Enige weken terug werd bekend dat het Rijksmuseum het moordwapen, waarmee in 2002 Pim Fortuyn op het Mediapark in Hilversum werd vermoord, graag tentoon wil stellen (als de deuren van het vernieuwde museum dan eindelijk opengaan in 2013).
Het leidde bij mij in de eerste plaats tot de gedachte of hiermee niet in feite de moordenaar (Volkert van der Graaf) belangrijker wordt gemaakt dan de vermoorde. Waarom kan men bijvoorbeeld niet volstaan met de lege kogelhulzen die, denk ik, toch wezenlijk meer zeggen dan het wapen an sich. Aangezien bekend is dat de aanslag met een 9 mm semi-automatische Star Firestar geschiedde, daarom voor de kleine schare trouwe lezers van deze blog alvast een primeur: dit krijgt u straks dus mogelijk te zien.
Context
Daarnaast kwam als archivaris de gedachte op dat hiermee het moordwapen als voorwerp uit de context van het strafdossier wordt gehaald, waartoe het wezenlijk behoort. Benieuwd dus of het Rijks straks, behalve het wapen, ook enige papieren documenten zal tonen - al zal dit vermoedelijk wel te ouderwets zijn. Het nieuws over de tentoonstellingsplannen heeft sindsdien voor de nodige ophef gezorgd.
Voor de dossiers rondom (moord)aanslagen lijken daarentegen toch wel bijzondere regels te gelden in het archiefwezen. Net zoals overigens de ene moord klaarblijkelijk de andere niet is. Voor de messen en andere attributen inzake de moord op Theo van Gogh heeft het Rijks namelijk geen interesse (over dat onderwerp heeft men tenslotte al een kunstwerk van Jeroen Henneman). Archivarissen daarentegen zullen juist hierin bijzonder geïnteresseerd zijn, met name vanwege de briefjes die op zijn borst waren gepind, een welhaast klassieke daad bekend uit menig detectiveverhaal.
Willem van Oranje
Of Nederland nu wel of geen traditie heeft daar waar het politieke moorden betreft zijn wat tegenstrijdige publicaties verschenen. Niek van Sas in De metamorfose van Nederland (2004) vindt van niet; de serie Nederland in 12 politieke moorden laat op dit punt al in de titel weinig twijfel bestaan.
Om de paar honderd jaar is het hier meestal wel raak. Bovendien zijn er ook nog onbekende (want mislukte) aanslagen: in de zeventiende eeuw bijvoorbeeld onder meer diverse op prins Maurits en eentje op de topdiplomaat Coenraad van Beuningen.
Vooral bekend is de bekentenis van Balthasar G. van de moord op Willem van Oranje uit 1584. Tevens is er het (openbare) sectierapport. Recente pogingen tot een forensische reconstructie van deze moord aan de hand van onder meer het kogelgat in het Prinsenhof te Delft, kwamen tot een definitieve (?) conclusie in het programma Blauw Bloed. De burgemeester van de stad weigerde overigens opening van het graf om sectie te doen op het lichaam van de vader des vaderlands. Zie verder onder meer:
http://www.kb.nl/dossiers/moordwillemvanoranje/index.html
http://www.refdag.nl/nieuws/reconstructie_moord_op_willem_van_oranje_1_355849
Mystificatie: John F. Kennedy
Het niet-openbaar maken van documenten draagt in essentie alleen maar bij aan de mystificatie van de geschiedenis en de rol van sommige personen in het bijzonder, al dan niet bewust. Neem bijvoorbeeld de moord op John F. Kennedy. De hele wereld was in 1963 getuige van zijn moord in Dallas, Texas dankzij de zogeheten Zapruder-film, een amateurfilmpje van Abraham Zapruder. Zapruder verkocht de publicatierechten aan Time Life, waarna het filmpje aldaar in een kluis verdween. Nadien zijn er overigens talloze kopiën van gemaakt voor verschillende doeleinden.
