Pausverkiezing (1): het conclaaf

Hoe kies je eigenlijk een nieuwe paus? Daar bestaat een uitgebreide en aparte procedure voor. De periode tussen twee pauzen wordt ook wel 'Sede Vacante' genoemd of lege zetel. Een centrale rol bij de pausverkiezing valt de kardinalen ten deel.

Summary
The camerlengo is the central figure during the so-called 'sede vacante' or empty seat: the period between two popes. He prepares the conclave, which consists of a meeting of cardinals under 80 years old. In circumstances surrounded by much secrecy and intrigue, and in complete isolation from the rest of the world the cardinals proceed to choose a new pope.

Kardinalen

Het is de belangrijkste taak van kardinalen om een nieuwe paus te kiezen. Het College van Kardinalen vormt daartoe in wezen een college van kiesmannen. Kardinaal zijn binnen de katholieke kerk is een erefunctie met overwegend bestuurlijke taken in de Romeinse curie.
De kardinalen, gemakkelijk herkenbaar aan hun vermiljoenrode gewaad en muts, worden gecreëerd door de paus. Die heeft daarmee dus indirect invloed op de keuze van zijn opvolger.

Conclaaf

Voor de pauskeuze gaan de kardinalen in zogeheten conclaaf of afsluiting. Een conclaaf (van het latijn, cum clave) is een besloten, geheim overleg. In ruimtelijke zin is het conclaaf dat gedeelte van het Vaticaan waar de keuze plaats heeft.
Het conclaaf is, behalve een geheime vergadering, tevens een bestemde plaats. Die wordt vaak vereenzelvigd met de Sixtijnse kapel, maar hier vindt in feite alleen de dagelijkse stemming plaats. En bovendien wordt er pas op deze locatie gestemd vanaf 1878; in pauselijke termen betrekkelijk recent dus.

De Sixtijnse kapel is desondanks natuurlijk een prachtige locatie, waar geschiedenis, kunst en religie samenkomen.

Verblijf

De kardinalen leven of wonen gedurende het conclaaf in de aanwezige vertrekken die eenvoudig zijn ingericht met een bed en wat andere huiselijke benodigdheden als een tafel en twee stoelen. Vroeger waren dat speciale cellen gebouwd onder het complex van het Vaticaan, tegenwoordig is dat het Domus Sanctae Marthae. Dit verblijf is speciaal hiervoor in 1996 gebouwd.

Een eenvoudige suite in het Domus Sanctae Marthae.

Het verblijf vanwege het conclaaf kan maximaal drie weken duren. Elke kardinaal mag twee begeleiders meenemen; dit kunnen ook leken zijn. Kardinaal Simons ontkende in 2005 geruchten als zou het om een luxe-hotel gaan; integendeel, hij had zelfs te klagen over de kwaliteit van het voedsel.

Rouwperiode

In principe komt het conclaaf niet eerder dan 15 dagen na de dood van een paus bijeen. En anders uiterlijk binnen 28 dagen na diens overlijden. Dit is normaliter om een periode van rouw in acht te nemen. Het conclaaf behoeft overigens niet per se in Rome te worden gehouden.
Aangezien paus Benedictus XVI vrijwillig aftreedt en er reeds een einddatum van zijn pausdom bekend is (namelijk 28 februari 2013) kan het conclaaf deze keer ruimer vantevoren worden georganiseerd.

Eerder

Het conclaaf komt dan ook ditmaal eerder bijeen dan volgens de gebruikelijke termijnen. De paus heeft hiertoe de procedure gewijzigd, waarschijnlijk om een machtsvacuüm te voorkomen. Het is de afgelopen jaren steeds duidelijker geworden dat er een machtsstrijd plaatsvindt in de hoogste regionen van de kerk. Tevens wil men om liturgische redenen nog vóór Pasen 2013, een van de jaarlijkse hoogtepunten binnen de katholieke kalender, een nieuwe kerkvorst hebben.
Het voortijdig aftreden van de paus biedt ditmaal tevens meer ruimte dan gebruikelijk voor eventuele kandidaten om te lobbyen en voor de wereld om zich een opinie te vormen. Zo wordt er op sommige kardinalen, betrokken bij onder meer schandalen in de Verenigde Staten en Groot-Brittannië, druk uitgeoefend door de media om niet aanwezig te zijn. Achteraf bezien zou dit wel eens van grote invloed kunnen zijn op de uiteindelijke keuze.

Camerlengo

Normaliter, met de intrede van de dood van de zittende paus, neemt de kardinaal-camerlengo (of kamerheer) de belangrijkste taken van de paus waar. Huidig Camerlengo is Tarcisio Bertone, die sinds 2006 tevens staatssecretaris van het Vaticaan is. Met een commissie van drie handelt hij de lopende zaken af.
De camerlengo vernietigt o.a. de vissersring van de paus en het stempel waarmee de loden zegels voor apostolische brieven worden gemaakt. Hij beheert ook het bezit en het geld van de Heilige Stoel met de hulp van drie kardinaal-assistenten (bij loting verkozen).

