Porsche 917 op Zandvoort

De Porsche 917 was vanaf zijn introductie in 1969 de koning van de autosport. De bijzonder effectieve aerodynamische vormgeving, gekoppeld aan een 4,5 liter motor (goed voor 580 pk) maakte dit volgens velen tot de ultieme racewagen. In 1970 reed deze bijzondere sportwagen voor de eerste en enige keer op het circuit van Zandvoort.

Summary
At the end of the racing season in 1970 Gijs van Lennep entered a Porsche 917 for the Trophy of the Dunes at Zandvoort. He achieved some remarkable lap times in the Porsche, and afterwards concluded the car was simply too fast for this ageing track.

Gijs van Lennep

De eer viel te beurt aan Nederlands topcoureur van die dagen: jonkheer Gijs van Lennep (28). We zien hem poserend langs de baan in de Hugenholtzbocht op de flanken van dit imposante racemonster.

Bron: ANP Historisch Archief.

De Porsche (chassis 021) werd ingezet door Racing Team AAW uit Finland. Het startnummer op de foto's is nog van de vorige race te Keimola. Het zwart/wit van de foto's is eigenlijk mooier dan de realiteit: de basiskleur was geel met rode markeringen. De omgekeerde werkelijkheid dus in dit geval.

Van Lennep met de Porsche 917 op Keimola.

David Piper

Er zouden dat weekend in eerste instantie zelfs twee Porsche 917's naar Zandvoort komen. De andere Porsche zou door David Piper worden gereden, maar die crashte enige dagen eerder op Le Mans. Dit gebeurde tijdens filmopnamen voor de beroemde racefilm Le Mans, met Steve McQueen in de hoofdrol. Piper was een van de stuntmannen die het racewerk voor zijn rekening nam.

Cameramontuur voor cameraman, achterop een Porsche 917.

De fabrieks Porsche, die als camerawagen werd ingezet (met een speciale zetel achterop), werd verwoest toen de coureur met ca. 250 km/u bij Amage de vangrails inreed als gevolg van een klapband. Gelukkig zat er op dat moment geen cameraman in de zetel; de beelden van het ongeluk komen ook niet voor in de film.

Steve McQueen (in het midden) kijkt toe op het wrak van de gecrashte Porsche 917.

Hoewel de Nederlandse pers het hield op 'De renner kwam er met beenwonden vanaf' verloor Piper bij dit ongeluk in feite het onderste deel van zijn rechterbeen waardoor zijn loopbaan ten einde kwam.
De geruchten gingen eerst nog dat Rob Slotemaker eventueel diens Porsche zou gaan besturen. Ook de andere wagen van Piper, een Lola T 70, werd uiteindelijk echter niet naar Zandvoort afgevaardigd. De beschadigde Porsche (chassis 013) zou overigens later worden gerestaureerd en het volgende jaar gewoon wedstrijden winnen.

100.000e bezoeker

De Nederlandse autosport beleefde hoogtijdagen dat jaar. Zandvoort zou dat weekend zijn 100.000e bezoeker verwachten. Het jaar daarvoor had de Nederlandse Autorensport Vereniging in totaal 75.535 bezoekers getrokken over zes evenementen. De 47.000 bezoekers voor de GP van Zandvoort waren bij dit aantal niet eens meegerekend wegens een andere organisator.
Ook al werd dit aantal gehaald, achteraf bleek dat er slechts 14.000 bezoekers waren komen opdagen voor de wedstrijd. Een flinke teleurstelling vond ook Van Lennep, bij zijn eerste optreden op thuisbodem dat jaar; hij was Nederland inmiddels ontgroeid.

Trophy of the Dunes

De race telde mee voor het Europese kampioenschap Sportscars/Prototypes boven 2.000 cc. De inzendingen bestonden uit particuliere raceteams. Van Lennep won zijn raceklasse met grote overmacht. Hij zette iedereen op een ronde, behalve de nummer twee van de wedstrijd. Voor het overige was hij snipverkouden.

Bron: Nationaal Archief/

Gijs van Lennep in actie op Zandvoort in de 'wild beschilderde rood en gele Porsche'. Bron: Marktplaats

Gevaarlijk circuit

Opvallend was de waarschuwing die Van Lennep na afloop van de race in de pers liet horen over het circuit.

Met deze Porsche zou ik best een snellere tijd kunnen rijden, maar dat kan niet vanwege de toestand van het circuit. Het wegdek is te hobbelig en duidelijk aan verbetering toe. Hier nog harder rijden dan ik nu heb gedaan is gevaarlijk. Het wordt toch echt tijd dat Zandvoort iets aan het wegdek doet.

De krant liet daarop nog waarschuwend volgen:

Het wegdek van Zandvoort is oud, te oud. De tijd waarin een wegdek van een racecircuit moest worden afgeschreven is verstreken. De van PK's barstende racemonsters vreten harder aan het wegdek van het circuit dan eindeloze files aan onze nationale snelwegen. Het gevaar bestaat nu ook dat het wegdek is verzadigd van de olie. In geval van olielekkage kan het circuit nu gevaarlijk glad worden.

