Zin en onzin van het bewaren van protestborden

Geschiedenis wordt steeds eigentijdser, en daarmee ook (de problemen van) het archiveren. Digitalisering is natuurlijk het bekendste voorbeeld hiervan, maar er zijn tevens andere uitdagingen.

Demonstratie Londen

Op 26 maart j.l. werd een grote demonstratie gehouden in Londen tegen het regeringsbeleid (lees de harde bezuinigingen). De demonstratie haalde vooral het nieuws wegens de gewelddadige uitbarstingen in het centrum van Londen door een kleine groep van demonstranten of relschoppers, zoals de laatste jaren daar al vaker het geval is.

De demonstratie zal echter ook anderszins de geschiedenis ingaan. Het Museum of London heeft namelijk de actievoerders gevraagd hun protestborden e.d. af te staan aan dit museum voor een toekomstige tentoonstelling. En aangezien het MoL min of meer leidend is voor de herinrichting van de Nederlandse historische musea (zie mijn eerdere blog over museale identiteit), kunnen soortgelijke berichten verwacht worden in de Nederlandse pers.

http://www.bbc.co.uk/news/uk-england-london-12921158

Tijdens de demonstratie werden reeds honderden items verzameld door studenten van Goldsmiths University. De deelnemers waren aldus tevens hun eigen archivarissen: welke selectiecriteria daarbij precies zijn gehanteerd (zie onderstaande foto), is mij overigens niet bekend.

'People's history'

Het is in ieder geval het zoveelste bewijs van hoe wij, de mens, letterlijk onze eigen geschiedenis schrijven. Deze gedachtegang - onder de noemer 'people's history' - is sinds enkele decennia onder historici steeds meer terrein aan het winnen. Eveneens dringt dit beeld langzaam het archiefwezen binnen (bv. in de vorm van verhalenarchieven).
Sociale bewegingen hebben vaak hun eigen beeldtaal. Vakbewegingen e.d. hadden bijvoorbeeld vroeger mooie vaandels die in optochten werden meegedragen. In dit geval ging het, volgens de curator van het museum, vooral om meer individuele hartekreten van mensen in plaats van de vaak standaard slogans ('No more war') bij demonstraties.
Dit zou dan kunnen passen in het gegeven dat mensen steeds meer zichzelf centraal stellen: zij spelen de hoofdrol in de film over hun eigen leven; geschiedenis is grotendeels autobiografisch geworden.

Hans Aarsman

Ik moest hier mede aan denken vanwege de bijzondere bijdrage eergisteren in DWDD van Hans Aarsman over Timo Tasche n.a.v. de schietpartij in Alphen aan den Rijn.



Timo Tasche: van beroep demonstrant

Al enkele jaren, sinds 2007, is er een Duitse jongen actief die telkens bij dit soort dramatische gebeurtenissen deels dezelfde tekstborden plaatst. De vraag of hij gek is of niet en zijn (on)zinnige vraagstellingen, laat ik hier even buiten beschouwing. Hij heet Timo Tasche en wordt in diverse media ook wel als rampkunstenaar of dramademonstrant omschreven.
Eén beeld trof mij in het bijzonder: zijn garage vol met protestborden. Zou er zich intussen al een museum of archief gemeld hebben voor deze collectie?

Nawoord d.d. 25-10-2011: Occupy

In het najaar van 2011 deed de Occupy-protestbeweging wereldwijd van zich weten, te beginnen in Wall Street. Een gedeelde noemer, behalve diepe, gedeelde maatschappelijke onvrede over het groeiende verschil tussen arm en rijk ('We are the 99 %'), is er niet maar het leidde wel tot een hoop bordkartonnen creativiteit c.q. kartonpoëzie. Hieronder een overzicht:

http://www.happynews.nl/2011/10/08/de-25-beste-protestborden-van-occupywallstreet/

http://www.humo.be/fotospecials/58196/en-ze-gaan-nog-niet-naar-huis-24-uur-op-occupy-wall-street

http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2734/Foto/photoalbum/detail/2969512/309499/1/Wat-willen-al-die-demonstranten-Lees-mee.dhtml

Ook in Amsterdam kwam er navolging; merkwaardig genoeg was een deel van de protestborden in het engels gesteld. Voor zover bekend heeft het Amsterdam Museum zich niet opgeworpen als beheerder van al dit cultureel erfgoed: een gemiste kans lijkt mij.

http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2720/Nieuws/photoalbum/detail/2968967/309366/6/Occupy-demonstratie-trekt-dik-1000-man-in-Amsterdam.dhtml

Op de diverse demonstraties gedurende het jaar 2011 (inclusief de Arabische lente) was wel een gedeeld symbool te zien: een boosaardig masker. Lees meer daarover.