Gedurende het interregnum of 'Sede Vacante' brengt de camerlengo verder verslag uit aan het college van kardinalen en ontvangt hij van hen advies. Hij verzegelt het studeervertrek en de slaapkamer van de paus en regelt diens begrafenis in overeenstemming met achtergelaten aanwijzingen. Na de dood van paus Johannes Paulus II heeft er waarschijnlijk onrechtmatige vernietiging van diens archief plaatsgevonden. De camerlengo zorgt tot slot ook voor de voorbereiding van het conclaaf.

Mis en processie

Op de dag van het conclaaf wordt een mis opgedragen in de St. Pieterskerk om de zegen en voorlichting van God af te smeken voor de keuze. Aan het einde van de mis, houdt een priester een rede waarin hij de aanwezigen wijst op hun belangrijke taak.
Op dezelfde dag nemen de kardinalen met alle dienaren hun intrek in de gebouwen van het conclaaf. In processie trekt men naar de Paulijnse kapel, waar de voorschriften nog eens worden gelezen en de eed van geheimhouding herhaald. Dit is in de dagen voorafgaand aan het conclaaf ook al geschied.
Vervolgens worden de vertrekken onderzocht door de Kardinaal-Camerlengo en enkele assistenten op eventuele ongerechtigheden. Hierna trekken de kardinalen en hun dienaren zich terug en gaan de deuren dicht onder het uitroepen van de woorden 'extra omnes'.
Eventuele laatkomers worden alsnog tot het conclaaf toegelaten, zo lang er nog geen nieuwe paus is gekozen.

Afsluiting

Alle toegangen tot het conclaaf worden vervolgens afgesloten; vroeger gebeurde dit letterlijk door het plaatsen van muren of plankenschuttingen. Gedurende het conclaaf mag er ook geen communicatie met de buitenwacht plaatsvinden.
In algemene zin dient deze afsluiting ter bevordering van een zo onafhankelijk mogelijke keuze. Dit is met name het gevolg van de tot begin 20e eeuw zeer gebruikelijke gang van zaken door wereldlijke machten (bv. Oostenrijk, Italië, Spanje en Frankrijk) om zich in de pausverkiezing te mengen. Sinds 1904 geldt dan ook het zogeheten Vetorecht: kardinalen mogen zich niet langer beroepen op aanvaarding van de keuze van (of weigering door) een wereldlijke macht.
Er geldt tevens nog een andere oorsprong, namelijk dat de geschiedenis van het religieus-kerkelijk leven leert dat juist in de eenzaamheid grote persoonlijkheden worden gevormd en gewichtige gebeurtenissen tot stand komen.


Binnenkort deel 2: de procedure of stemming (en de stembriefjes).


Gerelateerde blogs:
Zaligverklaring (incl. opgraving) paus Johannes Paulus II

De racehelm in de 21e eeuw (2): glitterhelmen

Het raceseizoen 2012 zag binnen de Formule 1 de definitieve doorbraak van twee nieuwe typen thema-racehelmen: enerzijds de glitterhelm en anderzijds de gelegenheidshelm.

Summary
Designs for racing drivers' safety helmets are rapidly changing in the 21st century. Safety remains a priority but drivers seem more and more preoccupied with using the helmet for conveying a particular message or simply as a fashion statement.

Helm als medium

De veiligheidshelm (of valhelm) is oorspronkelijk uitgevonden ter bescherming van de coureur of piloot. Na een langzame evolutie gedurende vele decennia, is het in de afgelopen jaren hard gegaan. Ook al staat veiligheid nog altijd voorop, tegenwoordig is de helm vooral een medium of uithangbord voor verschillende boodschappen.

Teksten

Gedurende de GP van Amerika hadden zowel Sebastiaan Vettel als Lewis Hamilton tijdens de eerste trainingen teksten op de helm staan die vervolgens moesten worden verwijderd van de internationale autosportbond FIA. Nu zijn de helmen van de Red Bull coureurs eigenlijk toch al één groot sponsorlogo, maar Vettel had tevens nog de spreuk 'gives you wings' bovenop de helm gezet.

Wegens een verbod op adverteren aan de bovenkant van helmen (mede vanwege een ongestoord gezicht via de onboard camera), mogen er geen teksten bovenop een racehelm staan.
De tekst 'H.A.M.' bij Hamilton bleek geen naamsvariant te zijn maar een soort vloek of verwensing uit de rapscene. Het was zijn zoveelste blunder dat jaar: met diens racecarrière gaat het dan ook al enige tijd bergafwaarts.

Monaco

De glitterhelm of glanshelm dankt zijn oorsprong aan de speciale racehelmen die sommige coureurs sinds een aantal jaren ter gelegenheid van de GP van Monaco dragen. Monaco is tenslotte synoniem voor glitter en glamour, tegenwoordig ook wel bling genoemd. De helmen bezet met echte diamanten van sponsor Steinmetz bij McLaren kunnen in dat opzicht als de oervorm van de glitterhelm gelden.

De verchroomde helm van Juan Pablo Montoya (2003).

Ook de verchroomde helm, die rond de eeuwwisseling in de Formule 1 werd geïntroduceerd vanuit de Amerikaanse autosport, ligt mede aan de basis van de glitterhelm. Deze helm heeft een speciale, gepolijste of metallic basis. De meeste (Europese) F1-coureurs houden vooralsnog vast aan hun op felle neon-kleuren gebaseerde designs waarbij de kleuren zelf lichtgevend zijn, en niet zozeer de helm.