Rondetijden

Het jaar daarvoor had Van Lennep de Trophy of the Dunes eveneens gewonnen in een speciaal geprepareerde Porsche 908 Spider. De race werd als een titanenstrijd betiteld. Zijn rondetijd was toen 1,28.0 (171.53 km/h). Tijdens de officieuze training reed hij 1,27.2.
Een jaar later, tijdens de trainingen op zaterdag, had Van Lennep een rondetijd van 1,25.5 gereden in de Porsche 917. Maar tijdens de officieuze training op donderdag kwam Van Lennep tot een onwaarschijnlijke rondetijd van 1,21.3, oftewel een gemiddelde snelheid van 182 km/u. Daarmee benaderde hij dicht de F1-rondetijden, om nog maar eens aan te tonen hoe snel deze Porsche eigenlijk was.
De Porsche was eenvoudigweg te zwaar (zowel in gewicht als vermogen) voor het korte, bochtige Zandvoortse circuit. Van Lennep behaalde voor de hoofdtribune een topsnelheid van 270 km/h, terwijl meer dan 300 mogelijk was.

Le Mans 1971

Het volgende jaar zou Van Lennep in een Porsche 917 zijn grootste triomf behalen, samen met co-rijder Helmut Marko: een overwinning op Le Mans. Bovendien vestigde hij een lange afstandsrecord van 5.335 kilometer. Dat record zou nog tot 2010 stand houden.
Die winnende Porsche zal komend weekeinde op Zandvoort in de pits te zien zijn tijdens de Historic Grand Prix Zandvoort t.g.v. de 50-jarige viering van het bestaan van de Porsche 911. Hopelijk starten ze ook de motor nog even, want dan wordt het pas echt feest!

Gerelateerde blogs:
Brand en de autorensport 1: Zandvoort
Welke crash zag ik precies? Context, authenticiteit en herinnering: Zandvoort (2)
Wereldprimeur GP van Zandvoort 1968 (1): debuut gesloten racehelm
Wereldprimeur GP van Zandvoort  1968 (2): helmen of vleugels?

Bronnen

De Telegraaf d.d. 18-09-1970; 21-09-1970
Limburgsch Dagblad d.d. 18-09-1970
De Tijd d.d. 21-09-1970
Het vrije volk d.d. 21-09-1970

Adopteer een archief!

De politie van Dubai heeft dit jaar enkele hele dure sportwagens aangeschaft voor het korps. Nederland kende ooit een soortgelijke traditie op dit terrein: de Porsche 911 targa van de KLPD.

Summary
With the onset of the digital age, the longevity of older records on paper are endangered. Instead of digitizing archival collections as the only viable solution, we need to think of other ways of opening up older paper records.

Boek

Binnenkort komt een boek uit over de geschiedenis van dit korps geschreven door Telegraaf-journalist Olof van Joolen, getiteld Baas van de Snelweg. Tussen 1960-1995 werd met ruim 500 Porsche's gereden: eerst de 356, en later hoofdzakelijk de 911 Targa. Ook ik had als jongetje zo'n speelgoedmodel, waarvan al snel de speciale speaker op de achterklep moest worden gelijmd.

Archief Rijkspolitie

In een krantenbericht (Haarlems Dagblad d.d. 14-08-2013) staat het volgende, opmerkelijke citaat:

In de jaren negentig besloot de KLPD het archief van de Rijkspolitie te vernietigen. De agenten kwamen massaal in opstand, ze blokkeerden de uitgang van het archief en namen alles mee. Zo bleef alles bewaard op zolders

Sindsdien probeert Lex Goumare alles (een 'immense verzameling' volgens Joolen) te verzamelen. Deze man is bezeten van de politieporsches en (zelfbenoemd) archivaris van de AVD.
Om welke archieven het nou precies gaat wordt ondertussen niet geheel duidelijk: de gehele Rijkspolitie ('het archief') of alleen dat ('alles') van de AVD? De website biedt wel de nodige info, maar weinig documenten; er lijkt hier dan ook eerder sprake van datasourcing. Met andere woorden: hoeveel archief van de politie zwerft er (nog) rond op zolders van oud-medewerkers?

Legaal?

Enkele dingen vallen op bij deze actie. Ten eerste de legaliteit ervan: mag ter vernietiging bestemd archief alsnog bewaard worden? Bij mijn weten staat daar geen wettelijke sanctie op. Ten tweede: zijn er andere voorbeelden bekend, met name van de rijksoverheid, dat werknemers het archief van hun werkgever meenemen c.q. ontvreemden?
Natuurlijk worden er wel eens stukken mee naar huis genomen en per ongeluk niet geretourneerd, maar dit is toch van een andere orde van grootte. Ongetwijfeld wordt er soms ook wel eens bewust wat meegenomen omdat men het juist zonde vindt dat iets wordt weggegooid: een omslag, een jaarverslag etc.
Opvallend is tevens dat juist de politieorganisatie hier wel vaker 'last' van heeft. Ik ben al herhaaldelijk berichten tegengekomen dat rechercheurs te vernietigen archieven mee naar huis nemen, omdat zij een bepaald dossier of moordzaak niet los kunnen laten. Maar hoe zit het dan met de rechtsgeldigheid van een eventuele latere vervolging op grond van nieuwe informatie uit oude dossiers die willens en wetens zijn achtergehouden?