Literatuur


Mart Smeets, Oma, dit was uw laken en andere spannende doeken (Leeuwarden 1986)

Beeld en geluid: onmisbare (nieuws)bronnen

De afdelingen beeld en geluid waren lange tijd de stiefkindjes van het archiefwezen. Slechts weinig archieven waren er goed voor uitgerust. Vele diensten stonden dit materiaal liever af, al dan niet in bruikleen, dan zich de technische know-how eigen te maken. Archieven zijn nu eenmaal papiergerelateerd, was lange tijd de hoofdgedachte. Of het betreffende audiovisuele materiaal (incl. kaarten en foto's) werd verwaarloosd en stierf vanzelf een stille dood, zoals nu in sommige gevallen ook al met digitale opslagmedia (bv. diskettes) is gebeurd.

Uniciteit versus authenticiteit

De archiefsector heeft zichzelf hiermee grote schade berokkend: veel van de beschikbare digitaliseringsgelden gaan naar de niet-papieren dragers. Dit (film)materiaal is, behalve vergankelijker, vaak ook unieker van aard dan papier. Enige documentaire informatie valt vaak ook nog op andere wijze (via een andere collectie bijvoorbeeld) te achterhalen.
De schriftcultuur wordt daarnaast ook steeds meer door beeldcultuur verdrongen. Zo zag ik enige tijd terug een documentaire over de Eerste Wereldoorlog, waarin een oudere mevrouw haar vader voor het eerst bewegend in beeld zag. Die was vliegenier geweest en over hem was een film ontdekt waarin hij kort na afloop van de oorlog met een zeppelin langs de frontlinie vliegt bij wijze van visueel schaderapport.


Beeldcultuur versus schriftcultuur


Het lezen van een document is qua impact natuurlijk ook iets heel anders dan iemand daadwerkelijk in levende lijve zien horen of spreken. Voor iemand als Joseph Luns geldt evenzeer dat hem zien en horen toch echt een heel andere dimensie geeft aan de persoon, dan hem alleen vanuit de paperassen bestuderen. En wat bijvoorbeeld te denken van alle sporters, acteurs e.d. voor wie bewegend beeld essentieel is voor onze (en hun eigen) beeldvorming?De archiefsector onderschat desondanks nog altijd de kracht van het geschreven woord; inzage van originele stukken wordt door veel mensen altijd weer als iets bijzonders ervaren. Wat voor ons als professionals heel vanzelfsprekend is, is dat voor hen niet ('goh, dat dat bewaard is gebleven).

Instituut voor Media en Geluid

Ondertussen is het Instituut voor Beeld en Geluid te Hilversum er met de hoofdprijs vandoor gegaan in het digitale tijdperk: de collecties audiovisueel beeld (en geluid) in Nederland. Inmiddels biedt dit fraaie multimediamuseum het mooiste overzicht op dit terrein met onder meer de archieven van het Polygoon Journaal en nog veel meer.
Het IMG fungeert tevens als omroepmuseum en heeft aldus tevens een voorbeeldfunctie op dit terrein; het is tegelijk ook een expertisecentrum.

http://portal.beeldengeluid.nl/

Polygoon

De archieven van Polygoon - met name bekend vanwege de weekjournaals - zijn vooralsnog alleen op thematische wijze nader toegankelijk: leuk bedacht, zeker, maar liever zou ik de gewone bioscoopversies willen zien in hun oorspronkelijke format (en context). Als archivarissen moeten we tenslotte blijven hameren op het aanleveren van de juiste context, ook wanneer het 'plaatjes' betreft.

http://archieven.beeldengeluid.nl/index.aspx?ChapterID=13

De huidige wijze van presentatie toont dan ook tegelijk de kracht en zwakte van audiovisueel geluid: de eindeloze manipulatie van beeld(fragmenten) tot telkens weer nieuwe ensembles. Onze beeldcultuur zou zelfs niet meer zonder kunnen voor inspiratie. Dit soort materiaal is veel gemakkelijker uit de oorspronkelijke context te lichten dan een papieren document. Het zou dan ook een interessant experiment zijn om eens een kunstenaar op een archief los te laten om te zien waar die mee voor de dag komt bij wijze van presentatie (afgezien van origami).

