Onthullingen van diplomaten (2)

Het Duitse ministerie van Buitenlandse Zaken is recent diep door het stof gegaan. In opdracht van de eigen dienst is uitvoerig, onafhankelijk onderzoek gepleegd door een commissie van vijf professoren naar de houding ten opzichte van de joden tussen 1933-1945.

In de aanloop naar en gedurende de Tweede Wereldoorlog blijkt men veel systematischer te hebben meegewerkt aan het nazi-regime en dus de vernietiging van de joden dan tot nog toe was gedacht (of voorgesteld). De dienst was bovenal een goed functionerende en sterk meegaande bureaucratie; weerstand was dan ook uitzonderlijk. Hoe radicaler de politiek, hoe sterker de inzet van de dienst zo blijkt. De Duitse onderzoekers nemen zelfs het woord 'criminele organisatie' in de mond.

De resultaten van het onderzoek getiteld Das Amt und die Vergangenheit zullen in ieder geval verplichte stof vormen voor (aspirant-)medewerkers. Lees de rede van huidig minister Westerwelle of het persbericht over de presentatie.

Het zou, uit dat oogpunt nog bevorderlijker zijn geweest indien de studie ook (digitaal) vrij toegankelijk zou zijn en niet alleen in ouderwetse boekvorm te laten verschijnen. Of wellicht een selectie van cruciale documenten in plaats van één schamel document, zoals nu het geval is. Bekijk de website van de uitgever (met inhoudsopgave en de inleiding van het boek).

Als archiefinstelling lijkt het ministerie daarmee hoe dan ook eenzelfde professionele trots te tonen als haar Nederlandse tegenhanger, met uitgebreide zorg voor het historische archiefdeel. Bekijk de historische sectie.

Vergangenheitsbewältigung

Duitsland is al decennia in de ban van de zogeheten Vergangenheitsbewältigung. De schuldvraag over de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust in het bijzonder vormt nog immer leidraad bij veel maatschappelijke issues; de inzet van het leger, opvang van migranten, houding tot Europa etc. Duitsland heeft op exemplarische wijze, meer dan enige andere natie, aan zelfanalyse gedaan tot op het punt dat de geschiedenis het land soms in een wurggreep houdt.

Gevluchte nazi's

Helaas kan het nieuws op dit front voor Duitsland eigenlijk alleen maar slecht nieuws zijn, ook al gaat dat soms buiten haar medeweten om. Zo maakte de New York Times onlangs bekend dat het beslag heeft weten te leggen op een ongeredigeerd rapport over de pogingen van het Amerikaanse ministerie van Justitie om gevluchte nazi's te vervolgen. Het bewuste rapport is later zwaar gecensureerd, zo blijkt uit een onderlinge vergelijking met de wel geopenbaarde versie.
Nazi-functionarisen, althans sommige, waren gewilde personen. En dan niet zozeer vanwege hun foute verleden maar wegens hun bijzondere kennis. Bekend is onder meer hoe het Amerikaanse ruimtevaartprogramma niet zonder Wernher von Braun en diens kennis over rakettechnologie zou kunnen zijn begonnen. Maar er waren er nog veel meer.
Lees het oorspronkelijke rapport over de werkzaamheden van de Office of Special Investigations.

Aanbevolen

De BBC-serie The Nazis. A Warning from History uit 1997. Integraal te bekijken via onderstaande link:
http://topdocumentaryfilms.com/the-nazis-a-warning-from-history/

Beeldtaal 2: de symboliek van oorlog

Ik kwam hierop omdat ik gisteravond keek naar de serie Apocalyps. De Tweede Wereldoorlog. Een werkelijk adembenemende serie, gevuld met grotendeels nieuw beeldmateriaal. De oorlog wordt op alle fronten gevolgd, maar vooral ook dicht bij de mensen gebracht. De beslissing om de zwart-witte archiefbeelden in te kleuren mag overigens opmerkelijk heten - een hint van geschiedvervalsing alvast, iets dat met beeld en geluid toch veel makkelijker valt te bewerkstelligen dan met papier.