Adopteer een archief!

Hoe dan ook: er bestaan dus werknemers met zoveel hart voor de zaak/organisatie, dat zij zelfstandig een archief willen redden en in eigen beheer nemen. Biedt dat eventueel nog mogelijkheden als model voor de toekomst binnen het archiefwezen?
Er zijn vast meer werknemers die als hobby een beetje liefhebberen met papier (en laten we eerlijk zijn: zo moeilijk is archiveren in de basis niet). Mensen die graag tijd en energie willen steken in het ontsluiten van bepaalde gegevens.
Ik denk dan in de eerste plaats vooral aan zaken waar een keur van hobbyisten maar wat graag mee bezig zijn: auto's, treinen, vliegtuigen, maar bijvoorbeeld ook sport, film of muziek. Kortom, randzaken die het leven veraangenamen. Naast de lokale/regionale geschiedenis en genealogie natuurlijk.

Privatisering?

Kunnen overheidsarchieven op deze wijze ook niet gedeeltelijk worden geprivatiseerd en afgestoten? Ik stel daarom een grootschalige herverdeling van de archieven in Nederland voor: naast het aloude herkomstbeginsel tevens naar categorale sector. Nederland kent op dit punt tenslotte een zekere traditie, zelfs al staat die enigszins onder druk.
Zo wilde het stadsarchief Amsterdam enkele jaren geleden bijvoorbeeld al eens een centrum vormen voor financiële archieven. Wat let een TU Delft of Wageningen om nieuwe categorale instituten op te zetten en bijvoorbeeld de archieven van TNO over te nemen?
Profilering dus op het gebied van maatschappelijke sectoren als financiën, techniek of landbouw. Komen dit soort vrij technische archieven daar - bij inhoudelijke experts - in wezen ook niet veel beter tot hun recht dan bij neutrale archivarissen, die er verder weinig of niets mee hebben?

Decentralisatie

Met de fusie van ministeries, provincies, gemeenten en waterschappen wordt de Nederlandse institutionele kaart hoe dan ook opnieuw ingedeeld de komende jaren. Zou dit geen goede aanleiding vormen voor het archiefwezen om naar bredere en vooral andere vormen van samenwerking te kijken, met name over de eigen vakgrenzen heen?
Het dynamische (lees digital born) archief of informatiebeheer vormt steeds meer de leidraad. Voor het vele papier moet dan ook in wezen een nieuwe bestemming worden gevonden. Eentje die niet gericht is op pure bewaring alleen.
Archieven zijn gebaat bij een frequente raadpleging opdat er actieve kennisvergaring-en spreiding plaatsvindt. Juist de inhoud biedt daarbij nieuwe mogelijkheden tot samenwerkingsverbanden.


Gerelateerde blogs:
Digitaliseren en dan vernietigen (?)
Kiezen? Natuurlijke selectie!

Miss Zandvoort 1950

In het kader van de 'Stuk van het jaar' verkiezing heeft het Noordhollands archief een opvallende keuze gemaakt door in één geval de opgave vrij letterlijk te nemen.

Exploitatiemaatschappij ,,Noordzee" N.V.

In de loop van 1950 werd in Zandvoort een exploitatiemaatschappij opgericht die volgens de krant plotseling uit de lucht was komen vallen. Doelstelling was in elk zomerseizoen exclusieve en attractieve evenementen op allerlei gebied te organiseren.
Als eerste gebeurtenis werd een schoonheidswedstrijd aangekondigd voor zondag 30 juli op het gereserveerde strand van Bad Zuid. Enkele weken later op 13 augustus stond een zeepkistenrace op het circuit op het programma.

Missverkiezing

De missverkiezing werd aangekondigd als een feest van ,,gratie, schoonheid en charme" met het publiek als jury. Een aankondiging verscheen tevens in De Telegraaf maar ditmaal zonder de aanhalingstekens.
Deelneemsters konden zich opgeven bij Bad-Zuid en voorverkoop-adressen. Toegangsprijzen waren 50 cent voor volwassenen en 25 cent voor kinderen. Fraaie prijzen werden in het vooruitzicht gesteld.

Goede zeden

Het evenement bood hoe dan ook prachtige propaganda voor Zandvoort of toch niet? In hoeverre was het evenement in strijd met de goede zeden? 'We moeten zulke schoonheidswedstrijden zien als een luchtig, als vanzelf uit het badplaats-leven voortkomend verschijnsel', aldus een commentaar in de lokale krant.

Op ons strand is het dagelijks schoonheidswedstrijd, op ons strand zien we blote ruggen, benen, kuiten, schouders en nog véél meer bloots zo af en toe bij tientallen, ja bij honderdentallen'

Geconcludeerd moest dan ook worden 'dat wat een badplaats betreft de dingen nu eenmaal anders liggen '[dan] in de steden.