Singapore

De doorbraak van de glitterhelm is vooral te danken aan één race in het bijzonder. Sinds 2008 rijdt het Formule 1-circus zijn rondjes in Singapore, niet toevallig ook wel het Monaco van Azië genoemd. Het unieke van deze race is dat het een avondrace is, dit ter tegemoetkoming van de Europese televisiezenders (voor wie de race daarom op het gebruikelijke middagtijdstip plaatsvindt).

Het stratencircuit wordt hiervoor speciaal belicht met behulp van 1.600 projectoren en verlichting die, met ca. 3000 lux, tot vier maal sterker is dan het licht van een stadion. Dit gloedvolle effect heeft steeds meer coureurs ertoe gebracht hun helm van lichtgevende aspecten te voorzien.

Vettel

De huidige trendsetter qua design van racehelmen in de Formule 1 is zonder twijfel Sebastiaan Vettel. Zijn helmen dragen bijna elke wedstrijd een ander design, en dat heeft ook een hele speciale reden: als Vettel een race wint, wil hij in elk geval de volgende race niet meer met hetzelfde design racen. Met 26 overwinningen op 101 starts, begint dat aantal inmiddels aardig op te lopen. Maar ook tussendoor verandert hij graag van design, waardoor hij eerder 1 op 2 zit: om de race een andere helm dus.
Dit is bij hem een omgekeerde vorm van bijgeloof geworden. Er zijn bijvoorbeeld coureurs die altijd eerst met de rechtervoet instappen of de linkerhandschoen aantrekken etc. Het onderscheidend vermogen of unieke karakter van de racehelm wordt daarmee door Vettel tot bijna het uiterste doorgedreven: zijn helmen zijn als het ware trofeëen geworden.

Typische Vettel-helm zoals gebruikt te Monaco in 2012.

Vettels helmen hebben vaak glanzende elementen toegevoegd waarbij in toenemende mate ook glittertjes (of glimmertjes) worden gebruikt die reageren op licht. De helmen worden aangeleverd door JMD studios en ontwerper Jens Munser. Het beschilderen van een Vettel-helm kost hem al gauw zo'n 16 uur.

Singapore 2012

Vele rijders hadden voor 2012 speciale helmen meegebracht naar Singapore. De helm van Vettel vertoonde bovenop zelfs brandende ledlichtjes, waarvan het basispatroon gebaseerd was op het sterrenkundige teken van de familie. Genealogie of astrologie uitgebeeld in de F1: ook dat is dus mogelijk.

Vettel kwam ook in 2010 (inzet) en 2011 (onderstaand) al met een glitterhelm aanzetten.

Webber

Hierbij viel de speciale helm van zijn teamgenoot Mark Webber voor Singapore vrijwel in het niet, zoals hij wel vaker het onderspit moet delven van zijn teamgenoot. Diens helm was het resultaat van een competitie voor een eenmalig ontwerp met diverse voorwaarden (o.a. een Australisch thema en de baanverlichting), maar miste in ieder geval de glittertrend volkomen.

Alonso

Het meest extreem in de toepassing van glitter was ongetwijfeld Fernando Alonso, die knap genoeg daarbij het basisdesign van zijn helm intact hield.

Een jaar eerder in 2011 was dat nog anders toen zijn helm in Singapore vooral goud oplichtte. Deze kleur lijkt overigens Alonso's voorkeur te hebben voor zijn gelegenheidshelmen.

Hamilton

Lewis Hamilton daarentegen koos vooral voor veel glitter op de achterkant. Na Vettel, is Hamilton inmiddels de coureur die het meest met het design van zijn racehelm bezig is.

Gerelateerde blogs:
De racehelm in de 21e eeuw

Binnenkort: De racehelm in de 21e eeuw (3): de gelegenheidshelm

Wereldprimeur GP van Zandvoort 1968 (2): helmen of vleugels?

bron: Fotocollectie Anefo

De belangrijkste introductie ten behoeve van de veiligheid van autocoureurs in de Formule 1 tot dan toe ontging aldus bijna iedereen. Er zijn dan ook slechts twee foto's van Dan Gurney met helm op in de pitsstraat van Zandvoort bekend. Dit had tevens nog een andere reden.


Summary
Whilst Dan Gurney's first showing of the new full-face crash helmet at Zandvoort went by largely unnoticed, most cameras were clearly focused on Ferrari's new type rear wing. This was nothing less than a revolution in car design and a major advancement in technology.

Anefo

Namens het Nederlandse fotografencollectief Anefo was ook de fotograaf Joost Evers dat weekend actief op Zandvoort maar de pech wil dat hij geen foto's van Gurney heeft gemaakt. Toont zich hier wellicht diens onervarendheid als algemeen fotograaf i.p.v. een specifieke sportfotograaf?
Zijn aandacht werd ondertussen vooral getrokken door het gebruikmaken van achtervleugels door het team van Ferrari; hij maakte hier maar liefst zeven foto's van. Zandvoort was slechts de tweede wedstrijd in de geschiedenis waarin deze vleugels werden gebruikt en op zijn minst een even belangrijke nieuwigheid als de introductie van de gesloten racehelm voor de toekomst en modernisering van de Formule 1.

