Wereldwandelen (21): globerollers (2)

In een van de krantenstukken omtrent de Italiaanse wereldwandelaars Attilio en Eugen(io) [zie blog Wereldwandelaars (20)] wordt aan hen ook wel gerefereerd als 'globe-rollers'. Die term lijkt nog toepasselijker voor een iets eerdere poging om op alternatieve wijze een wereldwandeling te plegen.

Een globe-trotter op rolletjes

Op 1 mei 1905 vertrok vanuit Boston de Amerikaan Crawford. Een half jaar later, begin november, bereikte hij Tunis. Als de weg goed is, wist hij 15 K.M. per uur te halen 'dank zij een vernuftig gevonden systeem van rolschaatsen.' De bijgevoegde foto is mogelijk van hem en wordt omschreven als: 'roller skating c. 1905 style'. In dat geval had hij min of meer een autoped onder zijn schoenen gebonden, met zijn hak in een soort toeclip (in feite dus een hakclip).
De bedoeling was om via Tunis, Egypte, Perzië, Afghanistan, Indië, Cochinchina, Japan, de Filippijnen en San Francisco terug te keren.

'Als een echte wereld-wandelaar vertrok hij zonder een cent op zak en om in zijn onderhoud te voorzien, treedt hij op reis op als kunstrijder op rolschaatsen en zijn geheele onderneming gaat ... op rollen.'

Opnieuw zien we de duidelijke perceptie die er heerste van wereldwandelaars - 'zonder een cent op zak' - die onderweg als artiesten hun geld voor de wereldreis moesten zien te verdienen.

Verdere reis

Begin januari 1907 arriveerde 'Mr. A Crawford, of St. John's, N.S.,' in Bangkok. Volgens een bericht overgenomen uit de Bangkok Times, was hij met een wereldreis bezig 'on which he started without a coin in his pocket.' De reis was 'not confined to walking', hoewel er over de modus van transport verder niet wordt gerept. De krant schrijft wel dat hij veel gelopen had onderweg (waren zijn rolschaatsen soms inmiddels stuk?). Hij was begonnen in Dieppe, met als eindpunt Boston toekomende mei.
Via Frankrijk en Spanje was hij naar Marokko, Algerije en Tunesië geweest, van waar hij per schip naar Alexandrië was gegaan. Andere plaatsen op zijn reis waren Cairo, Port Said, Beiroet, Damascus, Bagdad, Bushire en Karachi. Door India reisde hij verder naar Burma, en via Moulmein was in Raheng aangekomen.

'Having two years for his trip he has contrived to visit as many interesting places as possible, and adventures have not been wanting.'

Van Bangkok wilde hij naar Chantaboon en Saigon, vervolgens langs de Mekong naar Hanoi en verder door naar Hongkong. De reis werd gesponsord door een Amerikaanse krant (de Boston Globe?) die hem geld had beloofd bij voltooiing van de reis. Ook dit patroon kennen we van eerdere wereldwandelaars.

Professor Zonnebloem

Het rolschaatsen deed mij in eerste instantie denken aan professor Zonnebloem (mijn zus had overigens ook een paar rode kan ik mij herinneren). In Cokes op Voorraad is hij op p. 29 en p. 61 te zien met gemotoriseerde rolschaatsen mét een nieuw stuursysteem om ze te testen.

Het is bekend dat de auteur van Kuifje, Hergé, zich vaak door de actualiteit liet inspireren. In dit geval is de inspiratiebron voor deze scene bij mijn weten nog niet achterhaald.

