Wanneer is een vals paspoort echt? Of een authentiek document vals?

Afgelopen weekend werd bekend dat de Belgische koninklijke familie al heel lang op valse paspoorten reist. Inmiddels is er een intern onderzoek gestart door de minister van Buitenlandse Zaken, die zegt van niks te weten.

Onthulling

Oud-minister van Buitenlandse Zaken Marc Eyskens gaf dit desgevraagd toe in het VTM-programma Royalty. 'Het gaat om officiële documenten, uitgereikt door het ministerie van Buitenlandse Zaken, maar met valse namen.' De valse paspoorten moesten het de leden van de koninklijke familie makkelijker maken om discreet en veilig te reizen.

Privacy

Koning Filip zou soms de naam Philippe Dermulle hebben gebruikt uit veiligheidsoverwegingen en voor de discretie. De Belgische koningen passen de truc al langer toe, volgens royaltywatcher Thierry Debels:

"De koninklijke familie gebruikt heel veel schuilnamen: we hebben Paelinck - de verwijzing is eenvoudig, Paelinck was de leraar Nederlands van de jonge Boudewijn. Le Grand verwijzend naar het feit dat Albert een grote jongen was, Lamiroy was de naam van Boudewijn, vriend van de koning misschien, vaak zit er knipogen in van de familie."

Authenticiteit?

Eyskens nuanceerde nadien de zaak enigszins.

"Het ministerie van Buitenlandse Zaken levert nooit valse paspoorten af. Wat wel gebeurt in uitzonderlijke omstandigheden is het tijdelijk toekennen van een incognito paspoort ten einde de privacy van de betrokken persoon te beschermen. Maar dit heeft niets te maken met vervalsingen. Het authentieke paspoort blijft bestaan als enig geldig document."

Vervalsingen?

Volgens de oud-minister gaat het dus niet om vervalsingen of nagemaakte documenten, zoals VTM beweert, maar eerder om het 'verborgen houden' van de identiteit. Het was meestal een intieme medewerker (of een kabinetschef of grootmaarschalk) van de koning die zich daarmee bezighield', aldus Eyskens.

'Dat zijn uiteraard geen echte paspoorten, dat is een soort vervalsing objectief gezien maar het is natuurlijk ook een beetje infantiel.'

Eyskens heeft het woord 'vervalsingen', zoals zondag oorspronkelijk gebezigd, dan ook inmiddels ingetrokken.

Valse paspoorten fabricage te Parijs, 1939. Bron: Geheugen van Nederland.

Dubbele paspoorten?

Om de kwestie nog ingewikkelder te maken: volgens persbureau Belga werden er dubbele paspoorten gemaakt en er zijn 'andere' nagemaakte documenten in het spel.
Een 'dubbel paspoort' betekent over het algemeen toch iets anders, namelijk twee paspoorten oftewel een dubbele nationaliteit. Daar is ook in Nederland, mede namens de PVV, herhaaldelijk gedoe over geweest. Sinds 2012 moet een buitenlander die een Nederlands paspoort wil zijn tweede nationaliteit daarom opgeven.

Buitenlandse Zaken

De 'valse paspoorten' worden verstrekt door het ministerie van Buitenlandse Zaken maar die wilden dit in eerste instantie niet bevestigen. 'Op de paspoorten die wij uitreiken wordt de naam vermeld die ons door de officiële instanties wordt doorgegeven', aldus een woordvoerder. Let wel: dus niet per se de officiële persoonsnaam.

Bedrog?

BuZa heeft desondanks de praktijk inmiddels bevestigd en nadere tekst en uitleg gegeven.

"Het zijn geen valse paspoorten, maar authentieke paspoorten, waarin een schuilnaam wordt gebruikt".

Buitenlandse Zaken hamert erop dat de paspoorten met schuilnamen enkel bedoeld zijn om de "privacy en veiligheid" van de koninklijke familie te waarborgen. De bewuste paspoorten worden ook enkel gebruikt voor privéreizen, niet voor officiële reizen.

Volgens Buitenlandse Zaken is er dan ook geen sprake van "bedrog". De dienst zegt ook dat het voor elk gebruik van een paspoort met een schuilnaam over "een gedetailleerd en gedocumenteerd dossier" beschikt.

Praktijk verleden tijd?

De praktijk zou vooral uit het verleden stammen en al meer dan 100 jaar worden toegepast. Eyskens opperde dat de hele kwestie van beveiliging van leden van de koninklijke familie inmiddels sterk geëvolueerd is en het gebruik van valse paspoorten daardoor - waarschijnlijk - verleden tijd is.
Het idee als zouden zij 'paspoorten op bestelling' krijgen vindt hij dan ook niet correct: ook destijds werd er karig mee omgesprongen. Het Belgisch paleis kan ondertussen niet zeggen of er ook nu nog paspoorten met schuilnamen gemaakt worden.

Schuilnaam Oranjes

Een en ander roept onmiddellijk de vraag op: hoe zit dat eigenlijk met de Oranjes? Dat zij schuilnamen gebruiken, zoals W.A. van Buren voor Willem-Alexander, is al langer bekend. De achternaam Van Buren (afkomstig van de titel graaf van Buren) is bij gelegenheid overigens door meerdere leden van de koninklijke familie gebruikt.
Of deze - of een andere alias - ook op tweede (of dubbele) paspoorten voorkomt, is vooralsnog onbekend.

Dubbele nationaliteit

Koningin Beatrix zou op grond van een wet uit 1705 omtrent erfrecht de Britse nationaliteit kunnen hebben. Maar het bestaan van een dubbel paspoort werd in 2009 namens de regering voor haar ontkend.
Koningin Máxima heeft wel een dubbele nationaliteit aangezien zij de Argentijnse niet kan opgeven, ook al gingen daarvoor wel stemmen op in 2007. In 2013 vond bijna de helft van de Nederlanders dat zij voor de kroning de Argentijse nationaliteit diende op te geven.
Zowel prins Bernhard als prins Claus werden destijds genaturaliseerd, ruim voordat zij als prins-gemaal op de troon belandden.