Plankier

Op het strand was een enorm lange plankier gebouwd waar de deelneemsters zich al lopend aan het publiek konden voorstellen.

Bron: Nationaal Archief, Collectie Anefo; Harry Pot.

Dit valt nog iets beter te zien op een overzichtsfoto van een jaar later.

Bron: Nationaal Archief, Collectie Anefo; Harry Pot

Finalisten

Op de foto voor Stuk van het Jaar zien we de drie finalisten in beeld. In totaal waren er 23 deelneemsters die de keuze flink bemoeilijkten. Als eerste eindigde mej. Tiny Cevat (vooraan), als tweede mej. Mimi Kok (midden) en als derde mej. Thea Aalsvel (achter).

Bron: Nationaal Archief, Collectie Anefo; Harry Pot

De nummer 3 springt eigenlijk nog het meest in het oog; die is enigszins een vreemde eend in de bijt. Een klassieke schoonheid valt zij dan ook niet te noemen, eerder een plus size model. Bovendien heeft zij duidelijke pigmentvlekken op haar linkerarm. Ik vermoed daarom dat zij de zogeheten 'sympathy vote' heeft gekregen ter aanmoediging van haar optreden.
Verder is opvallend dat alledrie de finalisten uit Amsterdam komen. Zandvoort was in wezen al enkele decennia een geografische extensie van Amsterdam geworden, maar Zandvoorters zagen dit al langer met lede ogen aan onder het moto dat men zomers teveel een stad was - met alle problemen van dien.

Ouders?

Als we de geselecteerde foto goed bestuderen vallen nog enkele andere zaken op. Een echtpaar in het publiek rechts van de winnares trekt onmiddellijk de aandacht. Zijn ogen zijn duidelijk met gepaste trots gericht op Tiny, terwijl haar blik wat misprijzend rust op de achterste kandidate. Zouden dit soms de ouders van Tiny kunnen zijn? Ook de haardracht van de twee vrouwen toont een opvallende gelijkenis.

Bikini

Ondanks de aanvankelijk geuite zorgen over de openbare zeden zijn de meeste bezoekers, op een enkele jongeman met ontbloot bovenlijf en zwembroek na, netjes zondags gekleed. Dat geldt echter niet voor het meisje rechtsvoor in bikini, dat bovendien rechtstreeks de camera inkijkt. Zou zij een van de oorspronkelijke 23 deelneemsters zijn geweest of is zij daarvoor nog iets te jong?

Het meisje rechts van haar draagt haar arm in een mitella en priegelt wat met een zonnebril in haar hand. Even verderop, achter Mimi's benen, probeert een moeder notabene haar baby op het plankier te zetten - wellicht als eerste stappen richting sterrendom.
Een uitsnede van de foto met een stralende Tiny verscheen tevens in De Telegraaf. Een andere foto, waar zij geflankeerd wordt door een politieagent te paard, verscheen daarnaast onder de kop 'Zij was de mooiste' in het Algemeen Indisch Dagblad.

Bron: Nationaal Archief, Collectie Anefo; Harry Pot.

Tineke Cevat

De winnares was achttien lentes jong, een lieftallig meisje en behaalde maar liefst 600 stemmen meer dan haar concurrente en stadsgenote.

Een donkerbruin hoofdje, wat verlegen maar toch guitig kijkend, paradeert zij hier in een strandcostuum van lichtblauwe taftzijde, met daar over heen een geel vestje met gouden spikkeltjes (2 maanden geleden uit Parijs meegebracht) en het ere-lint voor de duizenden bewonderaars, die haar ovatie op ovatie brachten.

Tineke (zo noemt zij zich nog) was met haar ouders, die voor een maand een huisje hadden gehuurd in Zandvoort om zich daar aan het strand te vermaken. Een sportief meisje: zij houdt van de zee, van zwemmen en - in de winter - is zij bijna iedere vrije speelmiddag op het hockeyveld te vinden.

Succes

Het evenement werd een groot succes. Tussen de 1500 en 2000 bezoekers namen actief deel aan de miss-verkiezing, de vele kijkers op de Boulevard niet meegerekend. 'Niet het minst werd gewaardeerd, dat men, door het invullen van een stembiljet, zelf medewerkte'. Pete Felleman vulde de show verder aan met een praatje en een plaatje (Felleman was de eerste diskjockey van Nederland).

Mimi Kok

De wraak van de als tweede geëindigde mej. Kok was desondanks zoet. Het volgende jaar won zij op haar beurt met overmacht van stemmen de Miss Zandvoort verkiezing 1951. Ze was toen pas zeventien, had kortgeleden eindexamen HBS gedaan en kende slechts één ideaal: het toneel.

Mimi Kok als Miss Zandvoort 1951. Bron: Nationaal Archief, Collectie Anefo; Harry Pot.

Die droom werd werkelijkheid want Toon Hermans bood haar een engagement aan bij het Theater Plezier. Als prijs mocht zij een gratis reisje van 5 dagen maken naar Keulen, Brussel of Zürich. Als toneel-en stemactrice zou zij verder carrière maken.