Treffend was dit keer vooral om te zien hoe de Duitsers bij de inname van Frankrijk in 1940 dachten in termen van ontering. Het verlies in WOI en met name de wond van Versailles (vredesbesprekingen) zat echt zeer diep. Er werden in 1940 dan ook speciale diensten gehouden rond de grote herdenkingsmonumenten uit WOI, zoals bij Verdun, die werden gedrapeerd met grote hakenkruizen terwijl er voor de inname nauwelijks was gevochten.
Met name de regie rond de overgave te Compiègne, in de wagon die omgekeerd te Versailles gebruikt was, is bizar. Speciale cameraopstellingen, geluidsopnames: aan alles was gedacht in termen van propaganda. De wagon zou vervolgens naar Berlijn worden overgebracht en is aan het eind van WOII opgeblazen. De Fransen werd ook nog eens fikse herstelbetalingen opgelegd omdat zij zogenaamd begonnen waren. De Duitsers hadden aldus in hun ogen de schande van de geschiedenis uitgewist.

Zie de overgave: http://www.youtube.com/watch?v=GB8KaRBSZxA

Onwillekeurig deed een en ander mij denken aan het turfschip van Breda. De Staatse verovering van deze stad in 1590 met behulp van het turfschip leidde, behalve tot fikse bonussen voor de (militaire) deelnemers, oa. ook tot het opkopen van het scheepje door de staat. Dat werd vervolgens jarenlang onder een afdakje tentoongesteld op het Kasteelplein. Na de Spaanse belegering in 1624-25 van de stad, werd bij de uiteindelijke inname het scheepje verbrand. Evenzeer werden de muren van de Grote Kerk door de troepen volgekalkt. Deze leuzen werden vervolgens bij de Staatse inname in 1637 op hun beurt juist gedeeltelijk bewaard in opdracht van Frederik Hendrik als teken van zijn grootmoedigheid.

Hoe dan ook: volgende week dinsdagavond beslist kijken naar deel 3 op Canvas! Hoewel de uitkomst van WO II er niet speciaal anders door wordt, verandert onze perceptie ervan nog vrijwel dagelijks. Zie verder ook: http://www.ngc.tv/Programmes/wwii-apocalypse

De start

Al lang overwegen, maar vandaag pas begonnen door een andere stimulans: de cursus 23archiefdingen.nl. De opmaak van de site hoop ik in de komende weken verder op te leuken.

De hoofdbedoeling is om nieuws en berichtgeving over (Ned.) geschiedenis van enige context te voorzien in een soort van column. Omdat ik zowel historicus ben, als archivaris (in opleiding) hoop ik meer licht te kunnen werpen op beide kanten van het geschiedverhaal.

Natuurlijk zal in de thematiek een keuze worden gemaakt; tegelijkertijd zal het zeker niet alleen over eigen interesses gaan (zo heb ik over het algemeen weinig op met WO II, een van de onderwerpen van vandaag). En natuurlijk zo af en toe ook iets persoonlijks.

Eerst even terug naar het weekend en deel 2 van De troon, een kostuumdrama over de Oranjes. Na de ietwat lachwekkende beelden van het schapehoeden in deel 1 tijdens de jaren van ballingschap, nu de restauratie. Irritant vind ik vooral het weinig 19e-eeuwse taalgebruik (bv. "Laat maar liggen, jongens", tegen enkele lakeien) en het ontbreken van andere eigentijdse etiquette. Voor het feit dat de serie met een beperkt budget is gemaakt, vind ik de aankleding behoorlijk geslaagd. De voice-over daarentegen die het verhaal, waar met erg grote stappen doorheen wordt gegaan, aan elkaar moet verbinden is storend.

In het 8-uur journaal van vanavond een reportage over de 10-jaarlijkse census in de V.S.: hoe staat het eigenlijk in NL hiermee? Het CBS houdt alles nauwkeurig bij sinds de oprichting in 1899 (over de geschiedenis van het CBS staat overigens een merkwaardig filmpje op hun site:

http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/organisatie/geschiedenis/opening.htm).

Doen wij daarom soms niet meer aan volkstellingen? Jammer, want in bv. Engeland zijn de volkstellingen van de 19e eeuw een grote hit op historische en genealogische websites. Waarom niet ook bij ons meer ruchtbaarheid geven aan dit fenomeen?

Dat het verleden soms letterlijk voor het oprapen ligt, blijkt vandaag ook uit opmerkelijk nieuws uit Soest waar een wandelaar een bom uit WOII heeft gevonden op braakliggend terrein. Heeft die bom daar daadwerkelijk ruim 60 jaar in de openbare ruimte gelegen? Of is ie recent opgegraven? Of soms illegaal gedumpt door een landbouwer?

De nieuwsberichten laten dit aspect merkwaardig genoeg geheel achterwege, op zijn minst een gebrekkige vorm van nieuwgaring zou ik zeggen zonder welke dit - toch al korte - berichtje eigenlijk niet te begrijpen valt. Is NL deels dan toch nog het lege land van de 19e eeuw?