Openbaarheid

Het Groenlinks Tweede Kamerlid Mariko Peters kondigde op 21 mei via een opiniestuk in NRC Handelsblad aan met een initiatief wetsvoorstel te komen ter verbetering van de openbaarheid van overheidsinformatie. Het voorstel is er vooral op gericht de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) te moderniseren; deze wet stamt inmiddels uit 1980. In essentie moeten meer documenten direct openbaar worden. Lees het persbericht:

http://tweedekamer.groenlinks.nl/tien-voorstellen-voor-een-transparantere-overheid

Lees de tien verbeterpunten van Peters voor de Wob:

http://tweedekamer.groenlinks.nl/files/maak%20publieke%20informatie%20publiek.pdf

Beluister Mariko Peters ook in het programma Kassa:

http://kassa.vara.nl/radio/afspeelpagina/fragment/groenlinks-pleit-voor-openbaarheidswaakhond/speel/1/

Zie de Wet openbaarheid van bestuur:

http://wetten.overheid.nl/BWBR0005252/geldigheidsdatum_31-05-2010#

Groot nadeel van de huidige Wob-procedure is vooral dat zij tijd en geld kost. Dit geld mag bovendien worden doorberekend, iets waar begin dit jaar nog enige ophef over ontstond onder met name journalisten. Zie ook de uitgebreide informatie over de Wob van de Nederlandse Vereniging voor Journalisten:

http://www.dejournalist.nl/dossiers/wet-openbaarheid-van-bestuur/

Peters had al eerder dit jaar, in verband met onderhandelingen binnen de Europese Unie over de handel (ACTA), gepleit voor openbaring van bepaalde stukken. De geur van 'achterkamertjespolitiek' blijft te veel over dit soort handelen - en daarmee eveneens de handelingen - van de overheid hangen. Tevens pleit zij daarom voor een openbaarheidswaakhond, enigzins vergelijkbaar met de Nationale Ombudsman.

Het voorstel van Peters is enerzijds een reactie op de al veel verdergaande regelingen in onder meer het Verenigd Koninkrijk op dit terrein, waar een dergelijke Information Officer al sinds 2003 actief is. Zie de website van het ICO:

http://www.ico.gov.uk/

Juist vandaag kondigde premier Cameron aan nog weer een stapje verder te willen gaan in de openbaarheid van bestuur en het terugdringen van geheimhouding op departementsniveau, een belangrijk thema van de nieuwe regering. In een podcast was dit nieuws eerder in het weekend al aangekondigd.

http://www.number10.gov.uk/news/topstorynews/2010/05/government-data-to-be-opened-up-to-the-public-51211

Eerder dit jaar kwam ook de Europese Unie, een instelling die al jaren worstelt met rechtvaardiging naar de burger toe, met een sterk verbeterde eigen website. Sindsdien staan er bijvoorbeeld veel meer documenten online:

http://europa.eu/documentation/official-docs/index_en.htm

En dat niet alleen: dit geldt eveneens voor het historische gedeelte, het archief, ook al is de zoekfunctie voorlopig nog alleen in het Frans beschikbaar:

http://ec.europa.eu/historical_archives/index_en.htm

Vandaag kondigde de EU overigens een heuse digitale werkagenda aan voor de toekomst. Lees meer hierover:

http://www.consilium.europa.eu/showFocus.aspx?id=1&focusId=484&lang=en

En, voor wie er geen genoeg van kan krijgen (hoe wrang ook): de live videolink van de lekkende olie in de Golf van Mexico is onder druk van de Amerikaanse regering aan het bedrijf British Petroleum opgelegd bij wijze van publieke boetedoening. BP heeft een flink deel van zijn reguliere website inmiddels ingeruimd om te laten zien hoezeer het zijn best doet.

http://www.bp.com/bodycopyarticle.do?categoryId=1&contentId=7052055

De 'recht en bewijszoekende burger'

De vraag of Nederland inmiddels achterloopt bij de vernieuwde aandrang op transparantie van de overheid is misschien minder relevant, als wel het feit dat het ambtenarenjargon al weer enige jaren vol is van de zogenaamde 'recht en bewijszoekende burger'. Bekijk de 7e Ketelaarlezing van de directeur van het Algemeen Rijksarchief en Algemeen rijksarchivaris Martin Berendse getiteld 'Het Archief als Open Source':

http://www.youtube.com/watch?v=H8XJc9jQbKs

Menig studiezaalmedewerker zal overigens beamen dat zij een dergelijk iemand nog nooit aan de balie hebben gehad. Integendeel, dit soort mensen staan over het algemeen juist als lastig te boek. Het bekendste voorbeeld van een dergelijke burger is waarschijnlijk klokkenluider Fred Spijkers, iemand die zeker niet met open armen is tegemoet getreden door de overheid.
Woord en daad lijken in Nederland dus nog niet helemaal overeenkomstig als het om openbaarheid en transparantie gaat. En wat levert bovendien een Wob-verzoek op? Van die zwartgelakte documenten soms waar eigenlijk niets meer uit op te maken valt?



