Gestolen levens: babyroof Spanje en kinderpolitiek 20e eeuw

In Spanje is groeiende onrust aan het ontstaan over de historische babyroof uit de tijd van dictator Franco, de zogeheten 'los ninos robados'. Gisteren werd een collectieve aanklacht gedaan bij het Openbaar Ministerie namens enige honderden gevallen. Bekijk de reportage:



Experiment in ideologische raszuivering

Baby's van republikeinen, die in de Burgeroorlog (1936-1939) vochten tegen de nationalisten, werden bij hun (krijgsgevangen) ouders weggehaald en ondergebracht bij gegoede families vanwege ideologische zuivering. Dit was bedacht door de legerarts Antonio Valleja Najera die meende dat er een marxistisch gen bestond. De eugenetica was sinds eind 19e eeuw een populaire wetenschap die in vele landen tot bizarre experimenten met de bevolking leidde.

Vanaf eind jaren vijftig werd de roof wegens economische motieven voortgezet onder sociaal zwakkeren als alleenstaande moeders en prostituees. Ziekenhuizen, onder controle van de katholieke kerk, en artsen verdienden er inmiddels goed geld mee.
Geschatte aantallen lopen uiteen van minimaal 30.000 in de periode tot midden jaren vijftig tot een veelvoud daarvan naar het heden gerekend: 2 à 300.000. Lees een uitgebreid artikel hierover in NRC Handelsblad d.d. 22 januari 2011.

Gebrekkig bewijs

Grote probleemn is dat er nauwelijks documentatie voorhanden is. Er was in de eerste plaats, in ieder geval vanaf de jaren vijftig, geen sprake van een door de overheid gesanctioneerd beleid. De illegale adoptie was daarentegen het individuele werk van geestelijken, artsen en verplegers.
Onderzoekingen omvatten daarom een combinatie van speurwerk in medische archieven (ziekenhuizen, met vermoedelijk een zeer beperkt toegankelijkheid), civiele archieven (burgerlijke stand) en begraafplaatsen. De medewerking van de lokale autoriteiten is wisselend.
Daarnaast is inmiddels gebleken dat geboortecertificaten en overlijdensakten werden vervalst. Sommige baby's zijn tevens in het buitenland terecht gekomen. Voor biologische ouders is eigenlijk de enige manier om landelijk van alle Spanjaarden DNA-materiaal af te nemen en te vergelijken, een even interessante als radicale oplossing. Er is tevens een landelijke stichting actief, Anadir geheten, namens wie de rechtszaak is aangespannen:

http://anadir.es/

Herinneren of vergeten?

De onderzoekingen passen in de bredere roep sinds een aantal jaren het verleden onder Franco weer bespreekbaar te maken. Met het herstel van de democratie in het land eind jaren zeventig was een stilzwijgend pact gesloten het verleden te begraven. Met het ouder worden van de generatie mensen die slachtoffers zijn geweest, is dat nu voorbij.
Nu de herinneringen nog levend zijn wil men uitsluitsel. In heel het land liggen massagraven met gefusilleerde familieleden die worden opgegraven. Het grootste is bij het mausoleum van Franco in de Vallei der Gevallenen, die min of meer noodgedwongen met 30.000 tegenstanders van het regiem is gevuld (lees daarover). In 2009 werden de laatste standbeelden van Franco uit het publieke domein verwijderd. Tevens is er een stichting actief die als het ware het geheugen van de natie wil opfrissen.

http://www.memoriahistorica.org.es/joomla/

Kinderpolitiek

De kinderpolitiek van Spanje is niet uniek in de wereld. Zij is deels gebaseerd op experimenten onder de nazi's (Lebensborn). Uit het meer recente verleden zijn de 'dwaze moeders' uit Argentinië bekend met hun wekelijkse demonstraties tussen 1977 en 2006. De verdwijningen bedroegen deels kinderen; eind 2008 ging Jorge Videla de cel in o.a. wegens systematische babyroof van later vermoorde gevangenen. Videla was leider van het militaire regime tussen 1976 en 1981. Gedurende de periode van de 'vuile oorlog' (1976-1983) verdwenen in totaal 30.000 mensen.
Meest spectaculair was het publieke excuus van de Australische premier Kevin Rudd in 2008 omtrent de 'stolen generations', als eerste beleidsdaad van zijn regering. Vanaf 1869 werden kinderen bij aboriginals weggehaald om een blanke opvoeding te krijgen. Alleen al tussen 1910-1970 ging het om 100.000 kinderen. Lees het rapport uit 1997, dat aan het excuus ten grondslag ligt:

http://www.hreoc.gov.au/social_justice/bth_report/index.html

Ook qua immigratie voerde Australië tot ver in de 20e eeuw een sterk racistisch beleid, de zogeheten 'White Australia Policy'.