De geschiedenis van de racehelm (1)

Volgens de BBC-analisten Martin Brundle en David Coulthard was het zo ongeveer de opvallendste ontwikkeling van het F1-seizoen in 2011: de sterk toenemende personalisering van de racehelm. Toevallig of niet, is de huidig kampioen Sebastiaan Vettel hier het meest extreme voorbeeld van. Sinds zijn reguliere entree in de F1 in 2008, draagt hij bijna elke Grand Prix wel een andere helm.

Stofbril

In de begindagen van de racerij ruim een eeuw geleden droegen de rijders niet veel meer dan een eenvoudige stofbril ter bescherming van de ogen, vooral wegens opspringende stenen. Men reed vaak nog op onverharde wegen in het open landschap i.p.v. op gesloten circuits met verhard asfalt.

Er waren desondanks ook coureurs die helemaal niets op het hoofd droegen. Hoe dan ook, finishte men vaak met een zwartgeblakerd gelaat wegens alle stof en vuiligheid (bv. olie van de motor) die ze onderweg tegenkwamen in hun open racewagens.

Ratti

Hoe eenvoudig wellicht ook naar moderne maatstaven, deze stofbrillen waren niet zonder technische innovatie. Vooral bekend was de zogeheten "Protector" van Ratti. Die was in 1917 speciaal ontwikkeld voor Italiaanse luchtmachtpiloten, maar zou eveneens door talloze coureurs worden gebruikt.
Ratti was van oorsprong een fotograaf in Turijn, een stad overigens met een duidelijke band met de automobielindustrie. In deze Noorditaliaanse stad begon hij vervolgens een opticien. De lenzen van de Protector waren van getint glas, omsloten met een stevige rubberen strip en het geheel voorzien van een comfortabele elastische band om het hoofd.
Felice Nazarro was begin jaren twintig een van de eerste bekende coureurs die dit model gebruikte, maar bijvoorbeeld eveneens de hieronder afgebeelde Enzo Ferrari (zittend in de auto).

Hoofddeksel: pet of kap

Oorspronkelijk werd vaak nog een pet gedragen als hoofddeksel, al dan niet achterstevoren geplaatst voor het benodigde aerodynamische effect. In toenemende hoorde bij de bril ook een stoffen of lederen kapje. Deze werd met een riempje onder de kin vastgebonden. Deze gewoonte werd eveneens overgenomen van de vliegeniers. Een combinatie van de twee werd steeds gebruikelijker, ook al bleven andere combinaties met pet mogelijk: er bestond nog geen enkele regelgeving op dit gebied.
Als voorbeeld laat ik hieronder, niet geheel toevallig, enkele foto's zien uit de jaren dertig van de geweldenaar uit Mantua, Tazio Nuvolari, waarschijnlijk de grootste coureur aller tijden (naar de bescheiden mening van Enzo Ferrari). Nuvolari had tevens een verleden als motorrijder.
Over hem doen eigenlijk alleen maar legendarische verhalen de ronde; zo remde hij standaard niet voor bochten, maar gooide de wagen gewoon dwars. Hoewel een klein tenger mannetje, had hij de meest ongelooflijke wagencontrole.

Regenvizier

Er werd soms tevens met aparte regenvizieren gereden zoals onderstaande foto duidelijk aantoond. Het vizier werd op ingenieuze wijze, met drukknoppen, aan de kapjes bevestigd. De foto is uit 1936 tijdens de start van de Mille Miglia (met links Giuseppe Farina), een race van 1.000 km dwars door Noord-Italië.

De jaren veertig

Vele autocoureurs bleven nog tot begin jaren vijftig hun stoffen of lederen kap trouw, zoals deze fraaie lichtblauwe van het merk Borsello Torino gedragen door Louis Chiron.

[bron: www.thememorabiliaexperience.com]

De dood van Achille Varzi in 1948 verandert dit echter. Tijdens natte trainingen voor de GP van Zwitserland slaat zijn wagen over de kop na een slip en Varzi wordt eronder verpletterd. De voorloper van de internationale autosportorganisatie FIA, de CSI, verplicht voortaan het dragen van (val)helmen. Die verplichting lijkt overigens pas na enkele jaren vol effect te krijgen. Zo droeg Fangio op Spa in 1950 nog onderstaand exemplaar.

[bron: www.collectors.com]

Nationale kleuren

De coureurs hadden zodoende gedurende een halve eeuw maar weinig mogelijkheden tot persoonlijke expressie, behalve in hun rijstijl. De wagens waren vaak gespoten in de nationale teamkleuren zonder sponsorlogo's e.d. Nationalisme en motorsport gingen in de eerste helft van de 20e eeuw sterk samen. De kleurcoördinatie, zoals in het geval van de Fransman Chiron (lichtblauw was de Franse racekleur) in 1948 bij de GP van Groot-Brittannië in de Talbot-Lago, zal wel geen toeval zijn geweest.

Tazio Nuvolari

Eén man deed ondertussen wel aan 'personal branding': Nuvolari. Zijn uniform bestond standaard uit een blauwe broek met geel shirt. Aan de ene kant waren op zijn borst diens initialen "TN" geborduurd en aan de andere kant als embleem een schildpad, bij wijze van grap ('de snelste mens, het langzaamste dier') aan hem in 1932 gegeven door de bekende Italiaanse dichter (en alleskunner) Gabriele D'Annunzio.