Geschiedenis rolschaatsen

Aan de Belg Joseph Merlin (een instrumentmaker) wordt overigens de uitvinding van de rolschaats in 1759 te Londen toegeschreven. Met name in de tweede helft van de 19e eeuw kwamen er aparte rolschaatsbanen in onder meer Groot-Brittannië en Amerika, waar de sport een grote populariteit bereikte.
Een Amerikaan, James Plimpton, verbeterde de rolschaats door de wieltjes voor en achter elkaar te zetten (ipv alleen achter elkaar) en ze onafhankelijk van elkaar te laten opereren (waardoor de wendbaarheid toenam).
Het is verder niet de bedoeling dat ik hier een geschiedenis van het rolschaatsen ontvouw, nog afgezien van mijn lichte tot grote afkeer van schaatsen in het algemeen (zie verder o.a.: http://www.sv-utrecht.nl/skeeleren/skeeler_achtergr.aspx).
In Amerika is een nationaal rolschaatsmuseum: http://www.rollerskatingmuseum.com/index.html. Wellicht kunnen zij mij t.z.t. nog verder helpen met A. Crawford.

Populariteit sport

De grote populariteit van het rolschaatsen tot ver in de 20e eeuw, met name in Amerika, blijkt onder meer uit onderstaande filmscene met toevallig ook twee van mijn favoriete acteurs: Marilyn Monroe en Cary Grant. De scene is uit Monkey Business (1952), een film uit het genre screwball comedy, waarin een wetenschapper werkt aan een verjongingsmiddel:



Ook kan ik mij diverse films herinneren waarin vrouwelijke bediendes op rolschaatsen buiten de bestelling komen opnemen en brengen. Dit heet officieel 'carhop waitress' en begon in de jaren twintig; in wezen zijn dit de voorlopers van de drive-in restaurant.
Eind jaren zeventig beleefde het rolschaatsen (of rollerdisco) weer een korte opleving getuige o.a. deze 'hit' van de Dolly Dots (let vooral niet te veel op de choreografie).



Stichting Globe-Roller

Tot slot verdient ook de Stichting Globe-Roller, die groepsreizen organiseert voor mensen met een lichamelijke handicap, hier een korte vermelding. Zij zijn zich waarschijnlijk niet bewust van het culturele erfgoed dat schuilgaat achter dit ene woord:
http://www.globe-roller.nl



Bronnen
Vlissingse Courant 04-11-1905
Eastern Daily Mail and Straits Morning Advertiser 08-01-1907



Gerelateerde blogs
Wereldwandelen (20): wereldtonrollers of globerollers? (3)
Wereldwandelen (19): wereldtonrollers (2)
Wereldwandelen (18): Jan Vet 'de wereld tonroller'

De racehelm in de 21e eeuw

De racehelm is in de loop van ruim een halve eeuw langzaam van structuur en karakter veranderd. Sinds de jaren negentig raken die veranderingen in een stroomversnelling. Zo draagt men nu per seizoen en soms zelfs per race een andere helm.

Veiligheid

Het dodelijk ongeluk met Ayrton Senna in 1994 zorgt allereerst voor een hernieuwde focus in de F1 op de veiligheid in bredere zin (de circuits en wagens), als ook in engere zin de helm. In samenwerking met Nick Heidfeld komt in 2000 het merk Schuberth met de eerste volledige helm gemaakt van koolstofvezel.
Behalve daardoor veel lichter (1,25 kg) en sterker, wordt de helm ook aerodynamischer van vorm. De helm krijgt uitstulpingen aan onder-en bovenkant. Daarnaast is de helm ook veel comfortabeler (op maat gemaakt) geworden.

Vanaf 2003 rijdt men tevens met het zogenaamde HANS-systeem (Head and Neck Support) ter versteviging van de nek. Dit is een soort nekklem gedragen over de schouders en aan de achterkant van de helm bevestigd, eveneens gemaakt van koolstof. Met name bij accelaratie en deaccelaratie komen er grote krachten op de nek te staan; nek en schedel vormen, vanwege de vrijkomende G-krachten, tegenwoordig het kwetsbaarste deel van een coureur (daar waar dat vroeger vooral de benen waren).

Het ongeluk van Felipe Massa, die tijdens de training voor de GP van Hongarije in 2009 op hoge snelheid een onderdeel tegen zijn helm kreeg, bewees de kracht van de nieuwe generatie helmen. Massa overleefde dit opmerkelijke incident.

Ook de dodelijke ongelukken van Dan Wheldon en Marco Simoncelli in 2011 (allebei zwaar hoofdletsel) tonen nog eens het belang van de helm aan.

