Tussenstand en eerste lessen
Na Afghanistan en Irak nu dus onthullingen over de internationale (Amerikaanse) diplomatie. En in principe is al bekend dat de bankensector het volgende doelwit wordt. In vergelijking tot eerder gaat het vrijgeven van de informatie dit keer wel tergend langzaam: tot nog toe minder dan 1 %.
Een andere les is bovendien dat sommige gegevens (namen e.d.) in bepaalde gevallen worden afgeschermd. De grootste kritiek op Wikileaks was tot dusver dat de vrijgave van gevoelige informatie in potentie levens kon kostten.
De voorspelde crisis in de internationale diplomatie lijkt eveneens uitgebleven vanwege de ruime vooraankondiging; het verrassingseffect is daarmee onderhand weg. Assange maakt daarnaast tevens bewust gebruik van de 'ouderwetse' journalistiek om de informatie van context te voorzien, iets waarvoor zijn organisatie geen tijd heeft. Tot veel meer dan sensationele koppen leidt dat overigens meestal niet, in plaats van een gedegen analyse van de internationale diplomatie. In de telegrammen zelf worden de relevante passages als hapklare brokken dan ook 'highlighted' weergegeven.
De oproep aan Volkskrant-lezers om zelf aan de slag te gaan levert ondertussen weinig (nieuws) op. The Guardian deed precies het omgekeerde en vraagt de lezers wat zij willen weten.
Concurrentie datajournalistiek
Dit nieuwe activisme, met vooral een roep om meer transparantie, leidde eveneens tot de eerste afsplitsing. Ontevreden oud-medewerkers van Wikileaks begonnen Openleaks uit protest tegen het feit dat Wikileaks geen documenten meer aanneemt: daar hanteert men inmiddels een eigen agenda.
http://www.openleaks.org/
Ook zijn er diverse klonen ontstaan o.a. voor Rusland, de Balkan en Indonesië; een verder teken van succes. In Indonesië ging het al gauw over de coup van 1965. Oud-EU-medewerkers en journalisten begonnen Brusselsleaks. En vice-voorzitter van de SP te Breda, Michel Spekkers, begon een persoonlijk initiatief (met daarin tegelijk een oproep voor elke stad en land dit te volgen, waaraan hijzelf direct gevolg gaf).
http://www.balkanleaks.eu/home.html
http://brusselsleaks.com/
http://www.indoleaks.org/
http://www.michelspekkers.nl/open-breda/
http://opennu.nl/
Weblog Sargasso opende eind november het Dutch Open Data Lab om de datajournalistiek in Nederland op een hoger niveau te brengen.
http://www.dodlab.nl/
En als reactie op de grootschalige bezuinigingen en gedwongen ontslagen bij het Ministerie van Defensie gaat de militaire vakbond AFMP klachten verzamelen en publiceren over 'wantoestanden'.
Transparantie: open overheidsdata
Velen zien een en ander als een doorbraak in of zelfs het openbreken van de traditionele verhouding overheid-burger: richting meer transparantie als het om verschaffing van overheidsinformatie gaat. Initiatieven schieten als paddestoelen uit de grond. Er zullen de komende jaren meer en meer gegevens openbaar worden als het gaat om publieke dienstverlening: het vergelijken van schoolprestaties, de gezondheidszorg, ziekenhuizen etc. Lees een pleidooi hiertoe van twee medewerkers van TNO en eerder ook van internetjournalist Alexander Klöpping.
http://88.159.8.164/openeindhoven/wp-content/uploads/2010/11/NH-Zet-meer-overheidsgegevens-in-een-databank.pdf
http://www.nrcnext.nl/blog/2010/07/27/wanneer-kunnen-we-nu-eens-aan-de-gang-met-overheidsdata/
Als we Nederland op dit punt met bijvoorbeeld Engeland vergelijken dan lopen wij beslist (jaren) achter. Zo vroeg de Engelse regering recent de burgers ideëen te leveren voor de bezuinigingen en laat zij omgekeerd zien waar het belastinggeld aan besteed wordt.
http://www.bbc.co.uk/news/uk-politics-11792894
Rol archivarissen?