Bronnen
Zandvoorts nieuwsblad 29-07-1950; 05-08-1950.
De Telegraaf 24-07-1950; 31-07-1950; 16-07-1951

Eerste koninklijke babyfoto's: de Windsors

Deze week werd de eerste officiële foto van de Britse troonopvolger prins George vrijgegeven.

Gewone familiefoto

De foto's zijn genomen door de vader van Kate: Michael Middleton. We zien een gelukkig gezin dat (speciaal Kate) een duidelijke band heeft met de fotograaf. Dit gezinsbeeld past in de traditie van de Britse koninklijke familie een normale 'middle class' familie te maken. De foto's zijn genomen in de tuin van de Middleton's te Bucklebury.

Zijn de beelden geslaagd te noemen? Iets te veel een gewoon familiekiekje voor een eerste officiële foto, zo luidde de kritiek. Het maakt het geheel niet bepaald tot een historisch portret: het beeld is niet helemaal scherp en de achtergrond is overbelicht. Ook de baby, wiens gezicht niet helemaal valt te zien, komt niet goed in beeld.
Opmerkelijk aan de foto is de geslaagde combinatie van mensen met baby's en dieren; deze dubbele opgave is zelfs voor professionals niet eenvoudig. Een zwarte cocker spaniël luisterend naar de naam Lupo hoort er duidelijk ook bij. Dat geldt minder voor een andere hond: de golden retriever Tilly van de Middletons ligt achter hen en houdt zich meer afzijdig.
Het geheel suggereert een losheid en moderniteit die kan worden geplaatst binnen de 'weg van traditie' stijl van William en Kate, die de zaken graag op hun manier willen doen. Toch is dat al langer het geval bij officiële eerste babyfoto's van de Windsors.

Prins William

Voor prins William in 1982 werd wederom een familielid gevraagd maar tegelijk iemand die een professioneel fotograaf was: Lord Snowden. De baby (een maand oud) vormt qua compositie ditmaal duidelijk de focus, al zijn we nu misschien eerder geneigd naar de inmiddels overleden prinses Diana te kijken. Tevens is de baby wakker en slaapt niet, zoals prins George, waardoor bijvoorbeeld diens ogen ook goed zijn te zien. De locatie is te Kensington Palace.

Prins Charles

Voor Charles werd op zijn beurt in 1948 de bekende societyfotograaf Cecil Beaton gevraagd. De foto is dan ook veel meer een kunstwerk qua belichting en compositie. Dat de baby ons rechtstreeks aankijkt, is een meesterzet. Hoe zou dat gelukt zijn?
Daarentegen ziet prinses Elizabeth, hoewel blij, er iets te netjes uit om een gewone moeder te zijn; ze lijkt eerder een visiterende tante, dan dat dit nu haar eigen baby is (Charles is dan 1 maand oud).

Prinses Elizabeth

Kijken we nog verder terug naar 1926 (de geboorte van prinses Elizabeth) dan lijken de ouders eerder bezorgd dan blij. De Duke of Yorke bestudeert met lichte verwondering de kleine babyhandjes. Die zorgzaamheid is ook waar zij algemeen om bekend stonden. Maar vanwaar die kale ruimte, met zoveel paleizen in de aanbieding?

Het bioscooppubliek werd dan ook een iets bredere (en glamoureuzer) blik gegund in het geboortehuis en de babykamer.

Gerelateerde blogs

Prince Whatever of Cambridge

Koninklijke geboorte-tradities

Binnenkort deel 2: de Oranjes

Digitaliseren en dan vernietigen (?)

In Groot-Brittannië is grote beroering ontstaan de afgelopen weken over de lotgevallen van een beroemde collectie. Een van de oudst bestaande fotoarchieven ter wereld wordt momenteel gedigitaliseerd. Daarna kunnen de originelen worden vernietigd; een gevaarlijk precedent.

Barnardo's

Barnardo's is een van de grootste liefdadigheidsinstellingen in Groot-Brittannië en een begrip. De activiteiten richten zich op kansarme kinderen en jongeren.

Thomas Barnardo (1845-1905)

Dr. Thomas Barnardo was opgeleid als arts en wilde eerst zendeling in China worden. In 1866 begon hij zijn liefdadigheidsactiviteiten: scholing en zorg van arme kinderen. Al gauw kwam daar in 1870 ook de opvang bij in de vorm van tehuizen. Hij deed dat in oostelijk Londen (Stepney); in 1878 waren er reeds vijftig weeshuizen in de hoofdstad.
Later, na zijn dood, zouden die bekend worden als Dr. Barnardo's Homes. Ten tijde van zijn dood had hij 60.000 kinderen van de ondergang gered. Een deel daarvan waren naar Canada (8.000) en Australië (10.000) verscheept. De 8.046 kinderen die tussen 1882 en 1901 naar Canada vertrokken vormden een derde van één procent van de bevolking.
Na zijn dood werd de organisatie op een nieuwe, permanente leest geschoeid. In de loop van de 20e eeuw verlegden de activiteiten zich meer en meer naar pleegouderschap en adoptie.

