar meestal om officiële regeringsdocumenten in de vorm van zogeheten 'briefing notes', al dan niet voorzien van persoonlijke aantekeningen in de marge. En, voor zover bekend, is in alle gevallen bovendien sprake geweest van onbewust handelen door de actor.
Als alternatieve term voor deze, wezenlijk andere categorie van schootbriefjes stel ik dan ook de term 'blootbriefjes' voor omdat zij ongewenst informatie blootleggen. Ik sta desalniettemin open voor andere suggesties! En is in Nederland al eens iemand op soortgelijke wijze betrapt?

Nawoord d.d. 9 november 2011

Heeft minister Bleker wellicht dit blog gelezen? Daags erna in elk geval schoof hij in de uitzending bij Pauw & Witteman van 28 oktober het inmiddels beruchte briefje naar Mauro over de tafel of deze soms zin had mee te gaan naar een voetbalwedstrijd.

Hoewel e.e.a wel erg in de openbaarheid gebeurde, is daarmee allicht toch het eerste voorbeeld van een Nederlands blootbriefje gevonden!

Wereldwandelen (18): Jan Vet 'de wereld-tonroller'

Op zondag 21 oktober 1923 vertrok Jan Vet vanaf de Amsterdamse Nieuwmarkt voor een vier jaar durende tocht om de wereld van 40.000 km. Nou was dat op zich niet zo heel bijzonder meer. Wereldwandelaars waren er, inmiddels ook in Nederland, te over. Wel origineel (voor Nederlandse begrippen wel te verstaan; zie Wereldwandelen deel 19) was het idee om hierbij een ton voor zich uit te rollen. Honderden nieuwsgierigen waren dan ook samengedromd om, met name, de ton te aanschouwen 'alsof een ton iets anders is dan een ton'.

Diogenes

Vet lokte daarmee in ieder geval vergelijkingen uit met de Griekse wijsgeer Diogenes. Volgens de overlevering sliep Diogenes in Athene buiten in een regenton (al is een grote griekse amfora veel waarschijnlijker geweest) met slechts een mantel, een kom en een nap als zijn bezittingen. Hij nam waarschijnlijk de geuzennaam hond over in zijn publieke gedragingen. Diogenes geldt als een van de grondleggers van het cynisme.

[Jean-Leon Gerome, Diogenes, 1860]

Nieuwmarkt

Vet was uitgedost in een witte trui met rood-wit-blauw lint en maakte een opgewekte indruk ondanks de 40.000 K.M. die in het verschiet lagen. Wel ergerde hij zich aan het gedrang van talloze kinderen ('kleine tuig').
Samen met enige van zijn vrienden werden de nodige prentkaarten verkocht 'waarop hij afgebeeld staat in Napoleontische houding', met de aanvullende vermelding dat hij zonder geld te voet de reis om de wereld maakt. 'Controleboeken ter inzage. De opbrengst der foto's dient, om de onkosten te bestrijden.'
Wat hier precies onder 'Napoleontische houding' wordt verstaan is enigszins onduidelijk. Dit hangt af van de context van de (onbekende) foto, maar aannemelijk is het dat Vet hierop staat afgebeeld met gekruiste armen voor de borst (en wellicht een fronsende blik?).

'Wijlen Diogenes placht in een ton te kruipen, om ver van de aardsche beslommeringen, zich op deze ongewone plaats over te geven aan wijsgeerige bespiegelingen.
Vet is in zijn soort ook een wijsgeer, maar van meer practischen aanleg, want hij gebruikt zijn ton juist om de aandacht op zich te vestigen. Hij is ook niet van plan er in te kruipen, want daartoe is het vat te klein.'

Omstanders

De meningen onder het publiek over zijn onderneming waren nogal verdeeld:

- 't Is een kolossaal plan ... er zit muziek in, mompelde een der omstanders.
- Ja, c'est le ton, qui fait la musique, antwoordde een ander, maar de meesten begrepen, niet ten onrechte, niet precies wat er mee bedoeld werd.
- 't Is een reclame voor een brouwerij.
- Ja, maar dan komt hij niet door Amerika, merkte een Zeedijk-bewoner op, wiens neus de duidelijke sporen droeg van een langdurig verblijf in een niet drooggelegde stad.
- Och, hij gooit de ton, als hij buiten de stad is, in 't water, 't is allemaal Jan Klaassen, en daarom laat hij een vrouw en drie kinderen in den steek, hoorden wij zeggen.

