Jaren tachtig
Thatcher is in hoofdzaak voor velen onlosmakelijk verbonden met de jaren tachtig; zij was premier van 1979 tot 1990. Tegelijk is zij daarmee synoniem voor een tijdperk en een hele opgroeiende generatie, waaronder ikzelf; zelden loopt de geschiedenis zo synchroon met één persoon.
Engeland was in de loop van de jaren zeventig op allerlei fronten (sociaal, economisch, financieel, cultureel) vastgelopen; volgens sommigen was het zelfs 'a failed state' geworden. Thatcher zag in radicale hervormingen d.m.v. introductie van de vrije markt en privatisering de oplossing. Dit betekende tevens een grote breuk met de door premier Attlee opgebouwde, naoorlogse welvaartsstaat.
Met behulp van soms radicale maatregelen haalde Thatcher Groot-Brittannië uit een diep dal: 'she put the Great back into Britain'. Tegelijk richtte zij ook veel schade aan, met name op sociaal vlak. Ze stopte weliswaar het verval in het land, maar dit betekende onder meer het einde van de mijnwerkers en de macht van de vakbonden.
Het protest zou zich, behalve in eerste instantie op straat (hevige rellen), in de loop van de jaren tachtig steeds meer op cultureel vlak uitten: in komedie (o.a. Spitting Image) en muziek (b.v. The Smiths, notabene de favoriete muziek van huidig premier Cameron - zeer tot hun ongenoegen overigens).
Iron Lady
Thatcher nam aldus het voortouw in de gedeeltelijke ontbinding van de staat, liberalisering van het marktwezen en de individualisering van het land. Ook op de wereldpolitiek zou ze op tenminste drie terreinen grote invloed uitoefenen.
Allereerst door niet toe te geven aan de verovering van de Falkland-eilanden door Argentinië in 1982 en een invasie aan de andere kant van de wereld te ondernemen tegen de adviezen van talrijke experts in. Het was een riskante onderneming die haar had kunnen maken of breken.
 |
| 'Thatcher on patrol'. |
Haar voorganger had in 1973 Groot-Brittannië eindelijk de Europese Unie ingeloosd. Thatcher - en haar handtas - probeerden vervolgens aan de onderhandelingstafel met succes de nodige compensatie te krijgen. Vrouwelijke charme (waar bijvoorbeeld de Franse president Mitterrand gevoelig voor was, maar ook ministeriële collega's) en een ijzeren wil deden vervolgens de rest. De term 'handbagging' werd in het engels synoniem voor intimideren. Een van haar handtassen werd overigens in 2011 geveild voor 28.000 euro.
In de derde plaats was ze de eerste buitenlandse politicus die meende zaken te kunnen doen met de Russische leider Gorbatsjov in diens poging de Sovet-Unie te hervormen. Daarmee gaf ze, deels via haar grote bewonderaar Ronald Reagan, mede de aanstoot tot het beëindigen van de Koude Oorlog. De term 'Iron Lady' kreeg ze overigens al in 1976 van de Russische staatsmedia vanwege haar anti-communisme.
Imago
De kruideniersdochter Hilda Margaret Roberts uit Grantham had als vrouw vele vooroordelen te overwinnen in het naoorlogse, klassebewuste Engeland. Het pad naar het premierschap was, eerst als parlementariër (sinds 1959) en vervolgens als partijleider (vanaf 1975), allesbehalve eenvoudig temidden van louter grijze pakken. Voor alle duidelijkheid: Thatcher was in de eerste plaats een carrièrevrouw en geen feminist.
Als minister mislukte ze min of meer en partijleider werd ze dan ook tot veler verrassing; binnen de conservatieve partij zou haar dit nog lang worden nagedragen. Haar plaats in de geschiedenis was desondanks eigenlijk al geschreven toen de hoofdfilm nog moest beginnen.
Zelf zei ze vooral veel geleerd te hebben van de boekhouding (en de winkel) van haar vader. Die gaf haar als methodist tevens diens wilskracht, werklust en doorzettingsvermogen mee. Om uiteindelijk beter over te komen werd in de verkiezingscampagne van 1979 hard gewerkt aan haar imago (die dus niet vanzelf kwam), zoals de styling van haar haar dat een opvallende gelijkenis vertoont met die van koningin Beatrix.
Allure en kracht was wat Thatcher voortaan uitstraalde. Haar stijl van leiderschap was daarentegen van nature agressief; vele mannen voelden zich geïntimideerd door haar. Thatcher bleek ook opvallend sterk in retoriek met befaamde uitspraken als 'You turn if you want to. This lady is not for turning'.
Dit imago werd enigszins onderuit gehaald door de ietwat merkwaardige rol die haar familie op de achtergrond speelde: haar ietwat sullige echtgenoot Dennis Thatcher, een succesvol zakenman, en haar steun en toeverlaat; en haar zoon Mark en dochter Carol. Beide kinderen rebelleerden min of meer tegen hun moeder en haalden vooral in negatieve zin de krantenkoppen.
Thatcherisme
Ook zelf raakte ze steeds meer overtuigd van haar plaats in de geschiedenis. Ze bleef hierdoor in de eerste plaats te lang aan als premier, wat haar ondergang in 1990 nog tragischer maakte. Vervolgens werd zij jarenlang door haar eigen partij genegeerd en doodgezwegen.
In hoeverre het Thatcherisme daadwerkelijk een volwaardige vrije markt-ideologie vertegenwoordigde, daarover is het laatste woord nog niet geschreven. Het begon in ieder geval als monetarisme en eindigde sterk anti-Europees. Haar politieke memoires Mijn jaren in Downing Street (1995) behoren binnen dat genre overigens tot de meest leesbare. Ondertussen werd ook de Thatcher Foundation in het leven geroepen.
Naast enkele lofwaardige doelstellingen liet zij zich in de opzet van haar nalatenschap vooral inspireren door de presidentiële bibliotheken van Amerikaanse oud-presidenten. Het instituut werd daarmee steeds meer een documentatiecentrum in de bredere zin van het woord.
In 2003 bracht zij haar persoonlijk archief erin onder. Daarbij ligt sterk de nadruk op digitalisering, waarmee ze tot op het laatst nieuwe paden betrad: geen staatsman kunnen wij zo op de voet volgen. Nog maar enkele weken geleden werden documenten inzake de Falkland-oorlog vrijgegeven waaruit blijkt dat Thatcher lang niet altijd zo zeker van haar zaak was.
 |
| Thatcher op de sofa met een van de fameuze 'red boxes' aan haar voeten. |
Geen opmerkingen:
Een reactie posten