Verzoeken om openbaarheid, meestal van journalisten, en weigering tot inzage van stukken gaan bovendien relatief vaak over het Koningshuis en dan schiet bijna iedereen onmiddellijk in een spagaat. Het is een interessante vraag op dit punt of Nederland zonder een koningshuis verder zou in zijn ontwikkeling op het gebied van transparantie.

Privacywatch: deel 3

Nederland

Op donderdag 21 mei verscheen een rapport van het Rathenau Instituut, ingesteld namens het Ministerie van Onderwijs ten behoeve van onderzoek en debat over wetenschap en technologie, over het beheer van de digitale identiteit getiteld Check in / Check uit. De digitalisering van de openbare ruimte. Lees het persbericht:

http://www.rathenau.nl/nieuws/nieuwsberichten/2010/05/ov-chipkaart-de-tomtom-google-streetview-big-brothers-of-little-sisters.html

Volgens sommige aanwezigen bij de boekpresentatie gaat het om louter om onschuldige bedrijfsinformatiesystemen die (ook) ten gunste van de reiziger zijn; enige zorg om privacy is volgens hen 'spastisch' en ondertussen moet er vooral worden doorgegaan. Anderen zien niet één Big Brother, maar vele little sisters - dit vanwege de privatisering, met als gevolg dat de overheid de greep verliest.

Eerder die week werd in de Tweede Kamer de introductie van de OV chipkaart weer eens behandeld. De veilige opslag van gegevens, ondere andere het bewaren van de reisgegevens voor een periode van 7 jaar (ten behoeve van politie en justitie), was het onderwerp van diverse moties. Kamerlid Aptroot (VVD) stelde oa. een bewaringstermijn van slechts 2 maanden voor, strenger zelfs dan het College Bescherming Persoonsgegevens. Lees het Kamerverslag van 19 mei:

http://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/verslagen/plenaire_vergadering_19_mei_2010.jsp

Diezelfde week was er ook al bezorgdheid over een datalek van de OV-site. Lees meer hierover:

http://webwereld.nl/nieuws/66024/groenlinks-eist-meldplicht-na-datalek-ov-site.html

'Vuilnisbakkenjournalistiek'

Het doorwroeten van de vuilniszakken van D66 politicus Alexander Pechtold en vice-premier Rouvoet(een stunt van het blad Binnenhof, een eenmalige uitgave van HP/De Tijd) bracht slechts een kleine mediastorm teweeg, maar geen schokkende gegevens die zijn campagne wellicht wat hadden kunnen opschudden. Als tegenreactie leegden enkele medewerkers van Propria Cures op hun beurt de vuilniszaken van journalist Jan Dijkgraaf. Qua journalistiek uiting, of wat daarvoor moet doorgaan, volgde het op het Telegraaf-interview met de enige overlevende van de Libië-ramp. Eventuele zorgen over de privacy, gingen in deze gevallen al gauw over de grenzen van de journalistiek. Lees de ingezonden brief van Henri Beunders in de NRC over riooljournalistiek:

http://www.nrc.nl/opinie/article2547192.ece



Engeland

In Engeland kondigde de nieuwe coalitieregering vorige week een indrukwekkend hervormingsprogramma aan, de grootste politieke hervormingen sinds 1832. Op het gebied van de privacy telt het een aantal opvallende speerpunten:

- er komt geen nieuwe identiteitskaart met essentiële gegevens over de houder (tegen dit project van Labour bestond maatschappijbrede kritiek)
- er komt geen nieuw biometrisch paspoort
- er komen strengere regels voor de vele bewakingscamera's op straat, in het openbaar vervoer en elders [Engeland heeft de dichtste bewakingscamera's ter wereld]
- DNA profielen van verdachten die door de politie worden aangehouden maar niet schuldig worden bevonden, zullen niet worden bewaard
- scholen mogen niet langer zonder toestemming van de ouders vingerafdrukken van kinderen afnemen

Dit alles in een poging het individu zijn vrijheid terug te geven. Engelsen geven hoog op van hun civil liberties en voelen zich ongemakkelijk met de opkomst de afgelopen jaren van de 'nanny-state' (zoals men Big brother meestal aanduidt), de alziende en regulerende staat. Nieuws over de voorstellen was al een week eerder uitgelekt en geeft wat meer toelichting op de achtergronden van de diverse projecten:

http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/politics/election_2010/8679072.stm

In de Queens Speech, de 56e troonrede van de huidige koningin, van gisteren werd dan ook een Freedom (Great Repeal) Bill aangekondigd naast o.a. nog een Identity Documents Bill.