De moordaanslag wordt nog altijd "het meest gedeelde moment" van de mensheid in de 20e eeuw genoemd, gevolgd door de maanlanding in 1969. Op de beelden van de film zijn de gevolgen van de aanslag goed te zien: eerst het in elkaar krimpen van de president wanneer hij geraakt wordt door kogels in zijn borst, gevolgd door het achterover klappen van zijn hoofd waarna Jackie Kennedy vertwijfeld probeert 'iets' van de achterkap van de limousine te pakken.
Het gaat wellicht wat ver om te zeggen dat alle feiten rondom Kennedy's moord inmiddels vaststaan, maar zijn dood staat zo onderhand wel redelijk vast. Desondanks zijn bijvoorbeeld de autopsiefoto's nooit vrijgegeven. Voor degenen die daar toch wel heel erg nieuwsgierig naar zijn, kunnen de onderstaande link bekijken; anderen mogen dit item overslaan.
http://www.jfklancer.com/photos/autopsy_slideshow/index.html
Het heeft ergens iets vreemds dat uit piëteit met de overledene (privacy) deze documenten nog immer niet openbaar zijn, terwijl ze gedeeltelijk al wel in het publieke domein berusten - en ook het filmpje zelf op dit punt verder weinig te raden over laat. Voor alle (overheids)documenten over de dood van JFK geldt hoe dan ook sinds 1992 een apart archiefregiem: The President John F. Kennedy Records Collection Act.
Een van de uitgangspunten van deze wet was overigens om zoveel mogelijk openheid van zaken te geven (die anders pas in 2029 zou komen) vanwege de almaar toenemende complottheorieën. Een bijzonder gevolg van de wet was onder meer naasting van de Zapruder-film door de overheid. Na arbitrage werd aan de erven Zapruder, sinds 1975 weer copyrighthouder, in 1999 een som van 16 miljoen dollar betaald. Een van de weinige keren overigens dat aan een historisch document een directe financiële waarde is toegekend. Bekijk de collectie:
http://www.archives.gov/research/jfk/
Mystificatie: dr. Kelly
Een ander interessant geval biedt de recente dood van dr. David Kelly (1944-2003). Kelly was wetenschappelijk adviseur van de Britse regering en in 2003 het 'lek' inzake de onthulling over twijfels aan het bestaan van massavernietigingswapens in Irak. Enkele dagen later overleed hij vermoedelijk wegens zelfmoord. Als gevolg van zijn dood werd een onderzoek gestart naar de omstandigheden hierachter, de zogenaamde Hutton Inquiry.
Zijn casus (was het wellicht niet moord?) houdt de Britse media desondanks nog altijd bezig met een roep van critici om een zogeheten 'public inquiry' (een openbaar onderzoek). Om dit nu te voorkomen en aan de speculatie omtrent zijn dood tevens een einde te maken, heeft het ministerie van Justitie in dienst van het publieke belang medische dossiers vrijgegeven. Dit is extra bijzonder omdat eerder juist was gebleken dat het archiefregime voor deze documenten was verzwaard (openbaring pas over 70 jaar).
http://www.justice.gov.uk/kelly-pm-toxicology-reports.htm
Nieuwe regeling openbaarheid
Door het tegengaan van openbaarheid dienen archieven niet het publieke belang en maken zij zichzelf belangrijker dan ze eigenlijk zijn. Het Nationaal Archief hanteert sinds enige tijd een nieuwe regeling omtrent de openbaarheid van stukken die er vooral op neerkomt dat bewuste publicaties gedeeltelijk berustend op beperkt openbare documenten niet meer vantevoren worden gescreend.
Wegens de versnelde overbrengingstermijn van archieven (de archieven worden in dat opzicht steeds 'jonger') zullen daarentegen steeds meer beperkingen gaan gelden voor de inzage van documenten, in wezen een tegengestelde ontwikkeling. Een verdere versoepeling van de regeling lijkt dus wenselijk ten behoeve van de toegankelijkheid en de dienstverlening voor het publiek.