Vertrek

Om ongeveer twee uur vertrok de wereldwandelaar nadat er eerst nog een plechtige foto was genomen, zijn ton voortrollende, over de Kloveniersburgwal en vervolgens door de Damstraat omringd door honderden, zo mogelijk enige duizenden mensen.

'Diogenes zocht, naar verteld wordt, eeuwen geleden met een lantaarntje naar verstandige menschen, en hij moest lang zoeken, naar verluidt.
Zondagmiddag leek het ons, of wij nog niet veel verder waren gekomen.'

[Caesar van Everdingen, Diogenes zoekt een echte man, 1652]

'Zoo'n nieuwerwetsche twintiger-eeuwsche Diogenes'

Het nieuws van zijn vertrek werd ook elders in de pers opgepikt.

Volgens een bericht uit de Leeuwarder Courant presenteerden vrienden van een van de beursmannen te Amsterdam hun collega - en naamgenoot van Jan Vet - hem met een kleine ton, als aanzet om daarmee te rollen. Deze kleine kinderachtigheid werd desondanks als een vrolijk moment ervaren 'in het niet florissant effectenhandel bestaan van deze tijden!'

Middelburg

De ton werd hoe dan ook niet vlak buiten Amsterdam in het water gegooid, zoals door een enkele hoofdstedeling eerder was gesuggereerd.

'Te dezer stede [Middelburg] is een adspirant-om de wereld-wandelaar geweest - ge weet, tegenwoordig heeft men hier en elders meer van die leden van het gilde van een nieuw bedrijf - die zeide de wereld te zullen rondwandelen, steeds een ton voort-trappende, zoo'n nieuwerwetsche twintiger-eeuwsche Diogenes, en door prent-briefkaarten verkoopen onderweg in zijn nobel bestaan zou trachten te voorzien.'

Of Jan Vet uiteindelijk veel verder is gekomen dan Zeeland, is onbekend.

Bronnen
Het Centrum 23-10-1923
Vlissingse Courant 27-10-1923
Middelburgsche Courant 03-11-1923
Leeuwarder Courant 03-11-1923

p.s.

De naam Diogenes heeft ook nog een bijzondere relatie tot het archiefwezen. In deze voormalige grote bunker (codenaam Diogenes) van de staf van de Derde Jachtdivisie op de Veluwe te Schaarsbergen, werd na de Tweede Wereldoorlog een hulpdepot van de Rijksarchiefdienst gevestigd met ruimte voor tientallen kilometers papier. Lees meer hierover:

http://home.kpn.nl/witie/Diogenes.htm

[De bunker Diogenes met aan de voorzijde het administratiegebouw]

[De bunker Diogenes van de oostzijde]

Monumentaal? Martin Luther King herdacht

Ik schrok eerlijk gezegd toen ik zondagavond via de autoradio hoorde dat het monument voor Martin Luther King, Jr maar liefst 120 miljoen dollar kost. Dit kan toch nooit de bedoeling zijn geweest van King's hoofdzakelijk spirituele erfenis?

Burgerrechten

Eerder die avond zag ik al beelden van het monument in het NOS journaal ter gelegenheid van de inwijding ervan en mijn eerste indruk was er een van wanstaltige protserigheid. Het beeld is bijna communistisch dictatoriaal van proporties. Wat is hier fout gegaan? Wordt hier niet veel eerder iets afgekocht i.p.v. op positieve wijze herdacht?



M.L. King was een eenvoudige, zwarte predikant met een niet geheel onbesproken levenswandel (die dankzij speurwerk van de FBI bij wijze van laster in omloop werd gebracht). In de jaren vijftig en zestig stond King symbool voor de groeiende burgerrechtenbeweging in de Verenigde Staten. Daarbij ging het vooral om geweldloos verzet. Door het tonen van morele superioriteit werden de autoriteiten in toenemende mate in het defensief gedrongen.