Ferrari's met achtervleugel

De achtervleugels waren twee weken eerder door de Italiaanse renstal voor het eerst toegepast in de GP van België ter verhoging van de neerwaartse druk op de achterwielen. Ook bij het team van Brabham was dat het geval (zie bv. ook de eerdere trainingsfoto met Jochen Rindt, die daarnaast ook nog iets van voorvleugels heeft).
Dat het systeem werkte, was al gauw duidelijk. In België stond Chris Amon namens Ferrari met 4 seconden voorsprong op de kop van het veld; ook in Zandvoort was hij de snelste in de training (en Rindt notabene tweede). Op onderstaande foto raast Amon, met teamgenoot Ickx achter zich aan, door het Scheivlak. Let, behalve het summiere hekwerk of kippengaas ter preventie van ongelukken, vooral ook op de twee politieagenten op de voorgrond.

Zoekplaatje

De volgende foto is daarentegen een mysterie. We zien een piepjonge Jacky Ickx achter het stuur van, opvallend genoeg, de wagen van Chris Amon. Naast de wagen zit een peinzende ingenieur Mauro Forghieri te kijken naar de nieuwe achtervleugel, terwijl hij de helm van Ickx in zijn rechterhand houdt. Ickx op zijn beurt lijkt vooral de spiegels te checken alsof hij weten wil welk zicht hij nog naar achteren heeft met zo'n rare stabilisatorvin achterop.

Volgens het onderschrift  (of de metadata) zou de foto van de GP van België moeten zijn, maar het startnummer (9) is dat van Zandvoort en Chris Amon. De pitsentourage doet daarentegen allesbehalve Nederlands aan en ook het nummerbord van de geparkeerde Citroën is dat beslist niet. Wellicht dat Ferrari na de race reeds de startnummers had omgewisseld en Ickx even in de gelegenheid stelde tot proefdraaien?

Zandvoort: regenrace

De GP van Zandvoort in 1968 kwam daarmee - bijna - twee belangrijke primeurs toe in de geschiedenis van de Formule 1:  de introductie van de gesloten racehelm voor coureurs en de installatie van achtervleugels op de bolides. De eerste primeur blijft desalniettemin geldig, zelfs al zou het slechts gaan om de eerste openbare vertoning van het nieuwe type racehelm.
De wedstrijd op Zandvoort was de vijfde race van dat seizoen. Het was het hele weekend regenachtig. In dat feit zit tevens een belangrijke overeenkomst met de volgende wedstrijd in Duitsland. Wellicht dat Gurney de helm in eerste instantie daarom ook mee nam naar Zandvoort.

Dan Gurney op de startrij met naast hem Jo Siffert.

Gurney kwalificeerde zich uiteindelijk als 12e maar viel uit in de race in de 63e ronde met een slippend gaspedaal. Dit Brabham BT 24 chassis (no. 3) zou trouwens in alle vier de races van deelname uitvallen.

Nurburgring 1968

Als bewijs van Gurney's latere, echte gebruik van de helm tijdens de GP van Duitsland hier nog even wat fotografische bewijzen. Allereerst zien we hem in de pits in zijn fors uitgevallen Eagle Weslake (vergelijk de veel kleinere Brabham) met de helm in kwestie ondersteboven rustend op zijn schoot. Op de tweede (kleuren)foto een fraaie close-up van Gurney in actie. De regenachtige omstandigheden dat weekend waren een belangrijke reden om de helm te dragen, zoals vooral uit de derde foto genomen in de stromende regen blijkt.

Bron: Harry's archive

Jacky Ickx

Jacky Ickx heeft overigens verklaard dat de eerste generatie gesloten racehelm vooralsnog geen verbetering was. Het vizier kon in eerste instantie niet open; het zat vastgeklemd in de rubberen afsluitring rondom het vizier. Dit zorgde met name bij de start voor mist en condensvorming aan de binnenkant, een effect dat bij regen nog vele malen erger was.
Dit maakt overigens des te nieuwsgieriger naar de beweegredenen (en eerste ervaringen) van Dan Gurney die, duidelijk niet zonder reden, juist de regen uitkoos ter debutering van de gesloten racehelm!
Naar eigen zeggen was Ickx trouwens de eerste/enige die bij aanvang van het raceseizoen in 1969 een dergelijke helm droeg. Op onderstaande foto zien we hem op Zandvoort in 1969 met zijn nieuwe, tweede type gesloten helm van een concurrerend merk (Bell); ditmaal dus met openslaand vizier.

bron: tumblr (deeplystirredsoul)

Gerelateerde blogs:

Wereldprimeur(s) GP van Zandvoort 1968 (1): debuut gesloten racehelm.
GP van Zandvoort 1971: banden of velgen?
Brand en de autorensport 1: Zandvoort
Welke crash zag ik precies? Context, authenticiteit en herinnering: Zandvoort (2)

Wereldprimeur GP van Zandvoort 1968 (1): debuut gesloten racehelm

bron: Tumblr

Dat de Amerikaan Dun Gurney, als eerste coureur in de Formule 1, een gesloten racehelm droeg in 1968 tijdens de GP van Duitsland op de Nürburgring is algemeen bekend. Maar een nieuwe foto zorgt desalniettemin voor verwarring of anders een primeur.