Controverse

Barnardo hield er eigenzinnige opvattingen op na. Zo ontvoerde hij regelmatig kinderen waarvan hij dacht dat ze verwaarloosd werden of waarvan hij vond dat ze er onder zijn toezicht op vooruit zouden gaan. Hij noemde dat ook wel 'philanthropic abduction'.
Dergelijke gevallen ken ik overigens ook uit de kerkenraadsnotulen van Breda in de 17e eeuw, waar zogenaamde klopjes kinderen ontvoerden en om redenen van het geloof naar Antwerpen brachten.

Fotografie

Barnardo onderkende van begin af aan de kracht van fotografie bij wijze van 'institutional record keeping'. Dit nog voordat gevangenissen of andere instituties dat deden eind 19e eeuw.
In Stepney begon hij in 1874 met een 'Photographic Department' met twee fotografen in dienst. Bij intrede werd elk kind apart gefotografeerd. Na enige maanden werd opnieuw een foto genomen, ditmaal om de verbetering in levensomstandigheden (en het effect van de liefdadigheid) te tonen.

'Before and after'

Ook hier ontstond echter controverse. Barnardo zou de beelden namelijk manipuleren. Zo gebruikte hij soms modellen voor zijn foto's en werden hun voorkomens extra dik aangezet. Ook kwam hij ter promotie voor fondsenwerving met zogeheten 'before and after' foto's die het publiek in pakketjes van twintig kon kopen.

Digitalisering

Deze unieke collectie van 500.000 foto's m.b.t. de Britse sociale geschiedenis wordt de komende maanden in Manchester door TopFoto gedigitaliseerd. De collectie wordt nog frequent geraadpleegd door nakomelingen op zoek naar hun voorouders: er zijn zo'n 2.000 aanvragen per jaar.
Een klein gedeelte van de collectie zal onder licentie beschikbaar komen bij wijze van inkomstenbron voor Barnardo's.

Vernietiging

Vervolgens zal het oorspronkelijke materiaal worden vernietigd tenzij een ander museum of instelling dat wil overnemen.

'Due to space issues at Barnardo's, the organisation will then destroy the original images unless an archive or museum can be persuaded to save these important historic documents. The material consists of shelving about fifteen feet in length holding archival boxes about 8 inches deep and about 20 inches high. The pages from the original admissions ledgers have been cut out and placed in archival plastic sheets.

The importance of these beautiful images - not just to photographic history but to the study of archive practices and British social history - cannot be underestimated. It is imperative that their material importance is upheld and that they do not become yet another archive solely made up of a smattering of zeroes and ones.'

 

Substitutie

Een bekend fotohistoricus, Michael Pritchard, wees eind juli in zijn blog als eerste op dit reëele gevaar. Hoewel Barnardo's de collectie vooral kwijt wil uit ruimtegebrek, spreekt hij ook zijn bredere zorgen uit:

"The biggest concern is digitalisation and how they see that as a substitute for viewing the original. Digital is never a substitute for the original because there is so much that will never be apparent through digital."

Sindsdien heeft Barnardo's zijn positie enigszins gewijzigd: 'We are looking for a new home.', heet het nu.

Petitie

Inmiddels is er ook een petitie gestart gericht aan de Britse minister van Cultuur. Er zijn al een aantal aanbiedingen van culturele instellingen voor een oplossing.

Literatuur

Memoires Dr. Barnardo: digitaal
Dr. Barnardo as I knew him: digitaal
Children reclaimed for life, dr. Barnardo's work in London: digitaal
Jan Coppens, De bewogen camera. Protest en propaganda door middel van foto's (z.p. 1982); hoofdstuk 2 [Dr. Barnardo]
The camera and dr. Barnardo: tentoonstelling National Portrait Gallery (1974)

Asiel in een joodse boekenkast

Er schuilen vele verhalen achter de foto's van portretstudio Merkelbach te Amsterdam. De focus ligt daarbij uiteraard op de portretten. Maar ook objecten of voorwerpen op een foto vertellen soms een bijzonder verhaal.

Katten

In de collectie bevindt zich een ontroerende serie met zeven 'portretten' van een groep katten die hun permanente intrek hebben genomen in een boekenkast. Ik schrijf hier portretten tussen aanhalingstekens, want uit alles blijkt dat de foto's geen reguliere opdracht betreffen maar veel eerder ter plekke zijn ontstaan. Dit blijkt onder meer uit de rommelige compositie van de foto's, die verder ook niet zijn bijgelicht.

' Kleerekoper'

De katten behoren toe aan ene 'Kleerekoper' volgens het opschrift van de glasnegatieven. Waarschijnlijk betreft het hier een bekende van de fotograaf wiens identiteit bij gebrek aan nadere gegevens niet meer valt te achterhalen. Of toch soms wel?

Dierenvriend

De boekenkast is enigszins provisorisch boven een kleine radiator geplaatst. Dit maakt de eigenaar alvast niet direct ook een grote boekenliefhebber-of verzamelaar: de boeken zijn zo, door uitdroging, in elk geval geen lang leven beschoren. Eerder lijkt hij een echte lezer of gebruiker te zijn, wat ook enigszins uit de rommelige indeling van de planken ter rechterzijde valt te herleiden.