Privacy wereldwijd

Na problemen met censuur in China eerder dit jaar, zit Google opnieuw in de problemen - ditmaal in Europa, waar de autoriteiten toch al geen groot liefhebber zijn van het Amerikaanse bedrijf.
Google maakte bekend 'per ongeluk' data te hebben bewaard van particuliere draadloze netwerken tijdens opnamen voor Google Streetview. De opnamen zelf hebben tot diverse ludieke acties geleid, waaronder een Engels dorpje dat de toegang weigerde, maar ook rechtszaken wegens herkenbare personages op filmbeeld.

http://www.businessweek.com/news/2010-05-18/google-faces-german-deadline-on-street-view-data-update1-.html

De grootse social networking site Facebook (400 miljoen gebruikers) staat op het punt zijn privacy-regelgeving aan te passen: het moet stukken eenvoudiger worden persoonlijke gegevens te beschermen. Facebook is inmiddels een belangrijke leverancier van gegevens geworden aan externe, commerciële partijen. Na een barrage van klachten en crisisbesprekingen, is het bedrijf eindelijk overstag gegaan nadat het in december 2009 al een halfhartige poging had gedaan. In de praktijk bleek het echter veels te moeilijk om gegevens afgeschermd te houden.

http://news.bbc.co.uk/2/hi/technology/10167143.stm


Themafilms: 'Onze hele wereld ligt opgeslagen in computers'



En, terwijl ik dit schrijf, kijk ik naar The Net (1995): de actiethriller is al langer onder ons, maar dit is een van de eerste films over wat er allemaal fout kan gaan met iemands digitale identiteit. In 1998 volgde onder andere Enemy of the State.



In 2002 verscheen de eerste film in The Bourne Identity trilogie. Voor andere voorbeelden, houd ik mij aanbevolen.

Het drama van de Britse verkiezingen in 2010

In Engeland is het al 4 dagen hoog politiek drama; vandaag nog meer dan in het afgelopen weekend. En nee, de verkiezingen zijn er al geweest: die waren op donderdag 6 mei. Met de meest vreemde uitslag sinds decennia. In feite waren er alleen maar verliezers, en geen winnaars.

De verkiezingen - in Engeland altijd beperkt tot ongeveer 1 maand campagne voeren - gingen zelfs redelijk ongemerkt voorbij. Volgens kenners was er sprake van 'a bloodless campaign'. Met weinig of geen gedenkwaardige momenten (een vice-premier bv. die met een kiezer op de vuist gaat, zoals John Prescott deed in 2007) of rellen. Bekijk de vuistslag van Prescott:

http://www.youtube.com/watch?v=5XTiI1e-wVc

De enige rel die er was (premier Gordon Brown die een vrouw achteraf onheus bejegende), werd in belangrijke mate door de media zelf geregisseerd. Pas op het allerlaatst, tijdens de verkiezingsdag, ging het nog bijna mis met Nigel Farrage (leider van UKIP) toen zijn vliegtuigje bij het opstijgen crashte. De resulterende foto is beslist spectaculair.



De verkiezingen bestonden achteraf gezien eigenlijk alleen uit drie televisiedebatten - een noviteit overigens in de Britse politiek. Televisiedebatten zijn in vele landen al decennia gemeengoed. De oorsprong ervan ligt bij vier dergelijke debatten tussen de twee Amerikaanse presidentskandidaten, Nixon en Kennedy, uit 1960. Omdat Nixon vlak voor de opnamen ziek was geweest, zag hij er letterlijk beroerd uit in het eerste debat. Maar de toon was daarmee wel meteen gezet.

Achteraf wordt de toezegging van televisiedebatten door Labour, waar lang over is gesteggeld tussen Labour en de Conservatieven, en de toevoeging van de Liberalen als een grote fout gezien van beide partijen omdat zij een nieuwe ster creërde in de persoon van de leider van de Liberalen: Nick Clegg (geb. 1967). Zo was 'Cleggmania' geboren, eigenlijk bij gebrek aan beter.
Nick Clegg was tot dan toe de grote onbekende onder de Britse kiezers. Plotseling leek hij het redelijke (en jonge) alternatief, tegenover de mastodonten van de oude partijpolitiek. Clegg heeft overigens een Nederlandse moeder en spreekt ook vloeiend Nederlands, naast Frans, Duits en Spaans (mogelijk alleen iets minder vloeiend).