Michael Schumacher

Geen coureur heeft de F1 dusdanig gedomineerd als deze Duitser speciaal vanaf eind jaren negentig. Aanvankelijk draagt hij een witte helm met de Duitse vlag aan de zijkant en asteroiden tegen een blauwe achtergrond op de bovenkant. Halverwege het jaar 2000 tijdens de GP van Monaco switcht hij naar een in hoofdzaak rode helm, deels passend bij de kleuren van zijn raceteam Ferrari (met achterop ook prominent het steigerende paard). De voornaamste reden is dat zijn eigen helm en die van teamgenoot Rubens Barichello te veel op elkaar lijken.
Hoewel verwacht werd dat Schumacher bij zijn terugkeer in de F1 in 2010 een andere helm zou gaan dragen is dit nog steeds dezelfde compleet lichtrode helm. De Duitse vlag op de zijkant is in de loop der jaren geheel verdwenen. Vanwege zijn twintigjarig jubileum in Spa 2010 kreeg hij van de helmfabrikant een speciale bladgouden exemplaar.

Gelegenheidshelm

Sinds eind 20e-begin 21e eeuw eeuw dragen coureurs steeds vaker helmen voor speciale gelegenheden. De GP van Monaco is zo'n favoriet moment waarvoor een aantal coureurs (o.a. Kimi Raikkonen sinds 2004) vaak een aangepaste helm dragen qua design.

Dit valt soms ook samen met een bepaalde actie van de sponsor, zoals in het geval van McLaren: Steinmetz zorgt daar vanaf 2005 voor met diamanten bezette helmen voor de coureurs. Het maken ervan duurde de eerste keer maar liefst drie maanden.
Het vieren van een jubileum (bv. de 200e wedstrijd), een wedstrijd in eigen land, de laatste race van het seizoen, een goed doel of als aandenken aan iemands overlijden kunnen andere redenen zijn voor een eenmalige actiehelm. Een dergelijke helm wordt dan vaak achteraf geveild, maar ook anderszins gelden de helmen inmiddels als ware collector's items met vier-tot vijfcijferige bedragen. De firma Minichamps maakt sinds een aantal jaren ook replica's op kleine schaal.
Coureurs dragen tegenwoordig soms per wedstrijd een, al dan niet op details, andere helm waardoor de veranderingen eigenlijk niet meer zijn bij te houden. In dit filmpje zien we per raceseizoen de veranderingen aan de helm van Massa:



Chromen helm

Een andere belangrijke trend is de introductie van de verchroomde helm. Tot de eeuwwisseling hebben de helmen vaak een egalen, witte ondergrond. Dat verdwijnt gedeeltelijk: de helmen worden verchroomd, een trend overgenomen uit de Amerikaanse racerij. Schumacher draagt als eerste (?) eenmalig een deels verchroomde helm tijdens de GP van Japan in 1998, de titelbeslisser. Deze prachtige helm (m.i. de mooiste uit zijn carrière) brengt hem overigens geen geluk.

Jean Alesi (vanaf 1999) is bij mijn weten de eerste die overstapt op een volledige chromen helm.Andere coureurs die hem volgen zijn onder meer Juan Pablo Montoya, Jarno Trulli en Giancarlo Fisichella. Dit type helm, in zwang van ca. 2000-2005, is mijn eigen favoriet.

Wilde designs

De helmen worden ondertussen steeds vaker bij de fabrikant door aparte kunstenaars ontworpen met behulp van airbrush; het zijn daardoor soms ware kunstwerkjes geworden. In zijn jaren voor het team van Jaguar (2000-2002) rijdt Eddie Irvine met een helm rond met een prominente jaguar of 'cat' erop, het gestyleerde logo van dit beroemde automerk.

In plaats van een sterk eigen design als uitgangspunt, al dan niet gebaseerd op de helm van een voorganger, zijn de helmen de afgelopen jaren ter onderscheid steeds wilder van patroon geworden en met overwegend felle kleuren. Het gevolg is dat de helmen daardoor juist meer op elkaar zijn gaan lijken (zie onderstaand overzicht voor 2011) en iets eigens qua karakter hebben verloren.

