The Most Dangerous Man in America

Woensdagavond laat was op Canvas een documentaire te zien over Daniel Ellsberg. De documentaire heeft inmiddels diverse grote filmprijzen gewonnen en was recent genomineerd voor een Oscar.

Ellsberg (geb. 1931) is een socioloog, die in 1971 documenten lekte over de Vietnamoorlog. Hij had twee jaar bij de mariniers gediend, alvorens hij vanaf 1964 als defensieanalist ging werken - eerst op het ministerie van Defensie en daarna bij Buitenlandse Zaken (gestationeerd in Vietnam) en vervolgens, na zijn terugkeer, bij de RAND Corporation (een denktank). Hij zag om zich heen hoe het volk werd voorgelogen en raakte hierdoor in een gewetensconflict.
Zo wist hij onder meer dat de minister van Defensie, Robert McNamara, een uitgebreid historisch onderzoek had laten doen naar de betrokkenheid van Amerika bij de oorlog in Vietnam. Hieruit bleek dat onder vier presidenten (vanaf Truman) het volk stelselmatig was misleid waardoor, in zijn ogen, vooral heel veel onschuldige burgers nog dagelijks omkwamen.

Ellsberg geloofde in de kracht van documenten om mensen te overtuigen en besloot daarom dit rapport uit 1968, de zogenaamde Pentagon Papers, te kopiëren: een omvangrijke klus omdat de studie 7000 (!) pagina's telt. Na dat hij hier enige maanden clandestien mee bezig was geweest, probeerde hij het rapport in 1970 te slijten aan diverse leden van het Amerikaanse congres die immuun waren voor vervolging. Uit (misplaatste?) loyaliteit durfden zij niets met het rapport te doen.
Vervolgens stapte hij naar de New York Times, waar een team van journalisten een aantal dagen een hotelkamer afhuurde in het Hilton om de documenten te bestuderen (men wilde de geheime documenten niet op de redactie hebben).
Na de eerste publicatie op 13 juni 1971, kreeg de krant prompt een publicatieverbod opgelegd. Ellsberg vervolgde deze tactiek door telkens een andere grote krant te benaderen - met ook telkens dezelfde uitkomst. Op 30 juni verklaarde het Hooggerechtshof dat publicatie hervat mocht worden. Deze uitspraak (New York Times Co. v United States) wordt nog altijd gezien als de belangrijkste uitleg van het Eerste Amendement op de Grondwet: the right to free speech en dat een regering niet op voorhand censuur mag plegen.

Lees de uitspraak van het Hooggerechtshof: http://openjurist.org/403/us/713/new-york-times-company-v-united-states

Beluister een, wederom heftig vloekende Nixon over deze uitspraak: http://www.youtube.com/watch?v=9eO27Vgq0-s

Met de documenten en het rapport zelf gebeurde uiteindelijk niet zo veel: er rolden zogezegd geen koppen. De betrokkenheid bij de oorlog in Vietnam ging nog onverminderd vier jaar door. Voor Nixon was de oorlog vooral een erfenis van zijn voorgangers. Bij aanvang van persconferenties of interviews, noemde Ellsberg telkens demonstratief het tonnage aan bommen dat die week weer gevallen was (Nixon overwoog zelfs nucleaire wapens in te zetten, onder het motto "think big").
Ellsbergh en zijn handlanger bij RAND werden op 28 juni 1971 gearresteerd wegens spionage, maar op borg vrijgelaten. Het proces werd later gestaakt omdat een eerlijk proces niet langer mogelijk bleek. Als reactie op de publicatie besloot Nixon namelijk Ellsbergh te compromitteren. Dit gaf aanleiding tot de oprichting van de zogeheten Plumbers, een speciale afdeling binnen het Witte Huis belast met inbraken en het zwart maken van mensen. Via de inbraak bij de psychiater van Ellsbergh, kwam uiteindelijk ook het nieuws naar buiten over de inbraak in het Watergate hotel.

Ellsberg maakte zo indirect alsnog geschiedenis, voor zover hij dat niet persoonlijk al had gedaan. Hij verkoos zijn eigen geweten boven enige andere, door een overheid gestelde norm omtrent openbaarheid.

Zie de trailer van The Most Dangerous Man: http://www.youtube.com/watch?v=w0bIOMQIAKs