Summary
All American racer Dan Gurney is widely regarded to be the first racing driver using a closed or full-face crash helmet by Bell in Formula 1 during the German Grand Prix of 1968. Less well known is the fact that he debuted this special new helmet in the preceding Dutch Grand Prix at Zandvoort. Although he did not use it as such in the race, he certainly wore it during practice though it remains unclear whether or not he used it in anger (instead of just showing it in front of the cameras).

Primeur: Zandvoort

De inleidende foto is volgens de metadata genomen op Zandvoort in 1968; Dan Gurney zit achter het stuur van een Brabham-Repco BT24 met startnummer 18. Tot zover klopt het; dit zijn controleerbare gegevens. De foto is afkomstig van een Brabham-fan ('itsawheelthing').
Dat Gurney in een Brabham zat dat weekend was overigens niet gepland. De Amerikaan reed dat seizoen in een Eagle met Weslake motor, maar zat door eerdere pech zonder motor en kon dus niet racen. Gurney had goede contacten met Brabham, die hij hun eerste merkenoverwinning in de F1 schonk in 1964 in de GP van Frankrijk. Een exacte locatie valt op basis van bovenstaande foto niet te geven, maar een tweede foto biedt op dit punt meer duidelijkheid.

Het debuut: pitsstraat

Dit alles doet er eigenlijk ook minder toe want wat we hier zien is niets minder dan een primeur: de vroegste foto van Gurney als eerste met een gesloten racehelm op - en dat notabene op Circuit Zandvoort! Een en ander wordt duidelijk bevestigd door een foto uit het zogeheten Sutton archief. Het bijschrift aldaar luidt: 'Dan Gurney (USA) Brabham BT24 tests out a new Bell full-face crash helmet.'

bron: Sutton Archive

Op basis van deze foto wordt duidelijk dat Gurney ergens in de pitsstraat staat en dat dit ook voor de eerste foto geldt (let hierbij speciaal ook op de streep of groef in het asfalt). Een datum wordt niet gegeven maar de race werd op 23 juni gehouden, met in de twee voorafgaande dagen van 21 en 22 juni de trainingen.

Louter pose?

Wie goed kijkt valt tevens nog iets anders op. Het lijkt er welhaast op alsof de coureur, speciaal voor de gelegenheid achter het stuur is gekropen en poseert voor de camera's, met overhemd en v-halstrui nog aan. Waar is bijvoorbeeld zijn race overall?. De helm wordt in die zin dus wel gedragen of getest, maar is er ook daadwerkelijk mee gereden (anders dan alleen voor de fotocamera's in de pits)?

Foto's: Silvio Moser

Dan Gurney achter het stuur in de paddock van Zandvoort (let vooral ook op zijn outfit).

Training

Foto's van de natte training tonen Gurney namelijk in de oude, vertrouwde outfit: met monddoek ter bescherming van de elementen en half open helm.

Foto's: ProRallyPix

Jochen Rindt (nr. 6) wordt aan de binnenkant gepasseerd door Gurney. 

Of Dan Gurney de nieuwe helm daarmee ook daadwerkelijk gedurende de training in actie op de baan heeft gedragen, blijft vooralsnog duister: een documentair bewijs hiervoor ontbreekt vooralsnog. Was het kortom een soort proefneming, een test voor de test zeg maar, net zoals tegenwoordig bij een stoeltjestest waarbij eerst een racestoel op maat wordt gemaakt? Of waren er onbekende redenen om het racedebuut toch nog even uit te stellen?


Lees ook het vervolg! If you enjoyed this you might also like to read:
Wereldprimeur GP van Zandvoort 1968 (2): helmen of vleugels?
GP van Zandvoort 1971: banden of velgen? (1)


Gerelateerde blogs:
De geschiedenis van de racehelm (1)
De geschiedenis van de racehelm (2): de jaren vijftig
De geschiedenis van de racehelm (3): de jaren zestig
De geschiedenis van de racehelm (4): de jaren zeventig
De geschiedenis van de racehelm (5): de jaren tachtig
De geschiedenis van de racehelm (6): de jaren negentig
De racehelm in de 21e eeuw

Pas getrouwd? De relatie Cameron en Rutte verbeeld

Er stond afgelopen vrijdag een wonderbaarlijke foto op de voorpagina van de NRC, met als ondertiteling: 'Cameron en Rutte trekken samen op bij de EU-top in Brussel.' Je had vroeger (en nog steeds) in kranten van die ingezonden rubrieken met een foto van de week en dan een lege tekstballon. Ik zou het, vanwege het actuele nieuws van vorige week, wel weten: 'Just got married'.

Summary
Any photograph delivered without the right information can be extremely misleading, both regarding its content (who? where?) and in its depiction of a given situation (what?). When not presented within the right context, its value as a source of information becomes basically useless. Photo journalism however tends to favour more and more composition and style above newsworthiness.

Puzzelstukjes

Foto's zijn, zonder de juiste informatie of metadata, eigenlijk net puzzelstukjes die je zelf naar believen kunt invullen. Evenzeer kan meegeleverde informatie (in dit geval de ondertiteling) op zijn minst voor verwarring zorgen en iemand op het verkeerde spoor zetten.
De focus van de fotograaf (vermoedelijk Jerry Lampen) lijkt hier duidelijk bij Rutte te liggen; Cameron is niet helemaal scherp in beeld gebracht en kijkt tevens weg van de fotograaf. Zien wij dus nou wel of geen portretfoto van twee politieke vrienden, zoals de ondertiteling suggereert?

Uitsnede

Rechtsachter in beeld valt nog een schouder te ontwaren van iemand anders. Hieruit blijkt eigenlijk al dat de ondertiteling niet klopt; Cameron en Rutte maken deel uit van een gezelschap. Wie namelijk de groepsfoto van de EU-top in Brussel bekijkt (de context), ziet dat Mark Rutte (tweede van rechts vooraan) bijvoorbeeld zijn handen in vrijwel identieke positie heeft gevouwen.

Familiefoto EU-top 8 februari 2013 in Brussel. Foto AP / Michel Euler

De foto op de voorpagina is dus een uitsnede van de gebruikelijke groeps-of familiefoto op een EU-top. Zelfs indien de fotograaf inderdaad alleen een foto heeft gemaakt met Cameron en Rutte in beeld, dan nog is de ondertiteling misleidend want hier slechts gebruikt als een metafoor.

Metafoor

Maar hoe zit het dan verder met die metafoor? In de hoofdtekst - over het omlaag brengen van de EU-begroting - wordt inzake enige gezamenlijke actie van Cameron en Rutte op dit of enig ander punt met geen woord gerept. De metafoor is daarom, binnen de context van de gepresenteerde informatie, ook nog eens onjuist. 
De redactie begaat hier dus niet één, maar twee missers. Bij de ondertiteling had hetzij een andere foto moeten staan (bv. van hun tweëen ergens in de wandelgangen) of bij de berichtgeving had om het even welke andere foto kunnen staan, aangezien zij niet treffend is voor wat wij lezen.
Wat we daarentegen wel te zien krijgen zijn Cameron en Rutte die zonder intentie samen op een foto staan en zonder enig bewijs gezamenlijk verantwoordelijk worden gehouden voor het omlaag brengen van de EU-begroting. Hier wordt de journalistiek kortom geweld aangedaan. Dit óf er wordt een onevenredig groot beroep gedaan op de voorkennis en of het inlevingsvermogen van de lezer.

Groepsfoto EU-top

Ook op andere EU-top familiefoto's staat Rutte bijvoorbeeld opvallend vaak voor Cameron gepositioneerd. Is dat louter toeval of geldt er soms altijd een vaste volgorde of protocol bij dit soort gelegenheden? Vast.
Worden de leiders daarbij gerangschikt op persoonlijke relaties, fysieke grootte of naar rato van de relatieve belangrijkheid van hun land? Waarschijnlijk een combinatie van alledrie.

Besprekingen onderhandeling EU-begroting: 22 november 2012.

En hoe zit het eigenlijk met die speldjes op de revers? Die waren mij nog niet eerder opgevallen.
Ze doen natuurlijk meteen denken aan de patriottische speldjes die Amerikaanse presidenten en andere overheidsfunctionarissen sinds de aanslagen van 11 september 2001 dragen. Maar draagt Rutte - en de anderen - ook zo'n speldje in Nederland of alleen in Brussel en gaat ie al af in de auto op de terugweg? En draagt die rechtse meneer trouwens altijd een afwijkende rode stropdas?

Goede werkrelatie

Dat Cameron en Rutte een goede werkrelatie onderhouden is al langer bekend. Rutte bewondert Cameron en G-B vooral vanwege het economische 'groeimodel'. In tegenstelling tot elders in de EU is er in G-B nog sprake van kleine groeispurtjes, ook al zijn die inmiddels verdwenen. De minister van financiën George Osborne ligt steeds vaker onder vuur wegens zijn financiële beleid die de economie afknelt.
In het najaar van 2011 bezocht Rutte voor het eerst Cameron en sindsdien is er sprake van de Camerutte-as: zij trekken in Europa vooral samen op tegen het voormalige tandem Merkozy. Het is vooralsnog onduidelijk wie deze term als eerste heeft bedacht: het weekblad Elsevier of de NRC.
Cameron op zijn beurt kwam vorige zomer nog met een opmerkelijke steunbetuiging, een verkiezingsboodschap zeg maar voor het VVD-partijcongres, aan Rutte.

EU-speech in Nederland

Aan het begin van dit jaar was er sprake van grote opwinding: Cameron zou zijn, vantevoren al geroemde, speech over een nieuwe verhouding van G-B tot de Europese Unie, in Nederland gaan houden. Het vinden van een geschikte datum was nog een heel probleem vanwege de Frans-Duitse politieke agenda (o.a. verkiezingen en herdenkingen).
Het evenement stond uiteindelijk aangekondigd voor vrijdagmorgen 18 januari 2013 in de Beurs van Berlage te Amsterdam. Eerder werd ook Den Haag overwogen, maar dit werd de Nederlandse regering wat te heet onder de voeten. Op het laatste moment (donderdagavond) werd de langverwachte speech alsnog afgelast wegens het uitbreken van een gijzelingsdrama in Algerije.
Veel politici in Nederland waren daar achteraf gezien eigenlijk wel blij mee. Was het wel zo verstandig van de premier om een zo openlijke steunbetuiging aan een algemeen kritische houding tegenover Europa te geven?
Toch leeft de kritiek van Cameron op de weinig democratische werking van de Europese Unie in bredere kringen. Rutte laat zich daarom graag als klankbord gebruiken om, samen met andere Euro-kritische landen als Denemarken en Zweden, in de schaduw van Cameron het Nederlandse gewicht in Europa te verzwaren.

