Summary
Historian Orlando Figes' important work on the history of Russia has been overshadowed by controversy in more recent years. The way he uses his source material is increasingly being criticized by several people and organizations.
Orlando Figes
Orlando Figes brak in 2002 door met zijn culturele geschiedenis van Rusland getiteld Natasha's Dance: A Cultural History of Russia. Daarvoor had hij al in 1996 Russian Revolution: A People's Tragedy geschreven, waarmee hij zijn reputatie als historicus met literaire flair had gevestigd.
Het internationale succes van Natasha's Dance werd in 2007 gevolgd door een boek over de Stalinterreur: The Whisperers: Private Life in Stalin's Russia. Het boek ging over de diepgaande invloed op het privé-en familieleven van gewone mensen tijdens deze periode van terreur, een erfenis van geheimzinnigheid die wellicht nog altijd wordt gevoeld in hedendaags Rusland.
In 2010 volgde een boek over de Krimoorlog, vaak wel omschreven als de eerste moderne oorlog. In Crimea: The Last Crusade beschouwt Figes het conflict op de Krim daarentegen als een laatste treffen tussen het christendom en het Ottomaanse rijk. Het werk van Figes is in vele talen vertaald.
Recensies
In april 2010 brak het schandaal dat Figes - onder de alias "Historian" en "Orlando-Birkbeck" - uiterst negatieve recensies schreef van boeken van zijn academische rivalen of concurrenten onder wie dr. Rachel Polonsky, prof. Robert Service en Kate Summerscale. Dit deed hij op de website van amazon.com, waar mensen hun eigen recensies van boeken kunnen schrijven. Niet alleen dat: tevens schreef hij lovende recensies van zijn eigen werk ('I hope he writes forever').
Nu is het op zich bekend hoe mensen soms proberen bv. hun eigen lemma's in Wikipedia te veranderen. Eerst werd nog de schijn opgehouden dat zijn vrouw achter de recensies zat: professor in de rechten Stephanie Palmer. En tussentijds werden brieven verstuurd met dreigende juridische taal naar de concurrentie. Al gauw moest deze leugen ook richting zijn advocaat, die eveneens was misleid, worden rechtgezet in een brief van 23 april 2010. Onduidelijke gezondheidsproblemen zouden achter de recensies schuilen.
Literair Londen had in tijden niet meer zo'n schandaal meegemaakt, ook al was er op dit punt sprake van een zekere traditie van hatelijke recensies onder pseudoniem. Als gevolg ondernamen Polonsky en Service juridische actie en Figes moest hen later een schadeloosstelling betalen. Figes ging tevens enige tijd met ziekteverlof.
Fluisteraars is "broddelwerk"
In de zomer van 2012 kwamen twee Amerikanen, Stephen F. Cohen en Petter Redaway (beide met wetenschappelijke credenties), met de beschuldiging in het blad The Nation dat Figes' werk over de Stalinterreur (in het Nederlands verschenen als Fluisteraars) barst van de fouten.
Dit zou hen zijn gebleken na een onderzoek waarom het boek nog niet in het Russisch was vertaald. Figes had tot dan toe beweerd dat dit werd geblokkeerd door het Kremlin c.q. Poetin. Volgens de Russische uitgeverij Corpus zat het boek echter vol met fouten, reden waarom het niet kon worden gepubliceerd. Dit kon worden afgeleid aan de hand van het gebruikte bronnenmateriaal.
Samenwerking
Figes had bij de totstandkoming van dit boek nauw samengewerkt met de organisatie Memorial die in de pers wisselend wordt omschreven als een mensenrechtenorganisatie (Historisch Nieuwsblad d.d. 20-06-2012) of historische organisatie (NRC d.d. 28-09-2012).
Figes betaalde deze organisatie voor het verrichten van onderzoek voor zijn werk: 'zij vlooiden voor Figes duizenden brieven, documenten en dagboeken door.' Aan de hand hiervan hield Figes meer dan duizend interviews met betrokkenen. Als historicus plaatste hij daarmee 'oral history' op een nieuw plan.
De twee Amerikanen citeren in hun artikel in The Nation een lid van Memorial, die per brief laat weten: ‘Velen van ons beschouwen Figes als een zeer middelmatige en incompetente bronnenonderzoeker, maar een energieke en getalenteerde zakenman. In de toekomst willen wij niet dat zijn naam met Memorial in verband wordt gebracht.’Dit laatste argument wordt overigens wel vaker gebruikt ter verdediging bij al te dikke en complexe boeken. In een recent interview in de NRC zegt Figes dat 'The Whisperers is een enorm veelomvattend, rommelig boek'. Daarmee lijkt hij impliciet toch wel te erkennen dat er toen e.e.a. is fout gegaan.
Figes zegt in een reactie dat ‘onbedoeld vergissingen in een zo dik en complex boek als Fluisteraars niet ongebruikelijk zijn’.
In een ander interview geeft hij tevens toe dat de totstandkoming van dat boek een mentale belasting voor hem betekende, wellicht mede gevoed door de materie van achterdocht en bedrog waarin hij zat ondergedompeld.
Memorial
Memorial heeft sinds de perestrojka een indrukwekkend archief opgebouwd over het stalinisme met materiaal afgestaan door tienduizenden mensen. Per regio probeert het tevens 'Books of Memory' op te zetten (inmiddels meer dan 50) waarin lijsten met namen van slachtoffers worden gepubliceerd (soms met foto), iets dat aanvankelijk (kort na de perestrojka) nog in de krant gebeurde.
Memorial streeft een zo volledig mogelijk onderzoek na naar de feiten achter de periode van politieke onderdrukking in de Sovjet Unie (1918-1956): de kampen, de begraafplaatsen etc.
Schrijf je me?
En nu ligt er dan alweer een nieuw boek van Figes in de schappen. Just send me a word is gebaseerd op een archiefvondst van Memorial; een illegale correspondentie tussen twee geliefden tussen de jaren 1946 en 1954. De liefdesbrieven noemt Figes zelf 'de grootste illegale postzak van de Goelag'. De brieven zaten in één van drie kisten die op een dag op het kantoor van Memorial arriveerden.
Het boek, in wezen een heroïsche liefdesroman, lijkt hard op weg een nieuwe bestseller te worden dat wederom geprezen wordt om zijn literaire kwaliteiten. Is Figes, kortom, een literator, historicus of gehaaide zakenman?
Ik denk dat Memorial veel tevredener was geweest als ik de interviews en brieven letterlijk had afgedrukt met academisch commentaar. Zo werken zij. Het zijn archivarissen. Maar dat zou niemand lezen. ...
Ik voel me persoonlijk verraden door Memorial. Ik heb lang met ze samengewerkt, ik heb veel geld voor ze ingezameld. Ik wil niet meer met ze werken.Die gevoelens zijn inmiddels geheel wederzijds!
Gerelateerde blogs:
Ayaan en de historicus
N.B.
Volgens mijn eigen metadata ben ik deze blog begonnen op 13 oktober 2010 (n.a.v. de fake-recensies)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten