Strijd om de tijd: zomertijd versus wintertijd

Al uitgeslapen? Of loopt uw biologische klok nog niet helemaal synchroon met de wekker? Dan bent u zeker niet de enige!
De geschiedenis van de introductie van de (zomer)tijd is een buitengewoon fascinerend onderwerp waar ik ooit nog eens een onderhoudend boekje over hoop te schrijven. Tijd lijkt zo ojectief en meetbaar, maar tegelijk heeft de zomertijd tot de meest vreemde gedachtekronkels en gepassioneerde standpunten geleid.

Summary
The introduction of 'Daylight Saving Time' in parts of Europe during the First World War has sparked an ongoing debate in society ever since the beginning of the early 20th century about time saving efforts. Time keeping, a subject so precise and measurable, has given people the wrong kind of impression that time is on their side. The economical benefits of regulating time articifially have however rarely been proven.


Standaardisatie tijd

Met nam in de tweede helft van de negentiende eeuw kwam het tot ingrijpende veranderingen op dit gebied vanwege standaardisatie over continenten heen. Niet alleen waren mens en aarde veel ouder dan gedacht, iets wat op zich al schokkend genoeg was voor bepaalde groeperingen. Er was de introductie van gordeltijd of tijdzones, mede ingegeven door de opkomst van de spoorwegen. Internationale afspraken hierover waren lastig maar wenselijk waardoor tijdsgrenzen nog lang bleven bestaan, ondanks de geleidelijke invoering van Greenwich Mean Time.
Tegelijkertijd werd het dagelijks leven van mensen steeds meer gereguleerd naar de (werk)klok. Diezelfde klok vertoonde op geen twee plekken in menig land echter dezelfde tijd. Dit waren meest verschillen in minuten, maar toch. Eenheid van tijd was dus betrekkelijk lastig vooral wanneer je ging reizen. Eventuele veranderingen werden door de toenemende regulering van het openbare leven volgens tijdsindelingen bovendien steeds ingrijpender.

Zomertijd

Begin 20e eeuw kwam vanuit Engeland een geheel nieuw idee: de introductie van de zomertijd. Uit de Engelse benaming 'Daylight Saving Time' blijkt de bedoeling eigenlijk nog het best. Door de klok een uur te verschuiven op gezette tijden van het jaar kon de natuur zogezegd de mens een handje helpen en kwam er (kunstmatig)meer tijd beschikbaar.
Maar was dit niet een rechtstreeks ingrijpen tegen een door God en de natuur (aan de hand van de stand van de zon) gegeven orde? Hield de mens zichzelf feitelijk niet voor de gek met deze nieuwe maatregel? Of was dit soms de definitieve triomf van de stad (het fabrieksleven met zijn gereguleerde werktijd en ruimere ontspanningsmogelijkheden) over het platteland?
De zomertijd vond in de periode tussen beide wereldoorlogen bredere ingang. Het kwam tot allerlei (tijdelijke) variaties in diverse landen, soms verschillend van jaar tot jaar, van seizoen tot seizoen of van staat tot staat - zoals in de Verenigde Staten. Er verschenen talloze rapporten en studies. Maar harde bewijzen over bijvoorbeeld daling van het energiegebruik of minder verkeersdoden zijn er nauwelijks.

Wintertijd


Momenteel handhaven zo'n 70 landen zomer- en wintertijd, terwijl anderen er weer vanaf gestapt zijn. En nog altijd is de strijd niet gestreden. De PVV is namelijk, in Europees verband, voor afschaffing van de wintertijd oftewel invoering van een permanente zomertijd.
Opnieuw toont deze partij daarmee, na eerdere zorgen over het te weinig vlaggen, over onverwacht historisch besef te beschikken. Historici zouden dan ook eigenlijk PVV moeten stemmen, evenzeer als archivarissen dat op D66 moeten doen (als openbaarheid hen lief is).

Publieke opinie

Behalve tot spraakverwarring vanwege door elkaar lopende begrippen als 'normale' tijd of 'werkelijke' tijd of 'gewone' tijd, zijn ook de publieke reacties bijzonder inzichtelijk.
Telkens weer raakt deze kwestie gevoelige snaren en heeft vrijwel iedereen er een mening over. De verzuchting over 'de germanisering van Nederland' is bijvoorbeeld precies de tegenovergestelde als die van eind 19e, begin 20e eeuw, toen Nederland een keus had tussen aansluiting bij Midden-Europese tijd of Greenwich tijd en GMT (aansluiting bij Engeland) eigenlijk als wezensvreemd werd beschouwd. De argumenten pro en contra zijn overigens vrijwel altijd dezelfde gebleven gedurende een eeuw.

Schotland

Ook in Engeland is het debat weer opgelaaid, overigens een vrijwel jaarlijks terugkerend ritueel. Ditmaal aan de hand van een nieuwe studie m.b.t. Schotland van Mayer Hillman. Op 3 december zal een wetsvoorstel worden ingediend om de klok twee uur naar voren te halen.
De iPhone 4 bleek in Engeland bij de introductie trouwens niet berekend op het automatisch terugzetten van de tijd, waardoor vele gebruikers zich versliepen!


Gerelateerde blogs:
Strijd om de tijd (2): zomertijd versus wintertijd
Strijd om de tijd (3): wintertijd versus zomertijd