Homo-huwelijk

En hoe zit het dan met mijn eigen interpretatie van deze foto, bij wijze van grap? Is die soms net zo misleidend als die van de NRC? Juist vorige week werd het in G-B mogelijk voor homostellen om te trouwen nadat sinds 2004 al een geregistreerd partnerschap mogelijk was.
Het initiatief tot dit wetsvoorstel kwam van premier Cameron zelf en was niet eerder aangekondigd. Sinds 2010 is een homohuwelijk eveneens geldig in de Verenigde Staten; afgelopen najaar stemde het Australische parlement daarentegen nog tegen.

Een flinke minderheid van de eigen Conservatieve partij (136 leden) van de premier stemde afgelopen dinsdag eveneens tegen (totale stemverhouding: 400 om 175) en dit lijkt een heuse splijtzwam te vormen binnen de partij. Ook de anglicaanse kerk worstelt al jaren met de kwestie van toelating van 'gay bishops'.

Celibataire premier

Wat in dit geval qua beeldvorming slechts ontbreekt, is een hand van Cameron rustend op de schouder van Rutte. Dan had de foto eigenlijk geen uitleg meer nodig gehad: zo krachtig kan een beeld soms zijn.
Dat Rutte bovendien nou juist zijn 'soulmate' heeft gevonden in een Britse, conservatieve premier, en bijvoorbeeld niet in de halve Nederlander en liberaal Nick Clegg, is ook anderszins opmerkelijk.
Voor het Rutte-model (lees de celibataire premier) bestaat tenslotte eveneens een duidelijk Brits voorbeeld: Edward Heath. Deze pianospelende (!) en zeilende premier (1970-74) loodste notabene G-B de Europese Gemeenschap binnen in 1973. Heath's grote rivaal binnen de Conservatieve partij was notabene een vrouw: Margaret Thatcher.
Een potentiële conservatieve partijleider, Michael Portillo, kon het rond de eeuwwisseling wel vergeten na onthullingen over eerdere (homo)sexuele ervaringen. Vervolgens werd William Hague, die hoewel in 1997 netjes getrouwd, toen (en ook later in 2010) niet aan dezelfde geruchtenstroom wist te ontsnappen wel de nieuwe partijleider. In die rol bleek hij ongeschikt maar inmiddels is hij succesvol minister van Buitenlandse Zaken.


Gerelateerde blogs:

9/11 in fotografische context
Welke crash zag ik precies? Context, authenticiteit en herinnering (2)
Context, authenticiteit en herinnering (1): Zandvoort

Zoek: officiële of belangrijke documenten

Het zijn altijd belangrijke 'foto-opps': gezeten achter een grote tafel tekenen - kennelijk erg belangrijke mensen -, gadeslagen door massaal opgekomen media, kennelijk nog veel belangrijker documenten of stukken papier. Dit alles gaat gepaard met het nodige ceremonieel en protocollair vertoon.
Het kan daarbij gaan om (handels)verdragen, (oprichtings)aktes etc. Maar ook de opheffing of geboorte van nationale staten behoort tot dit soort speciale gelegenheden.

Summary
Important historical document have a strange tendency to disappear over time. This happens through a variety of reasons. They can be (but rarely are) stolen; they will often be put aside from the main collection, precisely because of their importance, and corresponding different size or shape; or they are just simply misplaced within the archival holding.

Rusland

Onlangs werd bekend dat de opheffingsakte van de Sovjet-Unie, daterend van 1991, zoek is. De oppositieleider van Wit-Rusland, Stanislav Shuskevich, is momenteel bezig zijn memoires te schrijven en kwam hier aldoende achter.
Hoe zat het ook alweer? Eind 1991 werd de Sovjet-Unie opgeheven maar er bleef nog wel een rompstaat achter: het Gemenebest van Onafhankelijke Staten (GOS). Ook dat ging later alsnog ter ziele. Nu het document m.b.t. de opheffing zoek is, is er in de internationale pers sprake van koppen als 'Back in the USSR (?) naar analogie van de bekende song van The Beatles.

Geheim

'Op 8 december 1991 ontving Sjoesjkevitsj de Russische president Boris Jeltsin en de Oekraïense president Leonid Kravtsjoek voor geheime besprekingen in een datsja in de buurt van Viskoeli, in het woud van Bialowieza. De drie ondertekenden een overeenkomst waarin zij stellen dat de Sovjet-Unie ontbonden is. In het akkoord werd tevens de oprichting van het GOS vastgelegd, een los verbond van negen voormalige Sovjetrepublieken.'

8 december 1991: ondertekening akkoord van Belavezha.

De ondertekenaars zouden bij de ondertekening onder de invloed van alcohol zijn geweest; dit laatste wordt overigens ontkend door Shuskevich.
Omdat de akte, behalve enerzijds een einde bevestigt tevens anderzijds een begin aankondigt, zijn er nog wel kopieën bij de deelnemende staten van de door Rusland gedomineerde alliantie van het GOS voor handen. Maar het origineel is dus kwijt, zo bevestigde eveneens de archivaris van het GOS.

Diefstal (?)