Anderzijds zijn juist de planken rechtstreeks boven de radiator ontruimd maar niet vanwege de boeken. Dit is het exclusieve domein van een groep katten: de eigenaar is dus bovenal een echte dierenvriend.

Cypersen

De katten hebben hun eigen, vaste slaapplek in de boekenkast. Er zijn twee planken voor ze ontruimd of zelfs bewust leeg gelaten. Dat laatste wordt niet helemaal duidelijk omdat er toch nog enkele boeken in staan. Hoe dan ook: twee katten per plank dus als maatstaf. Er liggen zelfs losse kleedjes of kussentjes voor ze om op te gaan liggen.

De katten zijn cypersen en komen waarschijnlijk uit hetzelfde nest: ze zijn ongeveer allemaal even groot. Een van de katten heeft als enige witte pootjes en een wit befje ter nader onderscheid.

Schoteltje melk

Op een van de foto's is de vermoedelijke eigenaar te zien; rechts staat een man in beeld met een glas in zijn hand. Wie goed kijkt, ziet dat links op de foto enkele van de katten zich ondertussen tegoed doen aan een schoteltje melk. Een kat moet daar overigens niets van hebben.

Boeken: zionisme

Desondanks blijft de eigenaar anoniem. Ik heb daarom vooral mijn best gedaan om de boektitels te ontcijferen. Dit onder het motto: leer mij uw boekenkast kennen, en ik vertel u wie u bent. De boeken, met name ter rechterzijde, staan wat slordig in de kast of zijn half omgevallen: dit duidt m.i. eerder op een intensieve lezer (of intellectueel), dan een echte boekenliefhebber.
Links bovenaan staat o.a. Der Heilige Weg van Martin Buber. Dit boek heeft als ondertitel 'Ein Wort an die Juden und an die Volker'. De rede die aan dit boek ten grondslag ligt, werd in 1918 uitgesproken; het boek zelf werd in 1920 uitgegeven. Buber was een Oostenrijks-joodse filosoof en zionist en zou later vooral bekend worden door Ich und du (1923), dat als wegbereider van het existentialisme zou gaan gelden.
Iets rechts daarvan staat (Chajim/Chaim) Bloch, Ostjüdischer humor. Ook dit boek is in 1920 uitgegeven. Bloch (1881-1973) was rabijn, filosoof en schrijver  Ook de auteur van een derde boek, Max Brod, valt goed te ontcijferen en tevens de titel: Sozialismus im Zionismus (1920).

Joodse identiteit

De foto's dateren dus in elk geval van 1920 of later. Uit de gedeelde thematiek valt verder op te maken dat de lezer grote interesse had in de meer sociale en culturele aspecten van het zionisme gekoppeld aan algemene humanistische opvattingen.
Goed zichtbaar is eveneens nog H.S. Chamberlain's Die Grundlagen des 19 Jahrhunderts (1899), een bekend boek over antisemitisme. Ook zijn nog enkele meer algemene werken zichtbaar: dr. A. Lorand, Het menschelijk verstand (1915) en Kramers Taschen Wörterbuch.

Bijbelse namen

Wie de Kleerekopers sui generis voor Amsterdam natrekt (bv. in Wiewaswie) komt een rijke schare aan bijbelse voornamen tegen als Samuel, Israel, Mozes, Jacob, Samson etc. Valt aan de joodse identiteit van de eigenaar (of gebruiker) van deze boekenkast onderhand nog te twijfelen?

Kattennamen

En hoe zit dat met de katten? Zouden die soms ook zo hebben geheten of zou dit voor teveel spraakverwarring in huis hebben gezorgd, met een rijke kinderschare plus nog eens vier katten? Wellicht dan toch eerder populaire Nederlandse namen als Tijger of Minous? Wie zal het zeggen.

Marilyn Monroe: ,,Ik houd van mannen!"

De actrice Marilyn Monroe stond in 1956 op het hoogtepunt van haar carrière. Dagblad de Telegraaf kopte op 21 april van dat jaar met: 'Populairste vrouw van de wereld'. Zes jaar later, op 5 augustus 1962, overleed zij: ze werd slechts 36 jaar oud.

Nieuws

Deze zomer is zij weer volop in het nieuws, eens te meer het bewijs dat zij de populairste vrouw ooit is - ook nog een halve eeuw na haar dood. Eerst was er de veiling eind juli van het archief van Milton Greene, haar favoriete fotograaf, waaronder 3.700 foto's en negatieven met Marilyn Monroe. De collectie bracht in totaal $1.8 miljoen op.
Binnenkort komt er nog een veiling met foto's van de recent overleden fotograaf Bert Stern, vooral bekend vanwege haar laatste fotosessie. En er is een nieuw boek over haar affaire met JFK die haar mogelijk dichter in het Witte Huis bracht dan gedacht.