En sinds de verkiezingen houdt hij de gemoederen nog altijd bezig, want hij is nu de kingmaker (de positie die hij volgens eigen zeggen beslist niet wilde). Omdat geen van de partijen een absolute meerderheid heeft moeten er (eerst) coalitiebesprekingen plaatsvinden; dit gebeurde voor het laatst in 1974.
Ditmaal waren de topambtenaren, die dezer dagen ongekende macht hebben omdat er feitelijk niet wordt geregeerd, beter voorbereid inclusief heuse rollenspellen. Maar, wellicht nog opvallender, is dat men zich hierin in niet onbelangrijke mate laat leiden door een 36 jaar oud memorandum van een van de aanwezigen destijds: Robert Armstrong.

Lees dit document:
http://www.margaretthatcher.org/document/E39D78DE7FBF4C7583FDFC8F7A029D42.pdf

Er zijn nu in essentie vier mogelijkheden:

- formele coalitie van Con./Lib.
- zgn. 'Progressive Coalition' van Lab./Lib.(ook wel Alliance of the Losers genoemd)
- minderheidsregering Con. ('confidence and supply deal' - een soort hoofdlijnenakkoord)
- minderheidsregering Con. (go it alone: vote by vote)

Op vrijdagmorgen 7 mei verklaarde Clegg dat het initiatief bij de grootste partij lag: de Conservatieven dus. Die moesten volgens hem in elk geval in de gelegenheid te worden gesteld om een regering te vormen. Hun leider, David Cameron, verklaarde vervolgens bereid te zijn tot 'a big, open, and comprehensive offer' aan de Liberalen. Sindsdien zijn de beide partijen in besprekingen.
Ondertussen verklaarde Brown de uitkomst hiervan af te wachten en tegelijk open te staan voor besprekingen. Weliswaar staand op een zijpodium, is hij de feitelijke premier die voor stabiliteit moet zorgen.
Wel stond hem het tussentijdse alternatief voorhanden om af te treden. Dat hij dat niet deed, werd door veel media (die zich openlijk grotendeels achter de Conservatieven scharen) gezien als het onvermogen van Brown in te zien hoe impopulair hij eigenlijk is. En natuurlijk tevens als een blokkade richting de Conservatieven. Brown is constitutioneel echter de PM totdat er een stemming tegen hem is in het parlement. De Conservatieven zien hem daarentegen vooral als 'unelected PM' vanwege de interne partijopvolging (opvolger van Tony Blair) en nu ook nog eens zonder een mandaat van de kiezers.

Tot vanavond leek het op een 'arrangement' (3e optie) tussen Con./Lib. uit te draaien. Maar om zes uur veranderde alles toen Brown plotseling zijn aftreden als partijleider aankondigde plus bekend maakte dat Clegg had gevraagd formele onderhandelingen met Labour aan te gaan. Een hele sluwe zet van de "Iron Chancellor" ook want zo kan Brown mogelijk nog maximaal tot het najaar aanblijven om alles te overzien.
Het was bekend dat Clegg hoe dan ook niet met Brown verder wilde (hoezo geen kingmaker?). In de loop van de dag was al duidelijk geworden dat er gedurende het weekend geheime gesprekken met Labour waren gevoerd onder leiding van Lord Peter Mandelson, min of meer de uitvinder van New Labour.

Sinds deze aankondiging is het politieke spectrum compleet veranderd. Binnen enkele uren, verklaarden de Conservatieven alsnog bereid te zijn tot een referendum over kieshervormingen (een principieel punt van de Liberalen) en een coalitie met hen te willen. Tegelijkertijd mogen zij zich enigszins verraden voelen over de geheime gesprekken en nu dus onderhandelingen met Labour.
Het grote opbieden van beide partijen tegen elkaar is daarmee begonnen. Uiteindelijk is het aan het politieke instinct van Nick Clegg en diens partij om te kiezen. Een keuze voor Labour, zou de politieke verhoudingen in Groot-Brittannië op de langere termijn diepgaand veranderen aangezien het huidige kiesstelsel (voor het laatst hervormd halverwege de 19e eeuw) dan op de schop gaat.

Uiterlijk op 25 mei is er duidelijkheid. Dan is de opening van het nieuwe parlement, met de zogenaamde Queens Speech. Hierin zal dan Labour - de huidige, rechtsgeldige regering - haar nieuwe regeringsplannen ontvouwen. Vervolgens zal dan bij de stemming daarover in het Lagerhuis duidelijk worden hoe de parlementaire verhoudingen precies liggen. Wordt Labour gedoogd, en zo ja door wie, of worden de plannen door een meerderheid (geleid door de Conservatieven) weggestemd? 'He who commands a majority, shall assume the premiership'.
Zo ver zijn we nog lang niet. De uitkomst op de korte termijn lijkt hoe dan ook een coalitie te zijn, voor het eerst in zeventig jaar. En de uitkomst op de middellange termijn staat eigenlijk ook al wel vast: binnen 1-2 jaar nieuwe verkiezingen. Want met deze uitslag, kan geen van de politieke partijen eigenlijk goed leven.