Het vermoeden bestaat dat het hier om diefstal gaat maar ik heb zo mijn twijfels (zie ook onderstaand). Ook Shuskevich oppert de suggestie van gewoon slordig archiveren.
Archiefdiefstal of diefstal van documenten moet, gelet op hun economische waarde, zeker niet onderschat worden maar in dit geval zie ik die financiële waarde niet zo eerlijk gezegd - tenzij de handtekeningen van de drie deelnemers ultrazeldzaam zijn.
Daarnaast zijn vooral oude stukken of documenten in trek en niet zozeer nieuwe stukken (en al helemaal geen officiële overheidsstukken), behalve als er een handtekening van een beroemdheid op staat.

Suriname

In 2010 bleek het document over de onafhankelijkheid van Suriname, daterend van 1975, zoek zo onthulde de Surinaamse krant De Ware Tijd aan de vooravond van de viering van 35 jaar onafhankelijkheid.
Het gaat hier om de zogeheten Akte van Erkenning van de Republiek Suriname door het Koninkrijk der Nederlanden op 25 november in paleis Huis ten Bosch ondertekend door o.a. koningin Juliana, premier Den Uyl en nog drie Nederlandse ministers: Van der Stoel, Van Agt en De Gaay Fortman.

Eén van de twee exemplaren werd aan de president van Suriname, Johan Ferrier, overhandigd maar dat exemplaar is al langere tijd (en volgens sommigen zelfs sindsdien) zoek geraakt.

'Volgens één lezing is de akte bij de brand van 1996 in het gebouw van Algemene Zaken en De Nationale Assemblee verloren gegaan. Volgens anderen ligt de akte ergens in de kluis van de Centrale Bank van Suriname, of in het archief van de gouverneur, of in een van de vele archieven die naar Nederland zijn overgebracht.'

Het vermoeden van diefstal is hier nooit (publiek) geuit. Wel werd destijds door de minister van Binnenlandse Zaken een onderzoek aangekondigd, maar wat de uitkomst daarvan is weet ik eerlijk gezegd niet.

Indonesië

Ook bij het Nationaal Archief in Den Haag brak een aantal jaren geleden lichte paniek uit: de souvereiniteitsoverdracht van Indonesië van 1949 was, op zijn minst tijdelijk, eventjes zoek. Het geheel zit in een fraaie, grote rode doos ter bewaring van het grootzegel van het Koninkrijk der Nederlanden.

Akte van souvereiniteit van Indonesië. Bron: Nationaal Archief.

Toenemende risico's

In Texas werd eind 2012 een zeldzame kopie van de akte van onafhankelijkheid van die staat gestolen. Deze hele zaak zit echter vol met tegenstrijdigheden over wat er precies qua documenttype vermist wordt en wat er exact is gebeurd. De kwestie bleek vooral van belang i.v.m. de mogelijke tentoonstelling eind deze maand van een nog zeldzamer document, de zogeheten 'Travis Letter'.
Voor eigenaren c.q. bruikleengevers geldt dan ook het toenemende gevaar van publieke tentoonstelling van dit soort documenten als extra overweging, evenals dat kunst in het openbaar nog wel eens aangetast of vernield wordt. Afgelopen week nog werd een beroemd schilderij van Eugène Delacroix uit 1830 getiteld La liberté guidant la peuple, een iconisch schilderij over de revolutie van 1830, met graffiti bewerkt.

Is in het openbaar echter ooit een tentoongesteld document moedwillig beschadigd (of anderszins)?

Oorzaken

Verdwijning van belangrijke documenten als officiële acta (vaak voorzien van zegels) gebeurt meestal door het afwijkende formaat. Dit zorgt voor een aparte opslag want e.e.a. past niet in een reguliere doos in de stelling. Omdat de juiste vindplaats in het depot (anders dan het inventarisnummer) niet goed wordt geregistreerd, is de kans op verdwijning dan groot.
Dit is mede ook het gevolg van het zogeheten 'topstukken' beleid: de mooiste, bijzonderste stukken e.d. van een archiefdienst worden vaak elders bewaard (bv. in een kluis) i.p.v. in de bijhorende collectie, maar e.e.a. wordt niet goed (lees dubbel) geregistreerd.

Misplaatst

Er bestaat bijna niets gevaarlijkers dan het - tijdelijk - uit een archief of collectie halen van een enkelvoudig of los document (voor een tentoonstelling of anderszins), zonder bv. een corresponderend briefje achter te laten. Misplaatsing bij het terugleggen is dan al snel gebeurd.
Zo vond ik ooit eens i.v.m. onderzoek naar de adelsverheffing van de nazaten van de familie van Michiel de Ruyter begin 19e eeuw, wel het briefje dat het dossier was gelicht maar niet het dossier zelf! Hulde aan de archivaris van dienst van het ministerie overigens, in dit geval (toch een klein beetje) ...
Het NARA te Washington heeft - heel knap - zelfs een lijst opgesteld van officieel vermiste documenten ('lost or stolen'). Onderzoekers krijgen vervolgens meestal de eer 'iets', na langere tijd te zijn zoekgeraakt, teruggevonden te hebben - dat dan weer wel.


Gerelateerde blogs:
Het duurste document (ooit)
Het bizarre leven van archiefdief Barry Landau
Gevaarlijke handtekeningen