Korea-oorlog

Tevens is er binnenkort een veiling van een privé-collectie met foto's vanachter de schermen van haar bezoek aan Korea in 1954, waarvoor zij haar huwelijksreis met Joe di Maggio onderbrak. Het bezoek bracht enkele Nederlandse kranten tot de gedenkwaardige kop: ,,Meer blondjes aan het Koreaanse front". De uitspraak was overigens van Anna Rosenberg, de Amerikaanse vice-minister van Defensie belast met personeelsaangelegenheden die zelf ook diverse malen het front bezocht.
,,Zend ons Marilyn Monroe", riep een GI. ,,En dat is het enige dat ik als verzoek gehoord heb sedert ik hier ben." aldus mevrouw Rosenberg. ,,Het zou een goed idee zijn om een schema op te stellen, met wat blondines erin."

Marilyn Monroe signeert handtekeningen. Een zeldzame kleurendia van haar bezoek aan Korea.

Ideale vrouw

De hartewens van Amerikaanse soldaten gold inmiddels als het ideale vrouwenfiguur. 'De Amerikaanse smaak, die (helaas) overheersend is vooral bij de jeugd, houdt van ,,vele ponden vlees, goed zichtbaar aangebracht". Als voorbeelden van het hoogste vrouwelijke ideaal golden inmiddels de actrices Betty Grable, Jane Russell en Marilyn Monroe, en niet langer de Parijse smaak van overslanke figuurtjes.

'Laten we eerlijk wezen: om hun volle boezem. Alsof dat het enige is dat de Vrouw maakt! Het is helaas ook voor de meeste vrouwen hier een soort ideaal geworden niet meer te zijn dan een levende reclame van een bustehouderfabrikant.'

Een filmcriticus van de Telegraaf ('en verhitte bioscoopganger') zag Marilyn eind 1953 op een CinemaScope-scherm van 12,5 meter. 'Wat zo'n scherm doet voor de curven is verbijsterend.' Na afloop was er een persconferentie met de nodige wetenswaardigheden. Maar de beelden lieten hem niet meer los. 'Voor mij betekent CinemaScope voortaan Marilyn Monroe met een spanwijdte van 12,5 meter.'
Hoewel hij de film niet met name noemt, moet dit Gentlemen prefer blondes zijn geweest waarin ook de 'curven' van Jane Russell vielen te bewonderen.

,,Marilyn Monroe houdt ook van U, meneer! Marilyn zegt: ,Ik houd van mannen!’ 

Marilyn Monroe verdient haar kostelijke kost met acteren en een heleboel journalisten in New York verdienen hun dagelijkse boterham met het interviewen van personen zoals Marilyn. U krijgt dan zinsneden van het onderstaande soort, waarvan wij niet zullen beweren, dat ze belangrijk zijn. Het is alleen maar leuk te bedenken, dat zulke verhalen gemaakt moeten worden omdat in de VS dergelijke onderwerpen kennelijk de moeite waard zijn om ze en masse te publiceren. 

Het komt er op neer, dat Aline Mosby, U.P.-man, Marilyn in New York een momentje sprak toen zij (gekleed in een erg dure bontjas) uit het vliegtuig van Los Angeles stapte. ,,Heeft u trouwplannen?” vroeg Mosby. ,,Ik heb geen trouwplannen”, zei Marilyn (met een hese, fluisterende stem). Mosby constateert evenwel terzijde, dat ze staat jokken want iedereen van de kliek babbelt immers al lang over haar voorkeur voor Arthur Miller, auteur van het beroemde stuk ,,De dood van een handelsreiziger”) die waarschijnlijk volgende week van zijn vrouw in Reno zal scheiden. 

Mosby durft het zelfs aan Marilyn iets te vragen over het feit, dat zij (vorige week vrijdag) 30 jaar geworden is. ,,Ik ben blij dertig te zijn”, zei de blonde ,,sexbom” en zij voegde er aan toe: ,,Weet je, ze zeggen dat 30 de leeftijd is, waarop een vrouw pas begint te leven” aldus Mosby’s verhaal, dat vervolgt met: ,,Voorlopig zal zij echter op doktersadvies zes weken rust moeten nemen, waarna zij naar Londen zal reizen om als tegenspeelster van Sir Laurence Olivier te fungeren in ’n filmversie van een stuk van Terence Rattigan. 

Over Miller gaf Marilyn ten beste: ,,Ik houd niet van intellectuele mensen om hun intellectuele kwaliteiten, maar ik houd van hen om henzelf wat zij dan ook mogen zijn. Miller is een intellectueel en nog wat anders”. Tot zover Mosby voornoemd. Hij verklaart niet wat dat andere van Miller is. Wel meldt hij: ,,Even later verklaarde zij op de vraag of zij van intellectuele mannen hield: ,,Ik houd van mannen”. Zie, dat is zo’n explosie van een sexbom, waar moeder-thuis even van zit te kijken. Het geheel was een mooi interview van Mosby.

Gerelateerde blogs:
Bij de dood van een filmster (een kleine ode uit eigen archief): Jane Russell
Bij de dood van een filmster: Elizabeth Taylor en Henry Wijnberg

Bronnen:

De vrije pers 11-11-1952

De nieuwsgier 02-10-1953

De Telegraaf 23-12-1953

Leeuwarder courant 06-06-1956