National Mall

Voor alle duidelijkheid: het gaat hier niet om zo maar een monument maar om een nationaal monument. De plek is veelzeggend: de National Mall te Washington. Die vormt een avenue van monumenten voor presidenten of gevallenen. De plaats zelf is dus hoogst significant.
De MLK Memorial staat op een zichtlijn tussen de Lincoln Memorial, met de strenge Abe op zijn troon, en de Jefferson Memorial in. Op de trappen van het nabije Lincoln Memorial hield King in 1963 zijn befaamde 'I have a dream' speech. Overeenstemming met de National Park Service over de exacte locatie werd overigens pas na de nodige moeite bereikt in 1999.

Prijzig

Helaas wordt nergens duidelijk gemaakt waaraan al dit geld precies wordt besteed. Het Congres gaf zelf de opdracht in 1996 aan de minister van Binnenlandse Zaken om toestemming te verlenen aan de Alpha Pi Alpha broederschap tot het oprichten van een memorial. Sinds zijn dood in 1968 bepleit deze broederschap een memorial in Washington, D.C. Men kreeg allereerst tot november 2003 de tijd om 100 miljoen dollar bijeen te brengen. In 1998 gaf het Congres opdracht aan de broederschap een stichting op te richten voor de verdere geldinzameling, het ontwerp en de uitvoering.

Fondsenwerving

Simpel gesteld komt het er op neer dat de overheid haar medewerking zou verlenen aan de oprichting van een monument indien een derde partij met voldoende fondsen voor de dag wist te komen. Onduidelijk is of de bijzondere locatie de organisatie nog geld heeft gekost of dat de grond is geschonken.
In de vorm van een bijdrage is er door het Congres wel een bijdrage van 10 miljoen dollar gevoteerd als 'matching fund'. Verder heeft vrijwel geheel corporate Amerika met kleinere of grotere donaties bijgedragen aan de bouw ervan, dit alles onder de noemer 'Build the Dream'.
De oorspronkelijke doelstelling van 100 miljoen dollar werd in augustus 2008 verhoogd tot 120 miljoen. Hiervan is momenteel ruim 114 miljoen opgebracht. De extra kosten waren o.a. nodig voor een boekhandel, nadere veiligheidsmaatregelen en stijgende materiaalkosten.

Nagedachtenis

Inmiddels is ook bekend dat de familie van King 800.000 dollar heeft ontvangen als een soort afkoopsom. De familie heeft een eigen stichting met onder meer copyrights voor het gebruik van diens beeltenis en uitspraken of woorden (Intellectual Properties Management, Inc.). Al vanaf het begin lagen zij in dat opzicht dwars.
Dat zij op deze wijze geld hebben gevraagd, en gekregen, ten behoeve van een nationaal monument is op zijn zachtst gezegd merkwaardig. Wel hebben zij toegezegd, dat dit geld toekomt aan hun eigen King Center. De familie wordt er al langer van beschuldigd vooral te willen verdienen aan de nagedachtenis.

Ontwerp

De MLK Memorial is een groter geheel bestaande uit een stuk grond van ca. 4 hectare in de noordwesthoek van het Tidal Basin. In dit gedeelte van het park is kersenbloesem geplant, een cadeau van Japan uit 1912 als symbool voor vrede en eenheid. Er zijn voor de gelegenheid nog eens 182 extra van deze bomen geplant.

De toegang wordt gevormd door een poort, de zogeheten Mountain of Despair, die sterk doet denken aan bijvoorbeeld poorten uit de oudheid in Assyrië. Na de entree, staat op een plein de zogeheten Stone of Hope - met op het uiteinde in bas-reliëf de beeltenis van King.

Van een standbeeld is strikt genomen geen sprake aangezien het geen vrijstaand beeld betreft. Behalve vanwege zijn monumentale proporties met een hoogte van 30 feet (9 meter) - 11 feet groter bijvoorbeeld dan Lincoln - is er ook geklaagd over de confronterende lichaamshouding of pose. In dat opzicht heeft het veel weg van beelden van farao's (bv. Ramses II) of een sfinx.
Aan de binnenkant van het terrein loopt een 'inscription wall' met veertien citaten uit King's werk gecentreerd rond de thema's Justice, Democracy, Hope, Love. Dit laatste thema stond niet in het oorspronkelijke ontwerp. Er is bewust niet voor gekozen iets uit 'I have a dream' te citeren. De citaten zijn gekozen door een commissie van wijze historici.