Het leidde bij mij in de eerste plaats tot de gedachte of hiermee niet in feite de moordenaar (Volkert van der Graaf) belangrijker wordt gemaakt dan de vermoorde. Waarom kan men bijvoorbeeld niet volstaan met de lege kogelhulzen die, denk ik, toch wezenlijk meer zeggen dan het wapen an sich. Aangezien bekend is dat de aanslag met een 9 mm semi-automatische Star Firestar geschiedde, daarom voor de kleine schare trouwe lezers van deze blog alvast een primeur: dit krijgt u straks dus mogelijk te zien.
Context
Daarnaast kwam als archivaris de gedachte op dat hiermee het moordwapen als voorwerp uit de context van het strafdossier wordt gehaald, waartoe het wezenlijk behoort. Benieuwd dus of het Rijks straks, behalve het wapen, ook enige papieren documenten zal tonen - al zal dit vermoedelijk wel te ouderwets zijn. Het nieuws over de tentoonstellingsplannen heeft sindsdien voor de nodige ophef gezorgd.
Voor de dossiers rondom (moord)aanslagen lijken daarentegen toch wel bijzondere regels te gelden in het archiefwezen. Net zoals overigens de ene moord klaarblijkelijk de andere niet is. Voor de messen en andere attributen inzake de moord op Theo van Gogh heeft het Rijks namelijk geen interesse (over dat onderwerp heeft men tenslotte al een kunstwerk van Jeroen Henneman). Archivarissen daarentegen zullen juist hierin bijzonder geïnteresseerd zijn, met name vanwege de briefjes die op zijn borst waren gepind, een welhaast klassieke daad bekend uit menig detectiveverhaal.
Willem van Oranje
Of Nederland nu wel of geen traditie heeft daar waar het politieke moorden betreft zijn wat tegenstrijdige publicaties verschenen. Niek van Sas in De metamorfose van Nederland (2004) vindt van niet; de serie Nederland in 12 politieke moorden laat op dit punt al in de titel weinig twijfel bestaan.
Om de paar honderd jaar is het hier meestal wel raak. Bovendien zijn er ook nog onbekende (want mislukte) aanslagen: in de zeventiende eeuw bijvoorbeeld onder meer diverse op prins Maurits en eentje op de topdiplomaat Coenraad van Beuningen.
Vooral bekend is de bekentenis van Balthasar G. van de moord op Willem van Oranje uit 1584. Tevens is er het (openbare) sectierapport. Recente pogingen tot een forensische reconstructie van deze moord aan de hand van onder meer het kogelgat in het Prinsenhof te Delft, kwamen tot een definitieve (?) conclusie in het programma Blauw Bloed. De burgemeester van de stad weigerde overigens opening van het graf om sectie te doen op het lichaam van de vader des vaderlands. Zie verder onder meer:
http://www.kb.nl/dossiers/moordwillemvanoranje/index.html
http://www.refdag.nl/nieuws/reconstructie_moord_op_willem_van_oranje_1_355849
Mystificatie: John F. Kennedy
Het niet-openbaar maken van documenten draagt in essentie alleen maar bij aan de mystificatie van de geschiedenis en de rol van sommige personen in het bijzonder, al dan niet bewust. Neem bijvoorbeeld de moord op John F. Kennedy. De hele wereld was in 1963 getuige van zijn moord in Dallas, Texas dankzij de zogeheten Zapruder-film, een amateurfilmpje van Abraham Zapruder. Zapruder verkocht de publicatierechten aan Time Life, waarna het filmpje aldaar in een kluis verdween. Nadien zijn er overigens talloze kopiën van gemaakt voor verschillende doeleinden.
De moordaanslag wordt nog altijd "het meest gedeelde moment" van de mensheid in de 20e eeuw genoemd, gevolgd door de maanlanding in 1969. Op de beelden van de film zijn de gevolgen van de aanslag goed te zien: eerst het in elkaar krimpen van de president wanneer hij geraakt wordt door kogels in zijn borst, gevolgd door het achterover klappen van zijn hoofd waarna Jackie Kennedy vertwijfeld probeert 'iets' van de achterkap van de limousine te pakken.