NOS jaaroverzichten

Sommige omroepen komen met eigen initiatieven, zoals eind 2010 de NOS deed: 50 jaargangen van de jaaroverzichten vanaf 1956 online. Bij mijn oma en opa las ik tijdens de schoolvakanties altijd gretig de jaaroverzichten 'Het aanzien van'. Vanaf nu dus ook te zien:

http://nos.nl/dossier/206431-nos-jaaroverzichten-online/

ANP

Het ANP of Algemeen Nederlands Persbureau, dat weliswaar als actuele nieuwsbron aan het inboeten is (de NRC zegde recent het abonnement op deze nieuwsdienst op), is daarentegen druk bezig (wellicht mede ook in respons?) de historische tak te ontwikkelen.

http://www.anp-archief.nl/

De archieven, of althans de typoscripten van de radiobulletins van het ANP, zijn door de Koninklijke Bibliotheek inmiddels gedigitaliseerd. Helaas ontbreekt alleen nog een (voorlees)stem ten behoeve van de authenticiteit.

http://anp.kb.nl/

Reclame

Maar ook de reclamewereld blijft niet langer achter. Na het grote succes sinds enkele jaren van de Gouden Loeki (de jaarlijkse verkiezing van beste commercial), lijkt men inmiddels bezig met de ontwikkeling van een heuse eigen canon.
Tot eind februari is hier een tentoonstelling over te zien in de Beurs van Berlage onder de noemer '100 jaar Reclame Klassiekers'. Bekijk de website:

http://www.reclameklassiekers.nl/index.html

Op de digitale invulling is het nog wel even wachten maar hopelijk is dit euvel gauw verholpen en kunnen we voortaan voor eeuwig genieten van gouwe ouwes op dit terrein, waarvan sommigen hun weg naar het internet (Youtube) al veel langer hebben gevonden:

http://www.reclameklassiekers.nl/reclamepagina.html

Propaganda

De propaganda-functie van reclamefilmpjes werd al vroeg onderkend door de politiek, allereerst in de Verenigde Staten. Ik bedacht mij enige tijd terug iets gelezen te hebben over een website gewijd aan Amerikaanse politieke commercials, en wat voor een: ruim 300 filmpjes sinds 1952 namens het Museum of the Moving Image!

http://www.livingroomcandidate.org/commercials/1952

Iedereen die enigszins bekend is met de Amerikaanse politiek weet welk een cruciale rol de filmpjes vaak hebben gespeeld (o.a. de beruchte zwartmaking van Dukakis die zogenaamd vóór het vrijlaten van gevangenen zou zijn). Het zwartmaken van de tegenstander oftewel 'negative campaigning' werd zodoende tot norm verheven en heeft inmiddels de partijpolitieke cultuur volledig verziekt.
Ik kan mij ter vergelijking niet herinneren dat onze Zendtijd voor Politieke Partijen ooit enig gedenkwaardig moment heeft opgeleverd òf het moet uiteraard Janmaat zijn ('Landgenoten'). Bij ons domineerden vooral de campagneposters bij wijze van beeldtaal.

Australië

Bij de afgelopen verkiezingen in Australië kreeg één campagnefilmpje van een van hen, het onafhankelijke senaatslid Bob Katter, ruime aandacht vanwege diens ongepolijstheid:




Zijn persoon deed mij enigszins denken aan het karakter van Bill Heslop uit de film Muriel's Wedding (1994) wiens lijfspreuk 'You can't stop progress' voor zijn campagne als senaatslid jaren na dato nog met trots door familieleden op oude t-shirts wordt gedragen en getoond, ondanks dat ie verloor.