China

Een van de weinige positieve dingen die men over het beeld kan zeggen is dat het behoorlijk gelijkend is, al is ook daar niet iedereen het over eens. Sommigen vinden het namelijk wel iets weg hebben van Kim Il Sung.
Het beeld zelf is notabene gemaakt in China door de meesterbeeldhouwer Lei Yixin. Tot zijn eerdere produkten behoren o.a. beelden van Mao Tse Tsung. De meer dan 150 granieten blokken wegen tezamen 1.600 ton en zijn van Xiamen naar Baltimore verscheept. De bouw is in feite uitbesteed en er is nauwelijks een Amerikaan aan het produktieproces te pas gekomen.

Nationale feestdag

De memorial zou oorspronkelijk op 28 augustus worden ingewijd ter gelegenheid van de herdenking van de mars op Washington, maar orkaan Irene stak daar een stokje voor.
M.L. King wordt sinds 1986 al herdacht met een jaarlijkse nationale feestdag op 20 januari: zijn geboortedag. Ter gelegenheid daarvan werd vorig jaar nog een toespraak uit 1960 ontdekt.

http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=122612938

Nawoord d.d. 25-10-2011

Ondanks herhaalde verzoeken, heb ik geen opheldering van de organisatie gekregen over de verdeling van de bouwkosten; een FoI lijkt me ook wat zwaar in dit geval. Wel kreeg ik een email van Harry Johnson (de president van de MLK Memorial) waarin hij mijn inzet als 'Founding sponsor' bijzonder waardeert (!), en tevens allerlei speciale 'deals' voor mij in petto heeft - uiteraard tegen betaling van de nodige dollars. Wie desondanks wil contribueren kan dat al vanaf 5 dollar:

http://www.mlkmemorial.org/


Gerelateerde blogs / If you liked this you might also like to read
De actualiteit van monumenten: 1914-2014

Wereldwandelen (17): het interbellum (2)

Ook in Nederland werd het wereldwandelen in de vroege jaren twintig weer voortvarend opgepakt.

Lambertus Thijs: 'den Rotterdamschen globe-trotter'

Op 16 april 1923 vertrekt deze 'kranige jongeman' uit zijn geboortestad Rotterdam. Thijs was hier geboren op 10 november 1894 als zoon van Lambertus Thijs en Hendrika Louisa Luining. Ook Rotterdam kan hiermee - na Haarlem - aanspraak maken een stad te zijn met een traditie op het punt van wereldwandelaars.
Het plan was om eerst alle provincies inclusief de Waddeneilanden, Marken, Urk en Wieringen 'zig-zag-gewijze' te doorkruizen. Zodoende kwam hij tot de geplande 2.500 K.M. voor Nederland. Op Wieringen schonk de (Duitse) ex-kroonprins hem een portret met facsimilé. Friedrich Wilhelm was een zoon van keizer Wilhelm II en het eiland Wieringen was gedurende vijf jaar van 1918 tot 1923 zijn ballingsoord.

Produktsponsoring

Zijn reis wordt mede gekenmerkt door iets anders bijzonders, iets waar in Rotterdam ook al eerder sprake van was geweest: sponsoring. In 1908 was er in het geval van Kleedermagazijn Gebr. Bervoets in de eerste plaats sprake geweest van een pure reclamestunt. Dit had nu plaatsgemaakt voor echte produktsponsoring.

'De heer Thijs loopt op flink en stevig schoeisel, hem gratis verstrekt door de firma ,,BATA'', ten doel hebbend daarvan de deugdelijkheid te beproeven en later deze schoenen te exposeeren met vermelding hoeveel K.M. er op zijn verslonden. Het hoofddoel van de reis is om later een boek te kunnen schrijven over de opgedane ervaringen, etc.'

BATA

Bata was een van oorsprong Tsjechisch bedrijf opgericht in 1894. In 1922 opende het zijn eerste winkel in Nederland te Amsterdam in de Utrechtsestraat. Medio april van datzelfde jaar werd reeds de 12e vestiging geopend te Leiden. Naar eigen zeggen liepen in korte tijd meer dan 150.000 Nederlanders op hun schoenen.