Klassieke designs

Er zit daardoor nog maar weinig herkenbaars in qua klassieke elementen, hoewel de naam (voornaam, achternaam of initialen) met enige moeite nog wel te vinden is op de meeste helmen. De helm van Jenson Button is vooral speciaal vanwege het Britse karakter ervan, met de banen van de Union Jack als basis (deels in de vorm van zijn initialen JB). Maar ook Jensons helm staat niet stil, met de 2009 versie (in geel) als meest afwijkende.

Dat geldt al evenmin voor die van Fernando Alonso. In de basis refereert zijn helm, met de kleuren lichtblauw en geel en roodgeel, aan de kleuren van Asturië en Spanje. Maar goed beschouwd verandert ook Alonso's helm per seizoen mee met dat van zijn team, met vooral afwijkend de versie in 2007 bij McLaren (geheel in teamkleuren, zonder eigen landskleur).
Alonso past vooral in de trend dat zijn helm constant wordt aangepast aan de sponsorbelangen van het team. Desondanks weet hij toch iets eigens te behouden en is zijn helm, zeker sinds hij voor Ferrari rijdt, qua kleuren weer strakker dan ooit.

Oud en nieuw

Al deze moderne helmen hebben overigens een opvallende voorloper in de helm van Ignazio Giunti die begin jaren zeventig zijn tijd ver vooruit was met zijn, vermoedelijk op Azteekse symbolen (?), geïnspireerde helm.

Met het raceseizoen 2012 voor de deur heeft de nieuwe helm van Heiki Kovalainen alvast de meeste tongen losgemaakt. Als Fin heeft hij het Finse Rovio, de makers van o.a. Angry Birds, ruim baan gegeven. De sponsor kan zonder meer tevreden zijn met deze moderne klassieker; de helm werd dan ook heel snel verkozen tot mooiste helm van het seizoen 2012!

Gerelateerde blogs
De geschiedenis van de racehelm (6): de jaren negentig

Archiveren is vrouwenwerk: de Militaire Missie naar Japan (1947-48)

In de naoorlogse jaren zond Nederland diverse Militaire missies uit naar bezette gebiedsdelen (onder meer Italië, Duitsland en Japan).  Na afloop van de bezetting door de geallieerde mogendheden werden deze posten voortgezet als Consulaat-Generaal. Wat volgt is een brief over de ontstane administratieve chaos op de belangrijke missiepost in Japan en hoe vooral vrouwen dit moesten zien recht te zetten.

Tekst

Aan Baron Lewe
Van Mej. Ruys

Naar aanleiding van Uw vraag over een "afloster" van mij moge ik U het volgende mededelen:

