Tradities Prinsjesdag: het koffertje

Er was zowaar tijd voor enige historie vandaag tijdens de presentatie door minister Dijsselbloem van de begroting van de rijksoverheid voor 2014. Zo vertelde hij aan het einde dat de presentatie d.m.v. het koffertje dateert van 1946.

Het koffertje

De traditie van het koffertje is in Nederland begonnen door minister Piet Lieftinck. Deze wilde de eerste naoorlogse begroting in stijl aanbieden aan de Tweede Kamer. Daarbij werd qua presentatie gekeken naar de Britse traditie: hier gebeurde het presenteren van de begroting al jaren d.m.v. een rood koffertje. Minister Lieftinck zou daarom in 1946 hebben gezegd: ,,Ik ga een traditie in het leven roepen."

Eerste exemplaar

Het oorspronkelijke koffertje, dat overigens meer weg heeft van een valies, is in 1946 aangeschaft en heeft tot 1963 dienst gedaan.
Het zogeheten koffertje van Lieftinck is chocoladebruin van kleur, draagt als opschrift 'Derde Dinsdag in September' en is gemaakt van vulcan-fiber. De koffer werd voor een paar gulden gekocht bij leerhandel Van de Broek op de Laan van Meerdervoort in Den Haag. Op het eenvoudige koffertje werden vervolgens letters van goud papier geplakt.

Minister P. Lieftinck met het koffertje in 1946.

Het koffertje heeft als enige doel het transport van de Miljoenennota naar de Ridderzaal, voor de latere presentatie in de Tweede Kamer. Als zodanig is het de enige bagage die daar mee naar binnen mag.

Minister Hofstra

In 1957 brak minister van Financiën H.J. Hofstra met deze, inmiddels zogenaamde 'traditie'. De minister nam de rijksbegroting toen in zijn gewone aktetas mee naar de Tweede Kamer.
Mogelijk was dit een reflectie van de ernstige financieel-economische situatie van het land. Later werd gezegd dat hij er simpelweg geen zin in had gehad om het koffertje mee te slepen.

'Nu moet worden gezegd dat het koffertje van Lieftinck geen mooi koffertje was en dat het er nogal goedkoop uitzag. Het gerucht wil dan ook, dat de heer Hofstra er niet veel voor voelde met een namaak-koffertje over straat te moeten, maar dat hij het ter wille van de bestedingsbeperking ook niet over zijn hart heeft kunnen verkrijgen, een exemplaar van echt leer aan te laten schaffen. Zijn oude tas deed het nog best - en zij gaf aan deze begroting van de bestedingsbeperking nog een extra steuntje mee!

Grap

Enkele weken later meldde een Haags dagblad (die het bericht had overgenomen uit 'Contact', gemeenteblad van Kerk en Wereld) dat het koffertje zou zijn verkocht voor een zacht prijsje vanwege de lege schatkist aan een dominee. Die zou er 20 bijbels in vervoeren voor zijn catechisatielessen. Dit bleek om een goede grap te gaan.

Studenten

Een groep studenten uit Amsterdam van het dispuutgezelschap ,,Beets" vond dit niet kunnen en bood daarom een nieuw koffertje aan onder het motto ,,Traditie, Excellentie".
Op donderdagmorgen 17 oktober 1957 meldden zij zich bij het Ministerie van Financiën, keurig in slipjas en hoge hoed, en werden door de minister in zijn werkkamer ontvangen. Het koffertje werd dankbaar in ontvangst genomen. Dat (tweede) exemplaar is verdwenen. Boze tongen beweerden later dat dit studentenkoffertje door Hofstra zou zijn meegenomen bij zijn overstap naar scheepswerf Verolme.
Een jaar later nam de minister daarom het gewone koffertje maar weer mee.

Nieuw exemplaar

In 1964 deed de Staatsdrukkerij en Uitgeverij een nieuw koffertje cadeau t.g.v. haar 150-jarig bestaan. Men vond dat het huidige koffertje 'voor zo'n belangrijk staatsstuk niet waardig en stijlvol genoeg' was. Dat afgedankte exemplaar verdween naar het Belastingmuseum (waar het helaas niet op de website figureert).
Het nieuwe koffertje werd qua model een soort attachékoffer van degelijk kalfsperkament, versierd met 's lands wapen en de letters ,,Derde dinsdag in september". Van binnen is het perkament gevoerd met blauw (Nassau-blauw, om precies te zijn) satijn.
De aanbieding vond plaats op maandag 14 september voor gebruik door minister Witteveen de volgende dag nadat het koffertje enkele dagen eerder aan de koningin was getoond.

Miljoenennota: digitale tijdperk

Het koffertje bevat in essentie de Miljoenennota en een stapel verschillende stukken van de rijksbegroting. Deze worden, feestelijk voorzien van een oranje lint, via de bode aan de Kamervoorzitter aangeboden. De hele rijksbegroting past overigens al decennia als zodanig niet meer in het koffertje.
Minister Zalm (altijd in voor een grap) toverde in 1999 een kleiner koffertje uit de Derde-Dinsdagkoffer tevoorschijn met daarin een cd-rom met de hele rijksbegroting er op.

In 2012 presenteerde minister De Jager de Miljoenennota voor het eerst op een Tablet/iPad, met daarop een speciale Prinsjesdag-app waarin de Prinsjesdagstukken zijn opgenomen. Dit zou als een soort symbool moeten gelden voor de komende besparingen: het zou 10.000 kilo papieren drukwerk schelen.

De stukken zijn tegenwoordig à la minute beschikbaar via de Rijksfinanciën app en op rijksoverheid.nl als duidelijk voorbeeld van de digitale overheid. Minister Dijsselbloem presenteerde daarom in 2013 het originele papieren exemplaar bij wijze van collector's item.

Erfgoed: tradities Prinsjesdag

De aanbieding van de Miljoenennota en bijbehorende begrotingsstukken per koffertje behoort inmiddels tot de tradities van Prinsjesdag, samen met de Koninklijke rijtoer per Gouden Koets, de Troonrede in de Ridderzaal - naast meer recent de hoedjesparade en het voortijdig 'lekken' van de Miljoenennota.
Het eerste koffertje van Lieftinck was een toonbeeld van (naoorlogse) Nederlandse vlijt en zuinigheid. Permanente tentoonstelling in het Rijksmuseum zou daarom wellicht niet misstaan of in ieder geval een prominentere plaats in het huidige.

Bronnen

De Tijd 15-09-1949
Leeuwarder Courant 18-09-1957; 05-09-1964
Friese koerier 18-09-1957; 18-10-1957
Het vrije volk 08-10-1957; 17-09-1987
Limburgsch dagblad 05-09-1964

.