Thijs deed op zijn wandeling door Nederland alle dertien filialen aan. De wandeling was dus een doelgerichte promotie voor de Maatschappij voor Schoen- en Leder-industrie Bata (tegenwoordig Bata Industrials geheten). Bata was een progressieve onderneming: de fabrieken waren dorpen waar voor de werknemers werd gezorgd. In Nederland werd in 1933 zo'n (fabrieks)dorp gebouwd in het Noord-Brabantse Best.
De komst van Bata naar Nederland betekende, vanwege de goedkope concurrentie, eigenlijk niets minder dan een revolutie op schoenengebied. Het gevolg was een heuse crisis in deze industrietak: Nederland telde zo'n 400 fabrieken en 12.000 kleine middenstanders c.q. schoenmakers. Vanaf begin jaren dertig volgde er een soort schoenenoorlog na een mislukte campagne voor Nederlandse schoenen. De 'schoenenkoning' Thomas Bata overleed in 1932 als gevolg van een vliegtuigongeval.

Ansichten

Naast deze originele vorm van produktsponsoring voorzag Thijs tevens in zijn onderhoud door de verkoop van ansichten met zijn portret: de meer traditionele methode van wereldwandelaars. De Zierikzeesche Nieuwsbode hoopte alvast dat er hier veel van zouden worden verkocht 'om deze onderneming, waartoe veel wilskracht en doorzettingsvermogen noodig is, slagen zal.'
Thijs werd enige tijd vergezeld van Simon Ros (geb. 1890) of Simon Bosman. Op woensdag 3 mei 1923 arriveerden zij s ochtends om 11 uur bij het filiaal te Leiden in de Haarlemmerstraat 67. Dit 'schoenenmagazijn' werd van begin af aan geroemd om zijn fraaie etalage, soms ook niet gespeend van enige humor. Zo werd een jaar later gedurende de Leidse winkelweek voor een etalage-competitie een 'scharrelend' stelletje getoond onder een grote paraplu, waarvan slechts de keurige schoenen te zien waren.
De volgende morgen vertrokken 'de twee Hollandsche wereldwandelaars' om 10 uur via Haarlem naar Amsterdam. Hier zouden zij waarschijnlijk de volgende woensdag aankomen. Medio juni arriveerden ze in Leeuwarden; sinds hun vetrek hadden ze ruim 500 kilometer afgelegd. De route zou via Dokkum verder naar Groningen gaan.

1923: 'Associatie van wereldwandelaars'

Begin november 1923 arriveerden in Vlissingen drie wereldwandelaars, onder wie tevens Lambertus Thijs. Op dat moment was hij reeds 6 1/2 maand aan het tippelen en had ondertussen 2.022 kilometer afgelegd. Tussentijds had hij ook nog eens kans gezien om te trouwen: op 15 augustus 1923 huwde hij in Rotterdam met de 17-jarige Elizabeth Alblas. Een en ander verklaart waarschijnlijk tevens zijn lage gemiddelde, dat nauwelijks boven de tien kilometer per dag uitkomt. Half november was hij in Yerseke bij een kilometerstand van 2.190.

'Hij vertrok donderdag 15 Nov. van hier via Steenbergen, Roosendaal naar Breda, vanwaar hij zijn reis verder zig-zag-gewijze voort zal zetten tot Rotterdam om dan aan de eigenlijke wereldreis te beginnen, die echter per auto zal geschieden.'

Ik heb helaas geen publicatie van Thijs kunnen vinden; wel verschenen van hem wekelijkse verslagen 'in een der Friesche bladen'. Hoewel zijn plannen om per auto de wereld rond te trekken meer in de tijdgeest van toen passen, was hij op dit punt vermoedelijk te ambitieus.
En waar o waar zouden diens schoenen zijn gebleven!? Het was tenslotte de bedoeling geweest deze in één van de filialen tentoon te stellen. Liggen ze ergens in een museum of archief te versloffen of wellicht bij iemand op zolder? In Canada is overigens een heus Bata Shoe Museum.