Het beheer van het Archief werd bij de instelling der Missie opgedragen aan de heer Klestadt, die tegelijkertijd als tolk dienst deed. Toen ik in Febr. 1947 het werk van hem over nam, bleek, dat door zijn gebrek aan archiefervaring enige systimatische ordening ontbrak. Hij werkte geheel met zijn geheugen, dat phantastisch goed was, waardoor hij toch steeds de stukken kon reproduceren. Op deze wijze kon ik echter niet doorgaan, maar om verandering hierin te brengen had ik hulp nodig. Na een maand heb ik Generaal Schilling een rapportje uitgebracht over mijn bevindingen (zie bijlage) en hem verzocht zoo spoedig mogelijk een assistente te doen uitkomen. Dat dit nodig was blijkt uit de volgende passage van een brief van Gen. Schilling: De nog te verwachten toename in omvang van in- en uitgaande stukken (is) van dien aard, dat achterstand en in het archief zelfs chaos onvermijdelijk indien niet binnen drie maanden de beschikking is verkregen over een tweeden secretaris en een assistent voor de archivaresse."
In Sept. '47 kwam Mej. de Ruiter, die echter niet geschikt bleek voor archiefwerkzaamheden. In die tussentijd kon ik alleen door geregeld 's avonds tot 10 uur of later te werken in de stroom van stukken enige ordening brengen.
In Nov. 1947 werd Mej. Meuwis uitgezonden, die direct blijk gaf van kwaliteiten, die voor archiefwerk noodzakelijk zijn, accuraatheid, gevoel voor systematiek, verantwoordelijkheidsgevoel. Aan haar kon ik spoedig het routinewerk overlaten, waardoor ik zelf de gelegenheid kreeg de systematische ordening verder uit te werken. Ik moest alle persoonlijke files van 1946 af inrichten, een kaartsysteem opzetten met terugwerking tot 1946, accusatie- en legatieboeken aanleggen etc.
Op 't ogenblik "loopt" het archief enigszins, maar aan de decimale code, die ik op advies van Mej. Jurriaanse hier zou instellen, heb ik nog niet kunnen beginnen bij gebrek aan materiaal. Om dollars te besparen mochten geen filing-cabinets, files, kaartsysteem etc. worden aangeschaft. De procurement van deze artikelen is een mislukking geworden.
Mijn contract voor Japan loopt in Jan. 1949 af. Ik heb via Mej. Jurriaanse gevraagd aan D.B.D. mij na een vacantie in Nederland uit te zenden naar Washington. De bedoeling is, dat ik voor mijn vertrek het archief zoo ver in orde heb dat Mej. Meuwis de zaak alleen kan voortzetten.Om dit mogelijk te maken is het echter noodzakelijk, dat ik binnen enkele weken filing-cabinets en files te mijner beschikking heb om haar het archief in goede orde achter te laten. Ik heb dit reeds met Maj. v.d. Veur besproken en hem nogmaals verzocht de nodige spoed te betrachten. De heer Ypma, die binnenkort wordt verwacht, en volledig op de hoogte is van archiefwerkzaamheden, kan Mej. Meuwis zo nodig met moeilijke gevallen ter zijde staan."

Bron

Nationaal Archief, Archief Diplomatieke Vertegenwoordiging in Japan 1946-1954 [2.05.116], inv.nr. 329.

Personages

Mej. Ruys is mogelijke dezelfde persoon als mej. L.J. Ruys, auteur van:
'Het Sonderkommando von Künsberg en de lotgevallen van het archief van het ministerie
van Buitenlandse Zaken in Nederland van 1940-1945', Nederlands Archievenblad (1961) 135-153.

luitenant-generaal W. Schilling
Mej. M.W. Jurriaanse [archivaris van Buitenlandse Zaken na de oorlog en voormalig archivaris (?) op het Algemeen Rijksarchief voor de oorlog; tevens de vermoedelijke bedenker van het decimale stelsel dat ten grondslag ligt aan het Codearchief van BuZa]
baron E.J. Leuwe van Aduard
Maj. v.d. Veur
Mej. Meuwis
dhr. Ypma

De geschiedenis van de racehelm (6): de jaren negentig (5)

Vanaf de jaren negentig verandert de racehelm in toenemende mate qua vorm en uiterlijk. Sommige coureurs houden in de basis nog wel vast aan de kleuren van hun land als onderdeel van de helm, maar die wordt meer en meer het verlengstuk van de sponsor - tot aan het vizier toe. Eigen privé-sponsors moeten daarbij vaak ook plaats maken voor de hoofdsponsor van het team.

Senna

De helm van Senna bleef iconisch, wellicht meer nog vanwege zijn dood in 1994. Tijdens de GP van Imola verloor hij de macht over het stuur en boorde zijn Williams zich met hoge snelheid in de muur van de Tamburello bocht. Een stukje van de wielophanging drong zich daarbij door de bovenkant van zijn helm heen: Senna overlijdt wegens hersenletsel.

Unieke actiehelm

Ter gelegenheid van de Grand Prix van Portugal in 1995 droeg de Oostenrijker Gerhard Berger een bijzondere helm met allerlei miniatuur-vlaggetjes van landen. De helm was het resultaat van een prijsvraag. Achter op de helm stond de tekst 'No War in the World'.