Het gaat wellicht wat ver om te zeggen dat alle feiten rondom Kennedy's moord inmiddels vaststaan, maar zijn dood staat zo onderhand wel redelijk vast. Desondanks zijn bijvoorbeeld de autopsiefoto's nooit vrijgegeven. Voor degenen die daar toch wel heel erg nieuwsgierig naar zijn, kunnen de onderstaande link bekijken; anderen mogen dit item overslaan.
http://www.jfklancer.com/photos/autopsy_slideshow/index.html
Het heeft ergens iets vreemds dat uit piëteit met de overledene (privacy) deze documenten nog immer niet openbaar zijn, terwijl ze gedeeltelijk al wel in het publieke domein berusten - en ook het filmpje zelf op dit punt verder weinig te raden over laat. Voor alle (overheids)documenten over de dood van JFK geldt hoe dan ook sinds 1992 een apart archiefregiem: The President John F. Kennedy Records Collection Act.
Een van de uitgangspunten van deze wet was overigens om zoveel mogelijk openheid van zaken te geven (die anders pas in 2029 zou komen) vanwege de almaar toenemende complottheorieën. Een bijzonder gevolg van de wet was onder meer naasting van de Zapruder-film door de overheid. Na arbitrage werd aan de erven Zapruder, sinds 1975 weer copyrighthouder, in 1999 een som van 16 miljoen dollar betaald. Een van de weinige keren overigens dat aan een historisch document een directe financiële waarde is toegekend. Bekijk de collectie:
http://www.archives.gov/research/jfk/
Mystificatie: dr. Kelly
Een ander interessant geval biedt de recente dood van dr. David Kelly (1944-2003). Kelly was wetenschappelijk adviseur van de Britse regering en in 2003 het 'lek' inzake de onthulling over twijfels aan het bestaan van massavernietigingswapens in Irak. Enkele dagen later overleed hij vermoedelijk wegens zelfmoord. Als gevolg van zijn dood werd een onderzoek gestart naar de omstandigheden hierachter, de zogenaamde Hutton Inquiry.
Zijn casus (was het wellicht niet moord?) houdt de Britse media desondanks nog altijd bezig met een roep van critici om een zogeheten 'public inquiry' (een openbaar onderzoek). Om dit nu te voorkomen en aan de speculatie omtrent zijn dood tevens een einde te maken, heeft het ministerie van Justitie in dienst van het publieke belang medische dossiers vrijgegeven. Dit is extra bijzonder omdat eerder juist was gebleken dat het archiefregime voor deze documenten was verzwaard (openbaring pas over 70 jaar).
http://www.justice.gov.uk/kelly-pm-toxicology-reports.htm
Nieuwe regeling openbaarheid
Door het tegengaan van openbaarheid dienen archieven niet het publieke belang en maken zij zichzelf belangrijker dan ze eigenlijk zijn. Het Nationaal Archief hanteert sinds enige tijd een nieuwe regeling omtrent de openbaarheid van stukken die er vooral op neerkomt dat bewuste publicaties gedeeltelijk berustend op beperkt openbare documenten niet meer vantevoren worden gescreend.
Wegens de versnelde overbrengingstermijn van archieven (de archieven worden in dat opzicht steeds 'jonger') zullen daarentegen steeds meer beperkingen gaan gelden voor de inzage van documenten, in wezen een tegengestelde ontwikkeling. Een verdere versoepeling van de regeling lijkt dus wenselijk ten behoeve van de toegankelijkheid en de dienstverlening voor het publiek.
2 opmerkingen:
Ha, ik voel me eindelijk weer eens lid van een select clubje: "... de kleine schare trouwe lezers van deze blog ...". Leuke blogpost weer!
Dank Albert! Volgens mij wordt het clubje eerder kleiner, dan groter.
Een reactie posten