In hoeverre moeten archivarissen nu een mening hebben over Wikileaks of zich er zorgen om maken? Zijn zij wachtpost of sluitpost als het om verstrekking van informatie gaat? Als archivarissen worden wij beroepshalve geacht te pleiten voor openbaarheid. Wij staan namelijk achter de rechtzoekende burger - een min of meer door onszelf bedachte term - en die wil zoveel mogelijk openheid van zaken.
Behalve dat hiervoor inmiddels nieuwe communicatiekanalen zijn aangeboord, bedient de traditionele media hen op dit gebied ruimschoots. Het aan de kaak stellen van de overheid is meer iets voor de Ombudsman en programma's als Kassa of voorheen Ook dat nog. Presentatoren als Willibrord Frequin of 'Breekijzer' Pieter Storms zijn er in een verder verleden groot mee geworden.
Zouden wij ons als beroepsgroep bijvoorbeeld niet meer zorgen moeten gaan maken om bescherming van de privacy, met inmiddels zoveel technische mogelijkheden tot aantasting ervan? De digitale techniek - centrale opslag van data in e-Depots, gedeeld zorgdragerschap, authenticiteit van documenten, etc. - heeft hoe dan ook de realiteit dusdanig achterhaald dat een nieuwe, alomvattende Informatiewet (eerder mislukt eind jaren negentig) slechts een kwestie van tijd lijkt; de Archiefwet 1995 is zo bezien slechts een stopmiddel gebleken.
Van open naar gesloten systemen: internetcensuur
Terwijl het de techniek is die de schaal van Wikileaks en concurrenten mogelijk maakt en een belangrijke drijfveer vormt naar meer transparantie, zal het tevens dezelfde techniek zijn die wordt gebruikt om deze ontwikkeling tegen te gaan. In Amerika wordt reeds gewerkt aan een verscherpt veiligheidsregime na alle onthullingen. Lees het artikel Keeping Secrets Wikisafe uit de New York Times over recente tegenmaatregelen. Al eerder bleek het delen van (geheime) informatie te hebben geleid tot een dreigend informatieinfarct.
Pogingen tot ouderwetse censuur ('het scherm op zwart') werken eigenlijk alleen nog in enkele landen. De internet-vrijheid blokkeren is dan ook geen optie. De geschiedenis van (tele)communicatie leert echter dat de onherroepelijke ontwikkeling er eentje is van open systemen naar gesloten systemen. Beheersing van het netwerk leidt onherroepelijk tot monopolievorming, met de helpende hand overigens vaak van de overheid. Lees een recensie van een nieuw boek hierover:
Nawoord d.d. 27 december 2010
In de week volgend op dit blog werden diverse aanverwante zaken bekend. Michel Spekkers is, evenals Julian Assange, niet geheel brandschoon:
http://www.volkskrant.nl/vk/nl/3884/WikiLeaks/article/detail/1079803/2010/12/21/Ook-oprichter-Nederlandse-WikiLeaks-niet-onomstreden.dhtml
De Ombudsman deed in de NRC van zaterdag 18 december een belangwekkende oproep tot meer openbaarheid namens de overheid:
http://digitaleeditie.nrc.nl/NH/2010/11/20101218___/2_10/NRC_20101218_1_022_article3.pdf
Over de mate van controle door de overheid op internet en de mogelijkheden tot censuur. zie:
http://www.depers.nl/buitenland/533377/Internetcensuur-wordt-de-norm.html
En, ondertussen in afwachting van zijn rechtszaak, verblijft het echte lek Bradley Manning eenzaam op cel:
http://www.depers.nl/buitenland/533887/Opsluiting-voor-het-echte-lek.html
Geen opmerkingen:
Een reactie posten