Bij mijn weten is dit de eerste keer dat een coureur een helm droeg met een apart design louter voor één race. Carlos Reutemann droeg, als Argentijn, gedurende het seizoen 1978 speciale reclame voor het WK voetbal op diens helm.

De tweede keer dat iets dergelijks gebeurde was waarschijnlijk in 1996 bij de GP van Duitsland met Heinz Harald Frentzen. Deze helm was het resultaat van een prijsvraag van een krant ter promotie van het dragen van valhelmen voor kinderen op de fiets. Sindsdien komen dergelijke actiehelms ten behoeve van een goed doel wel vaker voor.

Niki Lauda

Na zijn comeback in de F1 in 1982 droeg Niki Lauda een geheel andere helm dan in de periode daarvoor: een witte helm met een gestyleerde rode letter L (of eigenlijk twee stuks). In volgende jaren zou hij het kleurenschema omkeren naar wit op rood i.p.v. rood op wit. Het gebruikte logo was dat van zijn eigen luchtvaartmaatschappij Lauda Air, dat hij in 1979 had opgericht.

Gerhard Berger

Gerhard Berger was een van de eerste coureurs die zijn helm regelmatig zou aanpassen gedurende zijn carrière. In zijn Benetton-tijd (1986) reed hij met een bontgekleurde helm, ongetwijfeld in tune met de wensen van de sponsor ('United colours of Benetton'). Dit Italiaanse modeconcern stond bekend om zijn soms spraakmakende campagnes (bv. over aids).

Bij zijn debuut in de F1 in 1984 droeg Berger aanvankelijk een tweekleurige blauwe helm.

Het volgende jaar was het design gebaseerd op de vlag van zijn land (Oostenrijk) tegen een zwarte achtergrond. Ook aan het begin van het raceseizoen in 1986 droeg hij bij Benetton nog deze helm. Vanaf 1996 zou hij de kleuren van de vlag roteren: van verticaal naar horizontaal.

Sponsorbelangen

David Coulthard onthulde vorig jaar dat hij eens een aanbieding kreeg van 1 miljoen dollar van zijn werkgever McLaren om het design van zijn helm te veranderen en aan te passen aan de sponsorkleuren. Sponsorbelangen werden vanaf de jaren tachtig steeds groter in de F1 wegens de wereldwijde promotie van de sport door opperbaas Bernie Ecclestone.
Er verschenen derhalve ook steeds meer sponsors op de helm onder meer op het vizier (aan de bovenrand), maar vooral ook op de boven-en achterkant van de helm - daar waar vroeger vooral het vooraangezicht kenmerkend was geweest voor een coureur. De introductie van tv-camera's op de valbeugel, waardoor men als het ware van boven neerkijkt op de racewagens, creëerde in dat opzicht nieuwe mogelijkheden.
De kleurenschema's van de helm werden vanaf de jaren negentig ook steeds meer aangepast aan dat van het team, waarbij de helm steeds meer de kleuren van het team vertegenwoordig en minder dat van de rijder.

David Coulthard

Gelukkig hield Coulthard vast aan zijn eigen design op basis van de Schotse vlag (de Saltire) met de gekruiste witte banen tegen een blauwe achtergrond, een van de laatste klassieke designs qua racehelmen. In zijn laatste jaren bij het team van Red Bull zou de helm wel donkerder worden van kleur, meer in lijn met de hoofdsponsor. Met een geleende helm van Michael Schumacher reed Coulthard in 1996 overigens de GP van Monaco.

Tijdens de training voor de GP van Hongarije in 2004 rijdt Coulthard eenmalig met een helm die nog meer het Schotse karakter moet uitstralen met een leeuw aan de ene kant en de tartan van de familie aan de andere kant.

Ook zijn landgenoot (en neef) Dario Franchitti gebruikt dit vlagpatroon. Het is daarmee tegelijk ook een van de laatste helmen die zou worden nagebootst.

Gerelateerde blogs
De geschiedenis van de racehelm (5): de jaren tachtig