Dirk van Thoorn en André Driessen

De twee andere heren, Dirk van Thoorn en André Driessen, waren toen reeds meer dan vier jaar onderweg. Zij hadden daarbij eerst Noord-Holland doorkruist, vandaar per boot naar Noorwegen, Zweden, Denemarken, Duitsland, Oostenrijk, Hongarije, een gedeelte van Polen en vertoefden gedurende 26 dagen op de Russische steppen. Hier leefden zij slechts op water en brood en moesten hun slaapplaats in verschillende schaapskooien zoeken.
Thans waren zij enige dagen in Vlissingen alvorens naar Engeland te verschepen. Evenals vele andere wereldwandelaars, voorzagen zij in hun onderhoud door de verkoop van kaarten met hun portret.

'Het spelen van ,,wereldreiziger'' schijnt zoo zachtjes aan een beroep te worden. Er komt dus eigenlijk ook de klad al in', zo concludeerde de Vlissingse Courant daarom.

Bronnen
Gemeentearchief Rotterdam: Digitale stamboom
Nieuwe Leidsche Courant: 10-04-1922; 11-04-1922; 04-05-1923; 26-09-1924.
Leidsche Courant: 04-05-1923.
Leeuwarder Courant: 14-061-1923.
Vlissingse Courant: 03-11-1923.
Ierseksche en Toolsche Courant: 16-11-1923.

Wereldwandelen (16): het interbellum (1)

Vanaf begin jaren twintig van de 20e eeuw werd het wereldwandelen her en der weer voortvarend opgepakt na de interruptie door de Eerste Wereldoorlog (1914-1918). De doelstelling der deelnemers was misschien weinig veranderd, hun motieven en methoden werden daarentegen steeds uiteenlopender.

Gijsbertus Seurbring: 'een Hollandsche wereldwandelaar'

Gijsbertus Seurbring vertrok op 1 mei 1921 vanuit Haarlem. Deze stad had een reputatie hoog te houden wat betreft wereldwandelaars eerder in de persoon van A. Saeys (zie mijn blog over Nederlandse globetrotters).
Ruim vier jaar later kwam Seurbring in 1925 te Nairobi aan (toen Brits Oost-Afrika) ter voltooiing van het eerste deel van zijn wereldreis. Hier legde hij zijn 13e paar schoenen af nadat hij inmiddels 25.000 Engelse mijlen had afgelegd.
Dit laatste was een klein foutje van de kranten, aangezien dit de beoogde totale lengte van de wereldwandeling moet zijn geweest (ongeveer gelijkstaand aan de omtrek van de aarde). Hoe dan ook, was het nog lang niet gedaan:

'Seurbring is van plan door Afrika te trekken, dan langs de westkust naar het Noorden en langs de noordkust naar het kanaal van Suez. Vervolgens zal hij door Azië, Amerika en Engeland naar huis wandelen.'

Ook de Singapore Free Press and Mercantile Advertiser berichtte d.d. 19 juni 1925 over zijn aankomst in Nairobi. Per abuis meldde deze krant overigens dat hij op 1 mei 1911 was vertrokken.

'Seurbring is 6 ft. 6 ins. in height, speaks ten languages, and, according to his story, finds his hands his most useful asset in any "scraps" that have come his way.'

Seurbring had er pas ongeveer een kwart van de afstand op zitten: hij dacht nog ongeveer negen jaar nodig te hebben voor de rest van zijn 'tramp'. Al met al een potentiële wereldwandeling dus van maar liefst 13 jaar!
Het feit dat de Singaporese krant enige latere aankomst in Azië niet vermeldt - iets dat zij in andere gevallen wel deed - geeft enigszins te denken over het uiteindelijke lot van deze (Haarlemse?) wereldwandelaar. Vermoedelijk is hij onderweg ergens gestrand.

Werner Döbeli en Walter Jenzer

In 1922 vertrokken twee Zwitsers, Werner Döbeli en Walter Jenzer, half oktober vanuit Basel. Via de Elzas, Luxemburg, Keulen, Venlo en Gennep bereikten zij begin november Amsterdam. Vandaar wilden zij naar België doortrekken, de oversteek maken naar Engeland, Amerika enz. en zo terug naar Basel. 'De heeren leven van kaartenverkoop en bokswedstrijden.'
Dit laatste aspect was zeker nieuw, al past het in een andere traditie van rondreizende mensen om (circus)voorstellingen te geven. Döbeli was, behalve wereldwandelaar, tevens Zwitsers bokskampioen in het half middengewicht.